Εδάφιο 11
«Λέγει γαρ η γραφή, Πας ο πιστεύων επ” αυτώ ου καταισχυνθήσεται».
«Διότι λέγει η γραφή, Καθένας που πιστεύει εις αυτόν δεν θα ντροπιασθή».
Τούτα τα λόγια σημαίνουν: Είναι αρκετό να πιστεύης εις Αυτόν που τα έχει εκπληρώσει όλα, για να σωθής ακριβώς σαν ένας που θα τα είχε εκπληρώσει όλα από μόνος του. Ο πλέον άθλιος των πιστών δεν θα εξαπατηθεί από την ελπίδα του, εάν μόνον πιστεύει.
Προσθέτοντας το «πας» στην ιδέα του ελευθέρου της σωτηρίας, εκεί συνδέει και την ιδέα της παγκοσμιότητας της. Αυτό ήταν και το δεύτερο σημείο στο οποίον εκτεινόταν η άγνοια των Ιουδαίων, και μια απ” τις δύο αιτίες που κατέστησαν την απόρριψη τους αναγκαία για την εκτέλεση του σχεδίου του Θεού. Θεωρόντας ότι η σωτηρία ήταν δεμένη με την εκπλήρωση των εντολών του νόμου, την μονοπωλούσαν για τον εαυτόν τους, συγκατατιθέμενοι να την μοιρασθούν μόνο με κείνους απ” τους Εθνικούς που θα δεχόντουσαν την περιτομή και την Μωσαϊκή διακυβέρνηση, και δι” αυτών θα γινόντουσαν μέλη του λαού Ισραήλ.
Λόγω αυτής της αντίληψης, ήλθαν σε σύγκρουση με την σκέψη του Θεού, που είχε αποφασίσει το κήρυγμα της ελεύθερης σωτηρίας σ” όλον τον κόσμο, και επομένως την κατάργηση του νομικίστικου συστήματος.
Αυτός ο θείος οικουμενισμός, με την συνέπεια του, το ελεύθερο δηλαδή κήρυγμα του Ευαγγελίου σ” όλους τους ανθρώπους, είναι το θέμα του επομένου χωρίου. Εισάγοντας την λέξη «πας» (εδάφιο 11) στα λόγια του Ησαϊα, ο Απόστολος αναγγέλει αυτή την καινούργια ιδέα, την οποία προχωρά τώρα ν” αναπτύξη.
Εδάφια 12-21
Ο Παύλος έχει μόλις εξηγήσει το θέμα του κηρύγματος του που είναι, η σωτηρία δια της χάρης. Τώρα δικαιολογεί την «έκταση» του. Και το κάνει αυτό για να δείξη το δεύτερο σημείο, αναφορικά με το οποίο οι Ιουδαίοι έχουν δείξει άγνοια (εδάφιο 4) όσον αφορά το σχέδιο του Θεού, λόγω και της οποίας έχουν φέρει επάνω τους την απόρριψη Του. Όταν ο άνθρωπος τοποθετείται ενάντια στο σχέδιο του Θεού, ο Θεός δεν σταματά, απομακρύνει το εμπόδιο. Τέτοια είναι η σύνδεση των ιδεών που οδηγεί στο ακόλουθο χωρίο.
Εδάφια 12,13
«Ου γαρ έστι διαστολή Ιουδαίου τε και Έλληνος. Ο γαρ αυτός Κύριος πάντων, πλουτών εις πάντας τους επικαλουμένους αυτόν. Πας γαρ ος αν επικαλέσηται το όνομα του Κυρίου σωθήσεται.»
«Δεν υπάρχει δηλαδή διάκρισις μεταξύ Ιουδαίου και Έλληνος, διότι ο ίδιος είναι Κύριος όλων, πλούσιος εις όλους που τον επικαλούνται. Διότι ο καθένας που θα επικαλεσθή το όνομα του Κυρίου θα σωθή.»
Η σωτηρία όντας ελεύθερη για τον καθέναν, και μια και δεν υπάρχει κανενας περιορισμός στην εφαρμογή της, είναι αναγκαστικά παγκόσμια. Είναι αυτή η λογική συνέπεια που ο Απόστολος εκθέτει (εδάφιο 12), και την οποία βεβαιώνει (εδάφιο 13) με ένα χωρίο από την Γραφή.
Εκείνο που δημιουργούσε τον χωρισμό των δύο μερών του ανθρωπίνου γένους, των Ιουδαίων και των Ελλήνων, ήταν ο νόμος (Εφεσίους Β14, το «μεσότοιχον»). Άπαξ και αυτός ο τοίχος γκρεμίσθηκε (καθώς μόλις αποδείχτηκε) απ” το έργο του Μεσσία, το ανθρώπινο γένος δεν είναι πλέον παρά ένα σώμα, και έχει ολόκληρο τον ίδιο Κύριο, και έναν Κύριο αρκετά πλούσιο να μεταδίδη τις ευλογίες της σωτηρίας σ” όλο αυτό το πλήθος, κάτω από μια μόνον προϋπόθεση: Την επίκληση της πίστης.
Ο Ισραήλ δεν είχε ποτέ του φαντασθεί κάτι σαν αυτό. Και όμως, είχε τόσο καθαρά αναγγελθεί, καθώς αποδεικνύεται από το εδάφιο 13.
«Ο γαρ αυτός Κύριος πάντων»: Ο ίδιος Κύριος είναι (Κύριος) όλων».
Η προϋπόθεση της επίκλησης μας θυμίζει την ιδέα της «ομολογίας» που αναπτύχθηκε πιο πάνω, (εδάφια 9,10). Η αληθινή ομολογία της πίστης είναι, πράγματι, αυτή η κραυγή λατρείας: Κύριε Ιησού! Και αυτή η κραυγή μπορεί να βγη εξ ίσου από κάθε ανθρώπινη καρδιά, Ιουδαϊκή ή Εθνική, χωρίς την ανάγκη κανενός νόμου. Να πως η παγκοσμιότητα που θεμελιώθηκε στην πίστη εξαιρεί από τούδε την κυριαρχία του νόμου.
Εδάφιο 13
«Πας γαρ ος αν επικαλέσηται το όνομα του Κυρίου σωθήσεται.»
Ο Ιωήλ (Β32) είχε ήδη αναγγείλει αυτό το νέο γεγονός: Ότι η σωτηρία θα εξαρτιόταν μόνον από την με πίστη επίκληση του ονόματος του Ιεχοβά στην τελική Του Μεσσιανική αποκάλυψη. Οι απαιτήσεις του νόμου είχαν εξαφανισθεί εμπρός από τα μάτια του. Εκεί παρέμενε η λατρεία του Ιεχοβά εις την ανωτάτη Του αποκάλυψη. Ο Παύλος εφαρμόζει με κάθε δικαίωμα αυτόν τον προφητικό λόγο στον ερχομό του Ιησού.
Τώρα, εάν η επίκληση του ονόματος του Ιεχοβά, που αποκαλύπτεται εις το πρόσωπο του Μεσσία Ιησού, πρόκειται να είναι το μέσον της σωτηρίας για όλους, τι έπεται από εδώ; Έπεται η ανάγκη ενός παγκοσμίου κηρύγματος του ονόματος τον οποίον πρέπει να επικαλεσθούν όλοι.
Εδάφια 14,15
«Πως ουν επικαλέσονται εις ον ουκ επίστευσαν; Πως δε πιστεύσουσιν ου ουκ ήκουσαν; Πως δε ακούσουσι χωρίς κηρύσσοντος; Πως δε κηρύξουσιν εάν μη αποσταλώσι; Καθώς γέγραπται, Ως ωραίοι οι πόδες των ευαγγελιζομένων ειρήνην, των ευαγγελιζομένων τα αγαθά.»
«Πως λοιπόν θα επικαλεσθούν εκείνον, εις τον οποίον δεν επίστεψαν; Και πως θα πιστέψουν εις εκείνον δια τον οποίον δεν άκουσαν; Και πως θα ακούσουν χωρίς να κηρύττη κάποιος; Και πως θα κηρύξουν εάν δεν αποσταλούν; Καθώς είναι γραμμένον, Πόσον ωραίοι είναι οι πόδες εκείνων που κηρύττουν το χαρμόσυνον άγγελμα.»
Δεν υπάρχει επίκληση χωρίς πίστη. Και δεν υπάρχει πίστη χωρίς άκουσμα. Και άκουσμα χωρίς κήρυγμα. Και δεν υπάρχει κήρυγμα χωρίς ν” αποσταλούν. Μια παγκόσμια λοιπόν αποστολικότητα είναι η αναγκαία συνέπεια μιας ελεύθερης και παγκόσμιας σωτηρίας. Αυτό είναι το περιεχόμενο αυτών των δύο εδαφίων.
«Πως δε κηρύξουσιν εάν μη αποσταλώσι»: Ο Παύλος δεν σκέπτεται εδώ για κάποιον ανθρώπινο σύνδεσμο που αποστέλλει ιεραποστόλους. Το «αποσταλώσιν» αναφέρεται στην αποστολικότητα, που θεσπίσθηκε από τον Ίδιο τον Κύριο με την αποστολή των Αποστόλων. Αυτή η αποστολή περιλαμβάνει μέσα της όλες τις αποστολές που ακολούθησαν.
Στην σκέψη μιας παγκόσμιας αποστολικότητας το αίσθημα του Αποστόλου υψώνεται. Βλέπει εκείνους, τους αγγελιοφόρους του Ιησού, να διασχίζουν τον κόσμο, και, προς χαράν των Εθνών που τους ακούνε, να σπέρνουν παντού τα καλά νέα. Το χωρίο που αναφέρεται έχει παρθεί από το Ησαϊα ΝΒ7.
«Τα αγαθά»: Είναι οι καλά γνωστές προλεχθείσες ευλογίες που συνιστούν την Μεσσιανική Βασιλεία.
Τέτοιο επρόκειτο να είναι το τέλος της Παλαιάς Οικονομίας: Όχι η επέκταση του νόμου σ” όλα τα Έθνη, αλλά μια χαρούμενη και παγκόσμια διακήρυξη ειρήνης και ουράνιας χάρης εκ μέρους ενός Σωτήρα πλούσιου για όλους. Και εάν ο Ισραήλ είχε γνωρίσει το μέρος που του είχε ανατεθεί, αντί να κάνουν τους εαυτούς τους εχθρούς αυτής της ένδοξης οικονομίας, θα είχαν γίνει τα εθελοντικά της όργανα, και θα είχαν ενσωματωθεί σ” εκείνον τον στρατό των αποστόλων, που είναι επιφορτισμένοι να κάνουν γνωστά τα ελέη του Θεού. Αυτό το θείο σχέδιο ανετράπη λόγω της άγνοιας τους, όσον αφορά και την πραγματική φύση της σωτηρίας, και του παγκόσμιου προορισμού της.
Εδάφια 16,17
«Αλλ” ου πάντες υπήκουσαν τω ευαγγελίω. Ησαϊας γαρ λέγει, Κύριε τις επίστευσε τη ακοή ημών; Άρα η πίστις εξ ακοής, η δε ακοή δια ρήματος Θεού.»
«Αλλά δεν υπήκουσαν όλοι εις το ευαγγέλιον. Ο Ησαϊας λέγει, Κύριε, ποιός επιστεψε εις το κήρυγμα μας; Επομένως η πίστις έρχεται από την ακοήν του κηρύγματος, και το κήρυγμα είναι ο λόγος του Θεού.»
Η λέξη «αλλά» αντιπαραθέτει με έμφαση τι έχει προκύψει (απ” το γεγονός της Ιουδαϊκής απιστίας), με εκείνο που θα έπρεπε να είχε προκύψει, πίστη και σωτηρία του Ισραήλ πρώτα απ” όλους.
Το «ου υπήκουσαν» μας θυμίζει εκείνο το «ουχ υπετάγησαν» του εδαφίου 3. Υπάρχει ανυπακοή όταν δεν δέχεσαι ό,τι προσφέρει ο Θεός.
Αυτή όμως η ανυπακοή αναμενόταν («γαρ»). Είχε προβλεφθεί και προλεχθεί, Ησαϊας ΝΓ1, χωρίς, πάντως, να μειώνεται εξ αυτού η ενοχή του Ισραήλ, μια και η θεία πρόγνωση δεν εκμηδενίζει την ανθρώπινη ελευθερία.
Ο Ησαϊας σ” αυτό το χωρίο διακηρύσσει την απιστία του λαού Ισραήλ αναφορικά με τον Μεσσία, δίδοντας μια περιγραφή της όλης Του εμφάνισης στην κατάσταση Του της ταπείνωσης και των παθημάτων. Γνώριζε καλά ότι ένας τέτοιος Μεσσίας δεν θ” ανταποκρινόταν στις φιλοδοξίες του λαού, και θα απορριπτόταν απ” αυτούς.
«Ακοή ημών»: Ό,τι ακούγεται από το στόμα μας.
Εάν οι Ισραηλίτες δεν είχαν ακούσει, η ευθύνη της απιστίας τους και της απόρριψης τους θα έπεφτε στον Θεό. Αλλά να τι αναφέρει ο Απόστολος στην συνέχεια:
Εδάφιο 18
«Αλλά λέγω, μη ουκ ήκουσαν; Μενούνγε εις πάσαν την γην εξήλθεν ο φθόγγος αυτών, και εις τα πέρατα της οικουμένης τα ρήματα αυτών.»
«Αλλά ερωτώ, μήπως δεν άκουσαν; Βεβαίως άκουσαν: Η φωνή τους διεδόθη εις όλην την γην και τα λόγια τους εις τα πέρατα της οικουμένης».
Δεν είναι ο Θεός που φταίει. Αυτοί που δεν επίστεψαν (η πλειονότητα στον Ισραήλ) δεν μπορούν να προβάλλουν σαν δικαιολογία λέγοντας ότι, η αποστολή για κήρυγμα, η οποία είναι μια ουσιώδης προϋπόθεση της πίστης, δεν εξετελέσθη στην περίπτωση τους. Καθώς (σύμφωνα με τον Ψαλμό ΙΘ), οι ουρανοί και η στρατιά τους διακηρύσσουν την ύπαρξη του Θεού και των τελειοτήτων Του σ” όλη την οικουμένη, και κάνουν την σιωπηλή φωνή τους ν” αντηχή στις καρδιές όλων των ανθρώπων, έτσι, λέγει ο Παύλος, μ” ένα είδος ενθουσιασμού καθώς θυμάται την διακονία του, η φωνή των κηρύκων του Ευαγγελίου έχει ηχήσει σ” όλες τις χώρες και σ” όλες τις πόλεις του γνωστού κόσμου. Δεν υπάρχει μια συναγωγή που να μην το άκουσε, ούτε ένας Ιουδαίος που να μπορεί να επικαλείται δικαιολογημένη άγνοια πάνω σ” αυτό το θέμα.
Το «αυτών» αναφέρεται στο «ουρανών» του Ψαλμού.
Ο Απόστολος έχει έτσι προχωρήσει και ανασκευάσει μια πρώτη δικαιολογία που μπορεί να προταθή υπέρ των Ιουδαίων. Τώρα παρουσιάζει μια δεύτερη, την οποία και αυτήν θα ανασκευάση στην συνέχεια.
Εδάφιο 19
«Αλλά λέγω, μη ουκ έγνω Ισραήλ; Πρώτος Μωυσής λέγει, Εγώ παραζηλώσω υμάς επ” ουκ έθνει, επί έθνει ασυνέτω παροργιώ υμάς».
«Πάλιν ερωτώ, μήπως ο Ισραήλ δεν εγνώρισε; Πρώτος ο Μωυσής λέγει: Εγώ θα κεντήσω την ζηλοτυπίαν σας με έθνος που δεν είναι έθνος και θα σας εξοργίσω με έθνος ανόητον.»
«Μη ουκ έγνω Ισραήλ;». Να γνωρίζουν τι; Την κεντρική ιδέα αυτού του όλου χωρίου, την παγκοσμιότητα του κηρύγματος του Ευαγγελίου. Ο Παύλος ερωτά: «Δεν είναι πάντως η περίπτωση, έτσι δεν είναι, ότι ο Ισραήλ δεν εγνώριζε τι επρόκειτο να γίνη. Ότι τους ήλθε ανεπάντεχο η αποστολή αυτού του κηρύγματος της χάρης στα Έθνη, σ” όλο τον κόσμο». Εάν τα πράγματα ήταν έτσι, τούτο θα μπορούσε ν” αποτελέση μια δικαιολογία γι” αυτούς. Αλλά όχι. Ο Μωυσής (εδάφιο 19), και ακόμα περισσότερο πιο καθαρά ο Ησαϊας (εδάφια 20,21), τους είχαν προειδοποιήσει του τι επρόκειτο να συμβή, έτσι που δεν μπορούν να δικαιολογηθούν λέγοντας ότι τους ήλθε απρόσμενο.
Τα λόγια που αναφέρονται ευρίσκονται στο Δευτερονόμιο ΛΒ21: «Αυτοί με παρώξυναν εις ζηλοτυπίαν με τα μη όντα Θεόν…Και εγώ θέλω παροξύνει αυτούς εις ζηλοτυπίαν με τους μη όντας λαόν». Ο Μωυσής αναγγέλει στους Ιουδαίους μ” αυτά τα λόγια, καθώς αναγνωρίζει ο Παύλος, ότι οι Εθνικοί θα προηγηθούν αυτών στην κατοχή της σωτηρίας, και ότι αυτό θα είναι το ταπεινωτικό μέσον δια του οποίου ο ίδιος ο Ισραήλ στο τέλος θα ζητήση να επιστρέψη στον Θεόν του.
Το πρώτο από τα δύο ρήματα («παραζηλώσω») εννοεί ότι ο Θεός θα μεταχειριστή το ερέθισμα της ζήλειας, και το δεύτερο («παροργιώ»), ότι αυτή η ζήλεια θα φερθή να φθάση έως θυμού. Όλα αυτά όμως έχοντας σαν σκοπό ένα καλό αποτέλεσμα, την μεταστροφή του Ισραήλ.
«Ουκ έθνος»: Που δεν είναι έθνος Μου.
Ό,τι ο Μωυσής τώρα το έχει αναγγείλει κάπως καλυμμένα μ” αυτά τα λόγια, ο Ησαϊας το διακηρύσσει καθαρά: Ο Θεός θα αποκαλύψη κάποια μέρα τον εαυτό Του στα Έθνη με μια διακήρυξη χάρης, ενώ οι Ιουδαίοι θα απορρίψουν πεισματικά όλες τις ευλογίες που θα τους προσφερθούν.
Εδάφια 20,21
«Ησαϊας δε αποτολμά και λέγει, Ευρέθην τοις εμέ μη ζητούσιν, εμφανής εγενόμην τοις εμέ μη επερωτώσι. Προς δε τον Ισραήλ λέγει, Όλην την ημέραν εξεπέτασα τας χείρας μου προς λαόν απειθούντα και αντιλέγοντα.»
«Ο Ησαίας μάλιστα τολμά να λέγη: Ευρέθηκα από εκείνους που δεν μ” εζητούσαν, εφανερώθηκα εις εκείνους που δεν ερωτούσαν για μένα. Εις δε τους Ισραηλίτας λέγει: Όλην την ημέραν άπλωσα τα χέρια μου προς λαόν που είναι απειθής και αντιλέγει.»
Το χωρίο που αναφέρεται είναι το Ησαϊας ΞΕ1. Εδώ να προσθέσωμε ότι τα δύο γεγονότα, η μελλοντική απιστία των Ιουδαίων σε σχέση με τον Μεσσία, και η κλήση των Εθνών να πάρουν την θέση τους επί του παρόντος στην Βασιλεία του Θεού, αναφέρονται πολύ χαρακτηριστικά και αλλού στον Ησαϊα. Π.χ. στο ΝΒ13-15: Οι βασιλείς και οι λαοί των Εθνών, που δεν είχαν ακούσει καμμία προφητεία, πιστεύουν στον υποφέροντα και υψωμένο Μεσσία, ενώ οι Ιουδαίοι Τον απορίπτουν, παρόλο που σ” αυτούς είχε καθαρά προλεχθεί (ΝΓ1). Το ίδιο πάλι στο ΜΘ4: Η αποτυχία του έργου του Μεσσία στον Ισραήλ, που σχηματίζει μια αντίθεση στην πλούσια αποζημίωση που Του δίδεται μέσω της μεταστροφής των Εθνικών (εδάφιο 6).
Η σκέψη των εδαφίων 20 και 21 είναι ανάλογη μ” εκείνη των Θ30,31. Η φυσική άγνοια και διαστροφή των Εθνικών, είναι ένα ευκολώτερο εμπόδιο για το φως του Θεού να το διαλύση, από την υπερήφανη αμετανοησία των Ιουδαίων, τους οποίους επί μακρόν είχε επισκεφθεί η θεία χάρη.
«Εμφανής εγενόμην»: Αναφέρεται στην παγκοσμιότητα του κηρύγματος, που είναι και η βασική ιδέα του όλου χωρίου.
Το εδάφιο 21 συνοψίζει την βασική ιδέα του όλου κεφαλαίου: Η πεισματική αντίσταση του Ισραήλ στους τρόπους του Θεού. Ο Κύριος παρουσιάζεται, Ησαϊας ΞΕ2, με την εικόνα ενός πατέρα ο οποίος, από το πρωί έως το βράδυ, απλώνει τα χέρια στο παιδί του, αλλά δοκιμάζει απ” αυτό άρνηση και αντιλογία.
«Όλην την ημέραν»: Τούτες οι λέξεις δηλώνουν την όλη θεοκρατική εποχή, η οποία, στα μάτια του Κυρίου, είναι σαν μια μακρυά ημέρα εργασίας προς χάρη του λαού Του. Αλλά πως έχουν ανταποκριθεί αυτοί σε μια τέτοια συμπεριφορά!
«Αντιλέγοντα»: Τούτη η λεξη χαρακτηρίζει τις λεπτολογίες και σοφιστείες δια των οποίων οι Ισραηλίτες ζητούσαν να δικαιολογήσουν την επίμονη τους άρνηση να επιστρέψουν στον Θεό. Σύγκρινε στο βιβλίο του Μαλαχία την επωδό: «Και σεις λέτε…»!
Έτσι ο Ισραήλ, τυφλωμένος από τα προνόμια που του χορηγήθηκαν, κύτταξαν μόνο για ένα πράγμα: Να διατηρήσουν το μονοπώλιο τους, και γι” αυτό τον σκοπό να διαιωνίσουν τον νόμο τους (εδάφιο 4). Σαν συνέπεια, εσκλήρυναν ενάντια στα δύο ουσιώδη χαρακτηριστικά που συνιστούν την Μεσσιανική οικονομία, μια ελεύθερη σωτηρία (εδάφια 5-11), και μια σωτηρία που προσφέρεται σε όλους από ένα παγκόσμιο κήρυγμα (εδάφια 12-17). Και είναι χωρίς καμμία δικαιολογία. Οι αγγελιοφόροι της σωτηρίας τους έχουν ακολουθήσει έως τα άκρα της γης, να τους προσφέρουν την χάρη, καθώς επίσης και στα Έθνη. Και ήταν και ο Θεός που τους είχε προειδοποιήσει, ακόμα και από την αρχή της ιστορίας τους, για τον κίνδυνο που διέτρεχαν να ξεπερασθούν από τους Εθνικούς (εδάφια 18-20). Αλλά μάταια. Είχαν επιμείνει στην αντίσταση τους… (εδάφιο 21).
Μετά απ” αυτό, δεν είναι η περίπτωση τους πλήρως ώριμη για κρίση; Δεν μαρτυρούν τα γεγονότα ότι, δεν είναι ο Θεός που αυθαίρετα τους απέρριψε, αλλά οι ίδιοι που εξανάγκασαν τον Θεό να το κανει;
Αλλά υπάρχει έλεος το οποίον, όπου η αμαρτία του ανθρώπου περισσεύει, αυτό υπερπερισσεύει. Και αυτό είναι που έχει να πη την τελευταία λέξη σ” αυτή την ιστορία. Το έργο του σ” αυτόν τον ανυπότακτο λαό προς στιγμήν φαίνεται να τέλειωσε, αλλά μακράν απέχει από του να είναι έτσι. Το κεφάλαιο ΙΑ θα μας δείξη πως ο Θεός, στο ξεχείλισμα της χάρης Του, κρατά το δικαίωμα να κάνη αυτή την οδυνηρή κατάσταση να καταλήξη στο πλέον ένδοξο αποτέλεσμα.
