Είναι πρόκληση εξαιρετικά ενδιαφέρουσα, να φέρει κανείς τον Επίκουρο στη ψηφιακή εποχή του σήμερα. Να φέρεις δηλαδή τον άνθρωπο που κήρυττε την αταραξία, στην εποχή της απόλυτης ταραχής. Όπου έχουν ανατραπεί συνθήκες πολιτικές, κοινωνικές, οικονομικές σε ολόκληρο τον κόσμο και όχι μόνο σε μια χώρα. Να φέρεις τον φιλόσοφο της φρόνησης, στην εποχή της παραφροσύνης.
Θέλω να επιστρέψουμε για λίγο στην εποχή που δίδασκε ο ίδιος τους μαθητές του και να δούμε το περιβάλλον και την περιρρέουσα ατμόσφαιρα της εποχής. Ποια ήταν;
«Ανδρώνεται σε μια Ελλάδα που, λίγα χρόνια μετά το θάνατο του Μεγάλου Αλεξάνδρου, διατηρεί αμφίθυμες σχέσεις με τη Μακεδονική εξουσία. Η αυτονομία των πόλεων – κρατών, αποτελεί σε μεγάλο βαθμό παρελθόν. Οι δολοφονίες, οι λεηλασίες, το θλιβερό παρών. Ειδικότερα στην Αθήνα όπου εγκαθίσταται τελικά ο Επίκουρος, είναι φανερή η παρακμή της πόλης και εμφανή τα σημάδια στην καθημερινότητά της. Δημογραφικός μαρασμός, οικονομική κρίση, αδιαφορία για τα κοινά. Επικρατεί γενικός σκεπτικισμός για τα παλιά ιδανικά και τους θεσμούς και συμβαίνουν καθοριστικές κοινωνικές, οικονομικές και πολιτικές αλλαγές» (Σχολιάζει ο Γιώργος Ζωγραφίδης στην εισαγωγή του έργου Επίκουρος – Ηθική του Εξάντα)
Σας θυμίζει κάτι με όσα συμβαίνουν σήμερα στη χώρα μας ; Δεν θα το σχολιάσω, γιατί είναι διαφορετικό το θέμα της εισήγησής μου.
Θέλω όμως να σας μεταφέρω στο αύριο της ψηφιακής μας κοινωνίας και να σας περιγράψω με δικά μου λόγια, όσα παράξενα προέβλεψε ο Δρ. Robert Goldman σε άρθρο του στον ιστότοπο worldhealth, με τίτλο “Προβλέψεις στην Τεχνολογία και την Υγεία” τον Ιούνιο του 2016
- Το Uber είναι απλώς ένα εργαλείο λογισμικό, δεν διαθέτει ούτε ένα αυτοκίνητο. Σήμερα, είναι η μεγαλύτερη εταιρία ταξί στο κόσμο.
- Η Airbnb,είναι πλέον η μεγαλύτερη ξενοδοχειακή εταιρία στον κόσμο, αν και δεν διαθέτει ούτε ένα δωμάτιο ιδιόκτητο.
- Η συσκευή της IBM Watson, στις ΗΠΑ, έχει αφήσει χιλιάδες δικηγόρους χωρίς δουλειά, γιατί μπορεί και δίνει νομικές συμβουλές σε ελάχιστο χρόνο με αξιοπιστία 90 % σε σχέση με αυτήν των ανθρώπων που έχει μετρηθεί στο 70 %.
- Το Facebook έχει τώρα ένα λογισμικό αναγνώρισης σχεδίων, που μπορεί να αναγνωρίσει πρόσωπα καλύτερα από άνθρωπο.
- Το 2018, θα κυκλοφορήσουν για πρώτη φορά, τα πρώτα αυτοκίνητα αυτόνομης οδήγησης. Περί το 2020 το σύνολο της βιομηχανίας αυτοκινήτου θα αρχίσει να διαταράσσεται. Δεν θα θέλουμε πια να έχουμε αυτοκίνητο. Θα καλούμαι ένα αυτοκίνητο από το κινητό μας, θα εμφανιστεί εκεί που είμαστε και θα μας πάει στον προορισμό μας. Δεν θα χρειάζεται να αναζητούμε θέση στάθμευσης. Θα πληρώσουμε μόνο για την απόσταση που το χρησιμοποιήσαμε και αφού δεν θα οδηγούμε μπορούμε να εργαστούμε. Τα παιδιά μας, δεν θα χρειαστεί να βγάλουν ποτέ τους δίπλωμα και δεν θα χρειαστεί να αποκτήσουν ποτέ τους αυτοκίνητο. Οι ασφαλιστικές εταιρίες – κομμάτι των οποίων είμαι κι εγώ – θα υποχρεωθούν να εγκαταλείψουν τον κλάδο του αυτοκινήτου. Σήμερα λέει ο κύριος Dieter, έχουμε ένα ατύχημα κάθε εκατό χιλιάδες χιλιόμετρα. Με την αυτόνομη οδήγηση θα είναι ένα σε κάθε δέκα εκατομμύρια χιλιόμετρα. Αυτό θα σώζει ένα εκατομμύριο ζωές κάθε χρόνο.
- Η ακίνητη περιουσία θα αλλάξει. Οι πόλεις θα αλλάξουν. Οι άνθρωποι θα αναζητήσουν καλύτερο και ομορφότερο περιβάλλον να ζήσουν μακριά από τις πόλεις, μιας και θα μπορούν να εργάζονται κατά την μετακίνησή τους.
- Ηλιακή ενέργεια: Πέρυσι, περισσότερη ηλιακή ενέργεια παράχθηκε παγκοσμίως απ’ ότι από ορυκτά.
- Πόσιμο νερό: Με τόσο φθηνή ηλιακή ενέργεια, έρχεται και η λύση για το πόσιμο νερό. Η αφαλάτωση του θαλασσινού νερού χρειάζεται μόνο 2kwh ανά κυβικό μέτρο. _- 0,25sent.)
- Υγεία: Υπάρχουν εταιρίες που έχουν τη δυνατότητα να κατασκευάσουν σήμερα συσκευές που ονομάζονταιTricorder. Θα ενσωματωθούν στο κινητό μας τηλέφωνο. Θα σαρώνει τον αμφιβληστροειδή μας, θα παίρνει δείγμα αίματος, θα φυσάμε να μετρά τον αέρα από τα πνευμόνια μας και θα αναλύει 54 βιοδείκτες που θα εντοπίζουν σχεδόν οποιαδήποτε ασθένεια. Θα είναι τόσο φθηνή εξέταση, που θα έχουν πρόσβαση οι πάντες σε αυτόν τον πλανήτη. Μπορείτε να διανοηθείτε τι σημαίνει για τα ασφαλιστικά ταμεία αυτή η εξέλιξη.
- Ψυχολογική διάθεση. Υπάρχει μια εφαρμογή, που ονομάζεται moodies η οποία μπορεί ήδη να πει σε τι διάθεση είμαστε. Μέχρι το 2020 θα υπάρχουν εφαρμογές στα κινητά μας, που μπορούν να ανακαλύψουν αν λέμε ψέματα. Αλλοίμονο στους πολιτικούς!
- Τρισδιάστατη εκτύπωση. Η τιμή του φθηνότερου εκτυπωτή 3D μειώθηκε από 18.000 $ σε 400 $ μέσα σε 10 χρόνια. Ταυτόχρονα έγινε 10 φορές πιο γρήγορος. Όλες οι μεγάλες εταιρίες υποδημάτων, αρχίζουν και παράγουν παπούτσια 3D εκτύπωσης. Στο τέλος του τρέχοντος έτους, όλα τα σύγχρονα κινητά θα έχουν σαρωτή 3D. Θα σαρώνουμε τα πόδια μας και θα εκτυπώνουμε τέλεια παπούτσια στο σπίτι. Στην Κίνα, έχουν κτίσει ήδη κτίριο γραφείων 6 ορόφων, κάνοντας χρήση αυτής της τεχνολογίας.
- Γεωργία. Ρομπότ θα καλλιεργούν τα χωράφια μας και η υδροπονική καλλιέργεια θα χρειάζεται πολύ λιγότερο νερό.
- Κτηνοτροφία. Υπάρχουν ήδη έτοιμες νεοσύστατες εταιρίες που θα φέρουν πρωτεΐνες εντόμων στην αγορά. Θα ονομαστεί, «εναλλακτική πηγή πρωτεινών» για να προωθήσουν το εμπόρευμά τους και να μην είναι αποκρουστικό σε όσους δεν μπορούν να συνηθίσουν την τροφή εντόμων.
- Τέλος, εργασία. Προβλέπεται, όταν εξελιχθούν όλα αυτά, να έχουν χαθεί 70 με 80 % των θέσεων εργασίας.
Εδώ λοιπόν είναι που θα χρειασθούμε τον παππού Επίκουρο.
Εδώ είναι που πρέπει να εφοδιαστούμε με τη σοφία της φιλοσοφίας του και να κάνουμε τους Κήπους του Επίκουρου, εργαλείο εκπαίδευσης των ανθρώπων για να μπορέσουμε να κρατήσουμε τις ισορροπίες μέσα σε τόσες και τόσο δραματικές αλλαγές.
Χρειαζόμαστε την φρόνηση και την ηθική του να μας φωτίζουν το δρόμο.
Πρέπει να δούμε μακριά. Να προετοιμαστούμε για το αύριο, ακολουθώντας το δρόμο της Επικούρειας φιλοσοφίας. Λέει ο Επίκουρος στις κύριες δόξες ΧV :
«Ο πλούτος της φύσης είναι και περιορισμένος και ευπόριστος, ενώ ο πλούτος που αναζητά η ματαιοδοξία, δεν έχει όρια».
Αν ο καθένας μας, έχει στο πίσω μέρος του μυαλού του αυτήν τη σκέψη, δεν θα χαθούμε.
Δεν μπορούμε να μείνουμε έξω από τις εξελίξεις. Δεν μπορούμε να αντισταθούμε σε αυτές. Δεν μπορούμε να κλείσουμε τα μάτια και να κάνουμε πως δεν συμβαίνουν. Απλά πρέπει να προετοιμαστούμε για αυτές και να βάλουμε στην καθημερινότητά μας τη φιλοσοφία και να αναπτύξουμε μεταξύ μας σχέσεις αλληλέγγυας συνεργασίας. Να βρούμε τρόπο να διαμορφώσουμε τις δικές μας Ευτοπίες.
Χρειαζόμαστε την Παρέκκλιση, στον τρόπο που μας έχουν μάθει να σκεφτόμαστε. Να ανατρέψουμε την συνήθεια που μας σπρώχνει να κάνουμε αυτά που έχουμε μάθει.
Αν δεν αλλάξουμε, δεν θα βρούμε την ευδαιμονία στην ζωή μας.
Οι αλλαγές πρέπει να έρθουν από τα μικρά καθημερινά. Το πώς πίνουμε το καφέ μας. Πόσο πλαστικό μιας χρήσης έχουμε σε ημερήσια διάταξη, πως μεταφέρουμε τα ψώνια μας, πως πετάμε τα σκουπίδια μας, πια φρούτα αγοράζουμε (εποχής; ή σταφύλια την άνοιξη), ποιες είναι οι διατροφικές μας συνήθειες, πως καπνίζουμε στους δημόσιους χώρους, πως οδηγούμε, πως συμπεριφερόμαστε στα μέσα μαζικής μεταφοράς, πως υπερασπιζόμαστε τη γνώμη μας, πως αναζητούμε το δίκιο μας.
Πρέπει να παρεκκλίνουμε από τον τρόπο ζωής που έχουμε συνηθίσει να ζούμε, για να συναντηθούμε με την ηθική του Επίκουρου.
Πρέπει να παρεκκλίνουμε από τον τρόπο ζωής, που μας έχουν συνηθίσει και ζούμε, για να συναντηθούμε ως ανθρώπινα όντα στο αύριο της ψηφιακής εποχής.
Σας χαιρετώ με το απόφθεγμα που με αντιπροσωπεύει.
«Δεν έχουμε ανάγκη από σοφές και μάταιες γνώμες, αλλά από μια αθόρυβη, γεμάτη έργα ζωή»
Ο Επίκουρος, μας οδηγεί.
***
Ευάγγελος Μίχος
