Για μεγάλο χρονικό διάστημα είχε επικρατήσει στους κόλπους της θρησκειολογίας μία εξελικτική θεωρία περί εξελίξεως της θρησκευτικότητας , από κατώτερους θρησκευτικούς τύπους ως τον ανώτερο πολυθεϊσμό, και τελικά ως τον μονοθεϊσμό, και την «υπερβατική θεώρηση Μίας Μοναδικής αλλά Απροσδιόριστης Πραγματικότητας».
Σύμφωνα με αυτή την θεωρία, η ανθρωπότητα πέρασε (χονδρικά και τυπολογικά), τα τελευταία 30.000 χρόνια, από διάφορες βαθμίδες θρησκευτικότητας, που αναφέρονται πιο κάτω:
1) Μία ολική αλλά «συγκεχυμένη» αντίληψη της Πραγματικότητας
2) Πανδυναμισμός και πανζωισμός – (θειοδυναμισμός)
3) Πολυθεϊσμός (κυρίαρχες δυνάμεις) – Παμψυχισμός
4) Μονοθεϊσμός – Πνευματοκρατία
5) Υπερβατική Θεώρηση της Πραγματικότητας – Το Χωρίς Ιδιότητες των σύγχρονων θρησκειών
6) Μία Μοναδική Πραγματικότητα – Απόλυτος Μονισμός
Στην πραγματικότητα (για να είμαστε αντικειμενικοί), μία τέτοια εξέλιξη δεν συνέβη ποτέ, τουλάχιστον τόσο μεθοδικά και ταυτόχρονα σε ολόκληρο τον κατοικημένο κόσμο της αρχαιότητας (παλαιολιθικής, νεολιθικής, και ιστορικής εποχής). Η «θεωρία» μιας τέτοιας εξέλιξης, δείχνει απλά, πως μπορούν να αντιληφθούν οι «επιστήμονες» (με τα στοιχεία που έχουν και τις ερμηνευτικές δυνατότητές τους) την ιστορική εξέλιξη (της θρησκευτικότητας). Η πραγματικότητα είναι πιο «περίπλοκη».
Κατ’ αρχήν, ακόμα και στις πιο πρωτόγονες θρησκευτικές συλλήψεις ενυπάρχει η ανώτερη αντίληψη του «θείου»… ενώ παράλληλα, σε υψηλές θρησκευτικές συλλήψεις ενυπάρχουν υπολείμματα προηγούμενων κατώτερων αντιλήψεων. Τελικά το θρησκευτικό φαινόμενο εμφανίζεται στην ιστορική (θρησκειολογική, εθνολογική, ανθρωπολογική…) έρευνα, εξαρχής πολυσύνθετο κι ολοκληρωμένο. Τι συνέβη ακριβώς;
Εξαρχής, (εδώ και κάμποσες χιλιετηρίδες), ο άνθρωπος είχε μία «ολοκληρωτική» σύλληψη της Πραγματικότητας, μέσα στην οποία συμπεριλαμβάνεται τόσο το «αόρατο θείον», όσο και ο ορατός κόσμος… η οποία όμως αποσαφηνίστηκε σιγά σιγά στα διάφορα επίπεδά της, στις διάφορες διαβαθμίσεις της (στη διάρκεια των τελευταίων 30.000 χρόνων).
Εξαρχής δηλαδή ο άνθρωπος συνέλαβε την Πραγματικότητα σαν ένα σύνθετο φαινόμενο μέσα στο οποίο αόρατες δυνάμεις εμπλέκονται με τα παρατηρήσιμα φαινόμενα.
Μετά, άρχισε να ξεκαθαρίζει ο άνθρωπος τον υπέρκοσμο (το αόρατο θείον, το άγιο, το ιερό, την ψυχή, κλπ…) από τον φυσικό ορατό υλικό κόσμο… Και κατά την διάρκεια όμως μιας «γενικής αντίληψης στις αόρατες δυνάμεις» (πανδυναμισμός), και σε μία ζωοποιό δύναμη (ψυχή), υπήρχε η πίστη σε κύριες δυνάμεις, και σε δημιουργό θεό…
Αλλά και αργότερα, στην διάρκεια της πολυθεϊστικής αντίληψης υπάρχουν υπολείμματα προηγούμενων αντιλήψεων (τυφλών δυνάμεων)… Από τις κυρίαρχες δυνάμεις, κάποια Δύναμη διεκδικεί (και πετυχαίνει) την πρωτοκαθεδρία…Η «έρευνα» της ψυχής διακρίνει ένα «νου» μέσα στην ψυχή (που διατηρεί τον γενικό χαρακτήρα της ζωοποιού δύναμης), ενώ παράλληλα …
Στην διάρκεια της μονοθεϊστικής αποκάλυψης (που ξεκίνησε πιθανότατα εδώ και 5.000 χρόνια) υπάρχουν επίσης, εκτός από τον Θεό, και άλλες δυνάμεις (που ερμηνεύονται σαν «εκδηλώσεις» του Θεού, «δυνάμεις», «άγγελοι», κλπ.), αλλά και υπολείμματα πανδυναμισμού και πανζωισμού… Στα «μύχια» της ψυχής, στο εσώτερο μέρος του νου, «αναδύεται», («ανατέλλει») το πνεύμα (η Συνείδηση του Εαυτού).
Στην πρώτη χιλιετηρίδα π.χ. έγιναν θρησκευτικές «επαναστάσεις», μεταρρυθμίσεις, σε όλο τον γνωστό κόσμο της αρχαιότητας, και Μεγάλοι Διδάσκαλοι (στηριζόμενοι ασφαλώς στην ομαδική θρησκευτική εμπειρία) διατύπωσαν διάφορες απόψεις περί της Απόλυτης Πραγματικότητας, οι Δάσκαλοι των Ουπανισάδ, ο Βούδας, ο Λάο Τσε, ο Ζωροάστρης, ο Ορφέας, ο Ιησούς… κι έτσι δημιουργήθηκαν οι μεγάλες ιστορικές θρησκείες… Μολονότι όμως σε όλες αυτές τις θρησκείες η Ύστατη Πραγματικότητα Ορίσθηκε σαν το Χωρίς Ιδιότητες που πρέπει να «βιώσουμε», το «αρχικό μήνυμα» γρήγορα μεταλλάχθηκε από τους οπαδούς των θρησκειών, σε «οργανωμένη θρησκεία», «θεωρία», «θεολογία» κλπ... (διατηρήθηκε μόνο μέσα στους μυστικιστικούς κύκλους που αναπτύχθηκαν στα πλαίσια όλων των θρησκειών)… Ακόμα και σήμερα πολλοί συγχέουν και ταυτίζουν την αληθινή θρησκεία που δίδαξαν οι Διδάσκαλοι με την «οργανωμένη θρησκεία» που «χτίσθηκε» γύρω από το όνομά τους, και διαχειρίστηκαν συχνά ανάξιοι άνθρωποι, όχι προς όφελος του ανθρώπου, αλλά προς ίδιον συμφέρον…
Σχετικά πρόσφατα ο άνθρωπος (τουλάχιστον οι νοήμονες εκπρόσωποί του), αποσαφήνισαν ότι:
Η Πραγματικότητα είναι Αντικειμενική (Χωρίς Ιδιότητες) και δεν έχει καμία σχέση με τις συλλήψεις του ανθρώπινου νου… και τις εξωτερικές θρησκευτικές δραστηριότητες, την οργανωμένη θρησκεία, και τις θρησκευτικές πράξεις…
Ο μόνος τρόπος προσέγγισης της Πραγματικότητας, είναι η υπέρβαση (μέσα στην «παρούσα συνείδηση»), του περιορισμένου υποκειμενικού πνεύματος, η «διεύρυνση» της συνείδησης, η παραίτηση από οτιδήποτε περιορισμένο και ατομικό ώστε να ΑΝΑΔΥΘΕΙ ΤΟ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΙΚΟ.
Όλες οι προηγούμενες θρησκευτικές θεωρήσεις (ιστορικές θρησκείες), που κατάντησαν ιστορικά «νοητικά κατασκευάσματα», έχουν ξεπερασθεί από την Ζωή και την ιστορία… αποτελούν υπολείμματα προηγούμενων θρησκευτικών αντιλήψεων στα πλαίσια της ΝΕΑΣ ΘΡΗΣΚΕΥΤΙΚΗΣ ΑΝΤΙΛΗΨΗΣ που Ανατέλλει… της ΕΣΩΤΕΡΙΚΗΣ ΘΡΗΣΚΕΙΑΣ ΤΟΥ ΒΙΩΜΑΤΟΣ, που δεν έχει καμία σχέση, με καμία οργανωμένη θρησκεία, με καμία θρησκευτική ομάδα… Μιλάμε για την ΖΩΝΤΑΝΗ ΘΡΗΣΚΕΙΑ, όχι για απολιθώματα της σκέψης, ή της ιστορίας.
Μονάχα ο «μυστικισμός» που αναπτύχθηκε στα πλαίσια των ιστορικών θρησκειών, μπορεί να «διασωθεί» κι έχει θρησκευτικό ενδιαφέρον (γιατί πολύ πιο πριν από την «φωτισμένη» εποχή μας κάποιοι είχαν ήδη βρει την Αλήθεια, που δυστυχώς «καταπνίγηκε» μέσα στις «οργανωμένες» θρησκείες, που μόνο την Αλήθεια δεν κατέχουν).
Οι ιστορικές θρησκείες (μολονότι επηρεάζουν ακόμα τεράστια πλήθη), πρέπει να εξετάζονται όχι από τον θρησκειολόγο πλέον (αν έχει σαν αντικείμενό του την Ζωντανή Θρησκεία, την Θρησκεία του Βιώματος) αλλά από τον ιστορικό, τον ανθρωπολόγο, τον κοινωνιολόγο. Θρησκευτικό ενδιαφέρον δεν παρουσιάζουν πλέον.
Το τελικό συμπέρασμα είναι ότι τα τελευταία 30.000 χρόνια ο άνθρωπος έχει ήδη συλλάβει μία σφαιρική αντίληψη της Πραγματικότητας.. ασαφή στην αρχή, που αποσαφηνίζεται σιγά σιγά… Όλη η εξέλιξη της θρησκευτικότητας αυτές τις χιλιετηρίδες δεν είναι τίποτα άλλο από αποσαφήνιση αυτής της αρχικής σφαιρικής αντίληψης: Με άλλα λόγια στα πλαίσια της αρχικής αντίληψης, διευκρινίζονται οι όροι κι έτσι προκύπτουν, (πάντα στα πλαίσια της σφαιρικής αντίληψης) πολυθεϊστικές, μονοθεϊστικές, υπερβατικές αντιλήψεις.. δεν μιλάμε για μια εξωτερική μετάβαση από μία κατώτερη σε μία ανώτερη αντίληψη, κι έτσι συνέχεια…
Στα πλαίσια αυτής της σφαιρικής Αντίληψης για την Πραγματικότητα, κι από την εποχή του πολυθεϊσμού, εδώ και 10.000 χρόνια, τουλάχιστον, (που άρχισαν να διαγράφονται καθαρά οι πολυθεϊστικές αντιλήψεις), διαμορφώνονται αντιλήψεις για την δημιουργία… από την Υπέρτατη Αρχή, μέχρι την φύση… Από εδώ ακριβώς πηγάζει ο Βασικός Μύθος της Δημιουργίας, που θα διατυπωθεί, με διάφορες παραλλαγές, σε όλους τους πολιτισμούς…
