Είναι φυσικό να θέλουμε να είμαστε διαθέσιμοι, όταν ένας φίλος ή ένας συγγενής μας χρειαστεί βοήθεια μετά από μια σοβαρή απώλεια. Τα λόγια συχνά αποτυγχάνουν σε τέτοιες στιγμές. Κάποιοι από εμάς φοβόμαστε τόσο να πούμε ή να κάνουμε τη λάθος κίνηση, που καταλήγουμε στο να μην κάνουμε τίποτα. Το να μην κάνουμε τίποτα συγκεκριμένο αποτελεί ασφαλώς μια λύση, αλλά γενικά όχι μια καλή. Δεν υπάρχει ο τέλειος τρόπος στήριξης κάποιου, αλλά εδώ θα βρείτε κάποιους καλούς, βασικούς κανόνες.
Πώς μπορούμε να βοηθήσουμε (ουσιαστικά) έναν φίλο που πενθεί
1. Το πένθος ανήκει στον πενθούντα
Εσείς έχετε έναν υποστηρικτικό ρόλο, όχι τον κεντρικό, στο πένθος του φίλου/της φίλης σας. Κάποιες από τις προτάσεις, συμβουλές και τη «βοήθεια» που λαμβάνει το άτομο που πενθεί αφορούν στο να κάνει ή να νιώσει κάτι διαφορετικά. Το πένθος όμως πρόκειται για μια πολύ προσωπική εμπειρία και ανήκει αποκλειστικά στο άτομο που το βιώνει. Άρα το πένθος είναι του φίλου σας, γι’ αυτό κατανοήστε τον τρόπο του.
2. Μείνετε στο παρόν και πείτε την αλήθεια
Είναι δελεαστικό να προτιμήσετε δηλώσεις για το παρελθόν ή το μέλλον, όταν η ζωή του φίλου σας διακατέχεται στο παρόν από τόσο πόνο. Δεν μπορείτε να γνωρίζετε ποιο θα είναι το μέλλον, ούτε για εσάς, αλλά ούτε και για το φίλο σας. Και το ότι η ζωή του/της ήταν καλή στο παρελθόν δεν βοηθά στον πόνο του παρόντος. Οπότε μείνετε στο παρόν μαζί τους, ακόμα κι αν είναι γεμάτο πόνο.
Είναι επίσης δελεαστικό να κάνετε γενικές δηλώσεις για την κατάσταση, σε μια προσπάθεια να ανακουφίσετε έναν φίλο. Δεν μπορείτε να ξέρετε ή να αναφέρετε ότι «βρίσκεται σε ένα καλύτερο μέρος» ή «ότι έφυγε χορτασμένος/η». Αυτές οι γενικές, αφηρημένες αναφορές δεν αποδεικνύονται βοηθητικές. Μείνετε στην αλήθεια: «ξέρω ότι αυτό πονάει. Σε αγαπώ και είμαι εδώ».
3. Μην προσπαθείτε να διορθώσετε το αδιόρθωτο
Η απώλεια του φίλου/φίλης σας δεν μπορεί να διορθωθεί ή να αντιστραφεί· ο χρόνος δε γυρνά πίσω. Ο πόνος δεν είναι εύκολο να απαλυνθεί. Μην πείτε κάτι, για να προσπαθήσετε να διορθώσετε το αδιόρθωτο και σίγουρα θα τα πάτε καλά. Και μόνο η παρουσία ενός φίλου που προσπαθεί να διώξει τον πόνο αποτελεί μια πολύτιμη ανακούφιση.
4. Να είστε πρόθυμοι να γίνετε μάρτυρες αβάσταχτου και βαθύ πόνου
Και το να το καταφέρετε αυτό σε συνδυασμό με τον ακριβώς προηγούμενο κανόνα είναι αρκετά δύσκολο.
5. Δεν αφορά εσάς
Όταν στηρίζετε κάποιον που πενθεί, βλέπετε πόσο δύσκολο είναι. Θα αναδύονται διάφορες καταστάσεις -στρες, ερωτήσεις, θυμός, φόβος, ενοχή. Τα συναισθήματά σας είναι πιθανό να πληγωθούν. Μπορεί να νιώθετε ότι σας αγνοούν ή ότι δεν σας εκτιμούν. Ο φίλος σας δεν μπορεί αυτή την χρονική περίοδο να ανταποδώσει όσα εσείς προσφέρετε σε αυτή τη σχέση. Προσπαθήστε να μην το παίρνετε προσωπικά και μην το βγάζετε πάνω του/της. Βρείτε άλλους ανθρώπους για να βασιστείτε· και είναι σημαντικό να δέχεστε κι εσείς στήριξη, όσο την προσφέρετε.
6. Μη ρωτάτε, δηλώστε
Μην λέτε «Πάρε με τηλέφωνο, αν χρειαστείς κάτι», γιατί μάλλον δεν θα σας καλέσει -και όχι επειδή δεν το χρειάζεται, αλλά επειδή το να αναγνωρίσουν ότι το έχουν ανάγκη, το να καταλάβουν ότι εσείς θα βοηθήσετε και το να φτάσουν στην απόφαση να τηλεφωνήσουν είναι πέρα από τις δυνάμεις και την ικανότητά τους. Αντί γι’ αυτό, πείτε καλύτερα «Θα είμαι εδώ ξανά την Πέμπτη στις τέσσερις».
7. Βοηθήστε στις καθημερινές δουλειές
Η πραγματική, βαριά, πραγματική δουλειά του πένθους δεν είναι κάτι που μπορείτε εσείς να κάνετε για τον φίλο σας, αλλά μπορείτε να μειώσετε το βάρος των απαιτήσεων της καθημερινότητας γι’ αυτόν. Όπως το να κάνετε κάποιες καθημερινές δουλειές, να βγάλετε το σκύλο βόλτα ή να αγοράσετε τα φάρμακα που χρειάζεται. Στηρίξτε το φίλο σας με μικρούς, απλούς τρόπους· είναι η απτή, ορατή απόδειξη της αγάπης σας.
Αλλά προσπαθήστε οπωσδήποτε να μην κάνετε κάτι μη αναστρέψιμο όπως μια γενική σπιτιού ή κάτι μεγαλύτερο, εκτός αν έχετε πρώτα συνεννοηθεί με το φίλο σας. Εκείνο το άδειο κουτί σόδας μπορεί να φαίνεται σαν ένα απλό σκουπίδι, αλλά τελικά να είναι το τελευταίο πράγμα που άφησε ο σύζυγος πριν πεθάνει. Τα βρώμικα ρούχα ίσως έχουν τη μυρωδιά της εκλιπούσας συζύγου. Μικρά πράγματα μπορεί να είναι εξαιρετικά πολύτιμα για εκείνον/η, οπότε ρωτήστε πρώτα.
8. Διευθετήστε τις λεπτομέρειες μαζί
Ανάλογα τις συνθήκες, μπορεί να υπάρχουν κάποιες δύσκολες δουλειές που χρειάζονται σχεδιασμό -όπως η οργάνωση της κηδείας, των καλεσμένων ή του φαγητού μετά. Προσφέρετε τη βοήθειά σας και συζητήστε τις προσφορές. Ακολουθήστε το φίλο/φίλη σας. Η παρουσία σας δίπλα τους είναι σημαντική· τα λόγια συχνά είναι περιττά.
9. Προστατέψτε τον/την
Για το άτομο που πενθεί, η ξαφνική ροή ανθρώπων που θέλουν να συλλυπηθούν μπορεί να φανεί στρεσογόνα και τρομακτική. Αυτό που είναι κάτι πολύ προσωπικό μπορεί να γίνει θέμα συζήτησης και μάζωξης. Μπορεί να υπάρχουν τρόποι που να μπορείτε εσείς να προστατέψετε τον φίλο σας από τέτοιες δύσκολες για εκείνον στιγμές, όπως το να εμφανίζεστε όταν δεν έχει τη δύναμη να το κάνει και να οργανώνετε τον κόσμο.
10. Δώστε το παράδειγμα στους άλλους
Μπορεί να δείτε ότι άλλοι φίλοι, μέλη της οικογένειας και απλές γνωριμίες ζητούν να μάθουν πώς είναι ο φίλος/η φίλη σας. Μπορείτε εσείς λοιπόν σε αυτή την περίσταση να δώσετε το καλό παράδειγμα και να δείξετε πόσο φυσιολογικό είναι το πένθος, λέγοντας για παράδειγμα: « Κάποιες φορές σίγουρα θα νιώθει άσχημα και άλλες καλύτερα για κάποιο καιρό. Μία σημαντική απώλεια αλλάζει κάθε λεπτομέρεια της ζωής μας, σωστά;».
11. Προσφέρετε αγάπη
Πάνω απ’ όλα, δείξτε την αγάπη σας. Εμφανιστείτε, πείτε κάτι, κάντε κάτι. Να είστε πρόθυμοι να σταθείτε δίπλα στον φίλο σας στο μεγάλο κενό που δημιουργήθηκε στη ζωή του, χωρίς να φοβάστε ή να δειλιάζετε. Να είστε ειλικρινείς, να αφουγκράζεστε και να είστε παρόντες. Να είστε πραγματικοί φίλοι δηλαδή.
