Από την παιδική ηλικία και μετά ο εαυτός χτίζεται αργά αργά για να αποτελέσει την πιο βασική ίσως ομάδα σχημάτων που κατέχει ο ανθρώπινος εγκέφαλος. Επηρεάζεται κατ' αρχάς από το άμεσο περιβάλλον και αναπτύσσεται μέσα στις γραμμές που χαράζουν οι σχέσεις με τους γονείς, τους συνομήλικους ή τους συμμαθητές - με κάθε σημαντικό άνθρωπο ή γεγονός της ζωής. Το σύστημα-εαυτού πλάθει τον τρόπο με τον οποίο ο άνθρωπος φιλτράρει και ερμηνεύει τις εμπειρίες του: επινοεί το παρελθόν χρησιμοποιώντας εγωιστικές μεθόδους ανάγνωσης, σαν αυτές του Dean και του Darsee. Άλλωστε ο εαυτός έχει στα χέρια του όλα τα εργαλεία - αλλά και τους πειρασμούς - ενός ολοκληρωτικού συστήματος. Παίζει το ρόλο του λογοκριτή που επιλέγει και διαγράφει πληροφορίες.
Επανεξετάζοντας την έννοια της αυτοαντίληψης, ο Seymour Epstein σχολιάζει πόσο ανακριβείς μπορούν να είναι οι απόψεις των ανθρώπων για τον εαυτό τους. Αυτή όμως η ανακρίβεια δεν βρίσκεται πάντα σε συμφωνία με τις θετικές προκαταλήψεις που περιγράφει ο Greenwald:
Α) ΣΧΗΜΑ ΕΑΥΤΟΥ ΚΑΤΑΘΛΙΠΤΙΚΟΥ
|
] β) ΣΧΗΜΑ ΕΑΥΤΟΥ ΥΓΙΟΥΣ
|
1. Είμαι φοβισμένος |
Είμαι κάπως φοβισμένος, αρκετά γενναιόδωρος και ικανοποιητικά έξυπνος
|
2. Είμαι ένας αξιοκαταφρόνητος δειλός
|
Είμαι πιο θαρραλέος από τα περισσότερα άτομα
που γνωρίζω |
3. Πάντα ήμουν και θα παραμείνω δειλός
|
Οι φόβοι μου κυμαίνονται κατά χρονική στιγμή
και περίσταση |
4. Αποφεύγω πολύ κάποιες καταστάσεις και έχω πολλούς φόβους
|
Έχω κάποια ελαττώματα στο χαρακτήρα μου
|
5. Εφόσον είμαι κατάβάση αδύναμος, δεν έχω
καμιά ελπίδα |
Μπορώ να μάθω τρόπους να αντιμετωπίζω τις
περιστάσεις και να καταπολεμώ τους φόβους μου |
Η πρόταση του Epstein είναι πως μέσα στο σύστημα εαυτού τα σχήματα (τα οποία αποκαλεί "αξιώματα") τοποθετούνται ιεραρχικά. Τα κατώτερης τάξης σχήματα εαυτού συμπεριλαμβάνουν συγκεκριμένα γεγονότα μικρότερης σημασίας: «Παίζω καλό τένις», «Η ερμηνεία μου στο πιάνο αρέσει στον κόσμο». Ένα σχήμα εαυτού ανώτερης τάξης θα ήταν: «Είμαι καλός αθλητής» ή «Ο κόσμος το ξέρει πως είμαι καλός μουσικός. Και ένα ακόμα ανώτερης τάξης σχήμα θα ήταν: «Είμαι αξιόλογος».