Στο έργο του «Remedia amoris» («Τα αντίδοτα του έρωτα»), ο Λατίνος Publio Ovidio Nasone, συμβουλεύει τους μαθητές του πώς να απεμπλακούν από τα δίχτυα του έρωτα.
Το «Remedia amoris» είναι το τελευταίο μέρος της τριλογίας «Amores»(«Έρωτες») – οι δύο πρώτοι τόμοι είναι οι «Ars amatoria» («Η τέχνη του έρωτα» – το οποίο, κάνοντας λογοπαίγνιο, θα μπορούσε να ήταν «armatoria», δηλαδή «των όπλων») και «Medicamena faciei feminae» («Ψιμύθια για τα γυναικεία πρόσωπα»).
Βέβαια, παρά το ότι ο έρωτας είναι ένα θέμα που έχει αναλυθεί κατά κόρον από απειράριθμους συγγραφείς και «ειδικούς», συμπεριφέρεται πάντα με τον προαιώνιο ατίθασο και απείθαρχο τρόπο, όπως επίσης εμφανίζει πολλά «αψυχολόγητα» και «μη λογικά» χαρακτηριστικά.
Ο Οβίδιος, με το συγκεκριμένο κείμενο, μας υπενθυμίζει ότι οι ανθρώπινες σχέσεις μπορούν εύκολα να εκχυδαϊστούν όταν εισχωρεί η ψυχρή υπολογιστική σκέψη και τα πάντα μετατρέπονται σε πρόσφορο πεδίο άσκησης ιδιοτελούς πολιτικής τακτικής. Επίσης, επισημαίνει πως, πολλές φορές, η λήθη (ή, η ψυχική απεξάρτηση, μιλώντας με σύγχρονους όρους) δεν είναι εύκολη ή αυτονόητη υπόθεση και χρειάζεται να καταβληθεί επίμονη κι επίπονη προσπάθεια για την επίτευξή της.
Ξεκινώντας την «κατήχηση» προς τους μαθητές του που θέλουν να απεγκλωβιστούν από τα δεσμά του έρωτα, τους παρουσιάζει το γενικό πλαίσιο στο οποίο θα κινηθεί:
«[…] Δεν υπάρχει αμφιβολία πως είναι απαραίτητο να προλάβουμε το κακό στην αρχή του, όσο τα συναισθήματα είναι ακόμη νωπά και η ιδέα έχει μόλις αρχίσει να τριβελίζει την καρδιά. Να μείνουμε εκεί και να αποφύγουμε τα περαιτέρω άλματα. Όσο ακόμα είναι νωρίς, μπορούμε να αφαιρέσουμε τους σπόρους της μελλοντικής συμφοράς.[…] Κατ’ αρχάς, να αναλύσεις τον χαρακτήρα του αντικειμένου του έρωτά σου. Ερεύνησέ τον καλά, με τα μάτια ορθάνοιχτα. Αν έχεις την παραμικρή υποψία πως σου επιφυλάσσει έναν ζυγό, αποτίναξέ τον όσο ακόμα είναι καιρός. Αντιστάσου από την αρχή ακόμη.[…] τον έρωτα τον τρέφει η αργοπορία. Η καλύτερη στιγμή για να τον αντιμετωπίσουμε, είναι τώρα που μιλάμε. Τα μεγάλα ποτάμια δε γεννιούνται από μεγάλες πηγές, αλλά τα νερά τους έρχονται και φουσκώνουν σιγά σιγά από τα ρυάκια που χύνονται ένα ένα στο πέρασμά τους.[…] Έχω δει πληγές να μένουν καιρό ανοιχτές και να καταλήγουν σε απόστημα, ενώ θα έπρεπε να είχαν κλείσει εγκαίρως. Όμως, μας αρέσουν οι καρποί της Αφροδίτης κι εθελοτυφλούμε πιστεύοντας πως και την επομένη όλα θα είναι το ίδιο ευχάριστα. Έτσι, οι φλόγες έρπουν προς την καρδιά μας και οι ρίζες του καταραμένου δέντρου εισχωρούν όλο και πιο βαθιά.[…] Είναι απαραίτητο να σβήνουμε μια πυρκαγιά τη στιγμή που εκδηλώνεται˙ αν περιμένουμε να αποδυναμώσει από μόνη της, θα καταβροχθίσει ό,τι συναντήσει. […]».
Ακολούθως, γίνεται συγκεκριμένος δίνοντας σαφείς οδηγίες και συμβουλές. Ιδού κάποια από αυτά τα τεχνάσματα:
[…] Φρόντιζε να έχεις πάντα κάτι να κάνεις. Οι ώρες της απραξίας μάς κάνουν να ερωτευόμαστε και, όταν γεννηθεί ο έρωτας, συντηρούν και τρέφουν αυτό το κακό που τόσο ωραίο φαντάζει. Αν στη ζωή σου έχεις διαρκώς μια απασχόληση, αποδυναμώνεις το τόξο του Έρωτα και τα καυτά του βέλη πέφτουν στο χώμα αδύναμα και χωρίς αίγλη.
[…] Να ξεκινήσεις για μεγάλα και μακρινά ταξίδια, όσο δυνατές κι αν είναι οι αλυσίδες που σε κρατάνε. Όμως, δεν αρκεί να φύγεις. Μείνε μακριά πολύν καιρό, ώστε η φωτιά να αποδυναμωθεί πλήρως και να μην υπάρχει η παραμικρή σπίθα. Διότι, αν επιστρέψεις πριν η καρδιά σου σφίξει αρκετά, ο ύπουλος έρωτας θα ξαναστρέψει εναντίον σου τα όπλα του.
[…] Να επανέρχεσαι πεισματικά στις ατέλειες της αγαπημένης σου. Άλλωστε, είναι πολύ ρευστά και ασαφή τα όρια ανάμεσα στο καλό και στο κακό. Συχνά, από λάθος, παρουσιάζουμε μια αρετή ως ελάττωμα. Κάνε το ίδιο: διαστρέβλωσε όσο περισσότερο μπορείς τις αρετές της ερωμένης σου, ξεγέλασε την κρίση σου και κινήσου επάνω στη διαχωριστική γραμμή μεταξύ του ωραίου και του άσχημου.
[…] αν σου ζητήσει να της αποδείξεις τον ανδρισμό σου, βρες μιαν οποιαδήποτε άλλη γυναίκα και μαζί της εξάντλησε την ορμή σου, ώστε να είναι ξεθυμασμένη όταν θα βρεθείς με την ερωμένη σου. Πριν κάνετε τη θυσία στην Αφροδίτη, να επιλέξεις τον τρόπο που θα είναι περισσότερο δυσάρεστος για εκείνη. Για καλύτερο αποτέλεσμα, άνοιξε όλα τα παράθυρα ώστε το φως να τονίζει τις σωματικές της ατέλειες.
[…] Να έχεις, τον ίδιο καιρό, δύο ερωμένες. Φυσικά, αν έχεις και περισσότερες, ακόμα καλύτερα˙ο ένας έρωτας εξουδετερώνει τον άλλον. Οι μεγαλύτεροι ποταμοί ηρεμούν, όταν διακλαδίζονται σε πολλούς παραποτάμους. Κάθε έρωτας σβήνει μπροστά στη φρεσκάδα του διαδόχου του. Η πολύτεκνη μάνα αντέχει περισσότερο τον πόνο που της προκαλεί ο θάνατος του παιδιού της, συγκριτικά με εκείνη που χάνει το μοναχοπαίδι της.
[…] Να εμφανίζεσαι στην ερωμένη σου πιο ψυχρός και από τον πάγο. Μην την αφήσεις να καταλάβει πως υποφέρεις. Μη νομίσεις πως έχω την αξίωση να την εγκαταλείψεις όταν η σχέση σας βρίσκεται σε πλήρη άνθηση, δεν είμαι τόσο σκληρός. Όμως, αργότερα, δείξε το αντίθετο από ό,τι αισθάνεσαι και άφησε να γίνει αντιληπτό πως η αρχική ορμή σου έχει κοπάσει. Έτσι, σιγά σιγά θα το πιστέψεις κι εσύ, και θα συμπεριφέρεσαι αναλόγως – χωρίς να χρειάζεται να προσποιείσαι. Ο έρωτας, όπως ακριβώς μπαίνει στις καρδιές σαν τον κλέφτη, με τον ίδιο ακριβώς τρόπο βγαίνει. Όποιος μπορεί να πείσει τον εαυτό του ότι γιατρεύτηκε, έχει ήδη γιατρευτεί. Γενικά, μην της δείξεις πως την έχεις ερωτευτεί. Κυρίως, μην κάνεις σχέδια. Ούτως ή άλλως, θα συμβεί ό,τι δεν έχεις προβλέψει. Όταν τα δίχτυα είναι φανερά, κανένα πουλί δεν παγιδεύεται. Για να μην της προκαλέσεις μεγάλη ιδέα για τον εαυτό της, φρόντισε να μην τρέχεις ξοπίσω της. Τότε είναι που θα κάνει ό,τι ακριβώς θέλεις.
[…] Αισθάνεσαι αδύναμος να απομακρυνθείς; Νιώθεις δέσμιος του Έρωτα; Άφησε τα πανιά σου να πάνε εκεί όπου σε οδηγεί ο άνεμος και το σκάφος σου εκεί όπου το οδηγεί το κύμα. Να χορτάσεις την επιθυμία σου, πίνοντας πολύ περισσότερο από όσο λαχταρά η καρδιά σου. Έτσι, κάθε επιπλέον σταγόνα θα κάνει τον πόθο σου να ξεχειλίσει. Απόλαυσε την αγαπημένη σου χωρίς αναστολές, αφιέρωσέ της όλες τις ημέρες και τις νύχτες σου. Να επιδιώξεις τον κορεσμό, επειδή μόνον αυτός μπορεί να σταματήσει το κακό. Και, σύντομα, θα έρθει η ώρα που θα διαπιστώσεις πως μπορείς και χωρίς την ερωμένη σου.
[…] Να αδιαφορείς για το αν σου είναι πιστή. Η δυσπιστία τρέφει τον έρωτα και του δίνει παράταση. Αν θέλεις να τον διώξεις, μην ανησυχείς για την πίστη της αγαπημένης σου και μη φοβάσαι ότι θα σου την πάρει κάποιος άλλος. Ούτως ή άλλως, ό,τι κι αν διαπιστώσεις, θα εξακολουθήσεις να έχεις τις ίδιες αγωνίες.
[…] Όλοι εσείς που αγαπάτε, να αποφεύγετε τη μοναξιά. Μέσα στο πλήθος θα είσαστε καλύτερα προστατευμένοι. Δεν έχετε κανέναν λόγο να απομονώνεστε. Η απομόνωση ενδυναμώνει τις εμμονές. Η συναναστροφή με άλλους ανθρώπους θα σας βοηθήσει. Αν είσαι μόνος, θα είσαι θλιμμένος και στα μάτια σου θα καθρεφτίζεται η εικόνα της ερωμένης σου. Για να ξεπεράσεις τη θλίψη, χρειάζεσαι μια καλή παρέα. Μην αποφεύγεις τις συζητήσεις. Μην κλείνεις την πόρτα σου σε κανέναν.
[…] Φρόντισε να μην κολλήσεις και πάλι την αρρώστια του έρωτα. Γιατί να αναθερμάνεις με τις αναμνήσεις μια καρδιά που ακόμα δεν έχει κρυώσει εντελώς;
[…] Μην την κατηγορείς. Θα εκδικηθείς καλύτερα με τη σιωπή, μέχρι να σβήσει ο πόθος σου γι’ αυτήν. Καλύτερα να σιωπάς, παρά να διαβεβαιώνεις πως δεν την αγαπάς πια. Όταν κάνουμε τέτοιες δηλώσεις, σημαίνει πως αγαπάμε ακόμη.
[…] Μην τη μισήσεις. Είμαστε πιο σίγουροι πως μια φωτιά έχει σβήσει, όταν τη βλέπουμε να σιγοσβήνει και όχι όταν σβήσει μονομιάς. Ας φύγει ο έρωτας, ας διαλυθεί, ας εξατμιστεί και ας πεθάνει σιγά σιγά, λίγο λίγο. Είναι κρίμα να μισήσεις μια γυναίκα. Κάτι τέτοιο θα χαρακτήριζε κάποιον αγροίκο. Το ν’ αδιαφορείς γι’ αυτήν είναι αρκετό. Όποιος τερματίζει τον έρωτά του με μίσος, εξακολουθεί να είναι ερωτευμένος. Ακόμη κι αν δεν αγαπάει πολύ, θα δυσκολευτεί να πάψει να νιώθει δυστυχισμένος. Συχνά, οι πρώην εραστές ανταλλάσσουν ύβρεις. Αυτό σημαίνει πως εξακολουθούν ν’ αγαπιούνται. Όταν παύσουν οι αλληλοκατηγορίες, τότε πεθαίνει και ο έρωτας.
[…] Προσποιήσου ότι δεν τη βλέπεις. Γιατί να σ’ ενδιαφέρει μια γυναίκα που δεν έχει γίνει παρά μια ξένη; Στο εξής, πρέπει να της συμπεριφέρεσαι σα να είναι μία από τις τόσες.
[…] Μη συγκινηθείς από τα κλάματά της. Αναβάλλουμε τον χωρισμό επειδή πιστεύουμε πως, κατά βάθος, εξακολουθούμε ν’ αγαπιόμαστε. Πρέπει να μην πιστεύουμε στα λόγια και να μην αφηνόμαστε στη συγκίνηση που προκαλούν τα δάκρυα των κοριτσιών. Έχουν εκπαιδεύσει τα μάτια τους στο κλάμα. Ο πόνος σου να είναι βουβός μέχρι το τέλος. Μην της απαριθμήσεις τα λάθη της, διότι είναι ικανή να τα χρησιμοποιήσει υπέρ της. Το μόνο που θα καταφέρεις θα είναι να την κάνεις ν’ αποδείξει πως η λογική της είναι ισχυρότερη από τη δική σου. Αυτός που σιωπά είναι βράχος. Όποιος κατακρίνει μια γυναίκα για τα σφάλματά της, ουσιαστικά επιθυμεί ν’ αποδείξει την αθωότητά της.
[…] Δες τα χαρίσματά της με καθαρό μάτι. Μη σταθείς μόνο στην ομορφιά. Ανάλυσε τον χαρακτήρα και τα ταλέντα της. Προπαντός, μην αφήσεις τον έρωτα να επηρεάσει την κρίση σου.
[…] Εξαφάνισε ό,τι σου την θυμίζει. Μην παρασυρθείς και διαβάσεις τις ερωτικές επιστολές που έχεις κρατήσει από αυτήν. Τέτοια γράμματα είναι ικανά ν’ αναστατώσουν και τις πιο σφαλισμένες καρδιές. Καλό θα είναι να πετάξεις και τα πορτραίτα της. Τι καλό μπορεί να σου προσφέρει μια βουβή εικόνα; Κατά τη διάρκεια της ανάρρωσης, και η ελάχιστη απόκλιση μπορεί να αποδειχθεί ολέθρια. Μια μικρή σπίθα στη στάχτη, ακόμη κι αν αναστενάξεις δίπλα της, μπορεί να ξαναφουντώσει την αδύναμη φωτιά.
[…] Μη φανταστείς πως υπάρχει ανταγωνιστής και πίστευε πως κοιμάται μόνη της. Ο έρωτας φουντώνει όταν υπάρχει αντίζηλος.
[…] Να αποφεύγεις τις αφροδισιακές τροφές, όπως τα θαλασσινά. Να τρως ό,τι σε βοηθά να ξεχνάς την ερωτική πράξη. […]».
point of view
