Η ψυχολογική ανασφάλεια και πως θα καταπολεμηθεί

Για πολλούς ανθρώπους η αίσθηση ότι οι αγαπημένοι τους άνθρωποι, ο/η σύντροφος, οι στενοί φίλοι, οι συνεργάτες θα τους απορρίψουν και θα τους εγκαταλείψουν με την παραμικρή αφορμή είναι μια σκιά στη ζωή τους, ένας φόβος που φωλιάζει βαθιά μέσα τους και χρωματίζει τις πράξεις τους.

Η συναισθηματική αυτή ανασφάλεια κάνει τον άνθρωπο να μην πατάει γερά στα πόδια του και να βρίσκεται συνέχεια σε κατάσταση εγρήγορσης. Το άτομο που δε νιώθει ασφάλεια στις σχέσεις του δεν συνειδητοποιεί πάντα ότι αυτή η έλλειψη ασφάλειας είναι η πηγή των δυσκολιών του, αλλά εστιάζει στις εμφανείς εκδηλώσεις του βαθύτερου αυτού προβλήματος.

Η ψυχολογική διάσταση

Έτσι, το άτομο με συναισθηματική ανασφάλεια μπορεί πάντα να αισθάνεται ότι βάλλεται από όλες τις πλευρές, ότι οι άλλοι μονίμως το έχουν κάτω από το μικροσκόπιο και το παρατηρούν, το κριτικάρουν, το κρίνουν και το κατακρίνουν. Το άτομο με συναισθηματική ανασφάλεια βρίσκει ότι στα λόγια των άλλων υπάρχει πάντα μια αιχμή εναντίον του. Πολλές φορές νιώθει ότι οι άλλοι έχουν μόνο προτερήματα και το ίδιο μόνο ελαττώματα. Το αποτέλεσμα είναι ότι «τρέχει και δε φτάνει», με την έννοια ότι διαρκώς προσπαθεί να τα κάνει όλα με τον καλύτερο τρόπο προκειμένου να πάρει θετική κριτική και να μην το απορρίψουν οι άλλοι.

Το άτομο με συναισθηματική ανασφάλεια συχνά προσκολλάται στον λάθος σύντροφο, πείθοντας τον εαυτό του ότι δε θα βρει ποτέ κάτι καλύτερο, ή θεωρώντας ότι τα προβλήματα της σχέσης οφείλονται αποκλειστικά στον δικό του χαρακτήρα και συμπεριφορά, συγχωρώντας έτσι συνέχεια τον σύντροφο του. Βλέπει μόνο τα δικά του λάθη και όχι τα λάθη του συντρόφου του, οπότε διαρκώς αυτοκατηγορείται και περιμένει ότι δικαίως θα «τιμωρηθεί» με εγκατάλειψη κάποια στιγμή.

Στην κυριολεξία «κρεμιέται» από τον άλλον και αισθάνεται ένοχο για τον εαυτό του. Tο αποτέλεσμα είναι ότι συνέχεια προσπαθεί να είναι «τέλειο» στη σχέση του, κάτι που εκδηλώνεται με υποχωρητικότητα, σκύψιμο του κεφαλιού, την μη ανακοίνωση των αναγκών του και την επιθυμία του να είναι διαρκώς αρεστό. Αυτή η έλλειψη αυτοπεποίθησης δεν είναι μόνο ψυχικά οδυνηρή, αλλά αποτελεί τροχοπέδη στην εξέλιξη του ατόμου αυτού. Συχνά το άτομο με συναισθηματική ανασφάλεια νιώθει συναισθηματικά ανήμπορο και τελματωμένο στη ζωή του.

Οι άνθρωποι με συναισθηματική ανασφάλεια συχνά χαρακτηρίζονται από εσωτερική δειλία, ακόμα και αν κάτι τέτοιο δε φαίνεται στη συμπεριφορά τους. Ακόμα, καταπνίγουν τα συναισθήματά τους και προσπαθούν να φαίνονται ήρεμοι και αξιόπιστοι προς τα έξω, με μεγάλο ψυχικό κόστος, όμως. Επίσης, μπορεί να έχουν μέσα τους μεγάλα αποθέματα θυμού, όχι τόσο με τους άλλους όσο με τον ίδιο τους τον εαυτό.

Ο γιατρός Edward Bach κατέταξε τους ανασφαλείς σε 7   τύπους ανθρώπων:

• Ο ανασφαλής που αμφιβάλλει για τον εαυτό του και την ικανότητα του ν΄αποφασίζει και να εκφράζει απόψεις. Ζητά διαρκώς τις συμβουλές των άλλων και παίρνει συχνά άσχημες συμβουλές. Το κατάλληλο άνθος σ΄αυτή την περίπτωση είναι το Cerato. Ο ανασφαλής που ξεπερνάει την παραπάνω κατάσταση είναι τώρα ικανός να κρίνει με σιγουριά τι είναι σωστό και τι λάθος. Έχει εμπιστοσύνη στην εσωτερική του γνώση και δεν επηρεάζεται απ΄ τις καλές συμβουλές των άλλων.
• Ο ανασφαλής που δυσκολεύεται ν΄αποφασίσει και ταλαντεύεται ανάμεσα σε δύο πράγματα γιατί μία του φαίνεται σωστό το ένα και μία το άλλο. Η συνεχής του ανασφάλεια εξασθενεί την ικανότητα του ν ΄αυτοσυγκεντρώνεται. Συχνά στις περιπτώσεις που χρειάζεται ν΄αποφανθεί μ΄ένα «ναι» ή μ΄ένα «όχι» χάνει σημαντικές ευκαιρίες Το ανάλογο άνθος είναι το scleranthus. Ο ανασφαλής που ξεπερνάει αυτή την κατάσταση αποφασίζει γρήγορα, ενεργεί ήρεμα και ισορροπημένα στηριζόμενος στις δικές του αποφάσεις.
• Ο ανασφαλής που χάνει εύκολα το θάρρος του: Μπορεί να βρίσκεται σε καλό δρόμο σε σχέση με την ασθένεια του ή με ζητήματα της καθημερινής ζωής αλλά και η παραμικρή καθυστέρηση ή εμπόδιο τον κάνει ν΄αμφιβάλλει και να χάνει εύκολα το θάρρος του (ηττοπάθεια). Το κατάλληλο άνθος είναι το centian. Όταν ξεπερνάει αυτή την κατάσταση μαθαίνει ότι στην πραγματικότητα δεν είναι δυνατό ν΄αποτύχει όταν κάνει ότι καλύτερο μπορεί και ότι είναι δυνατό να νικήσει όλα τα εμπόδια όταν πραγματικά θέλει.
• Ο ανασφαλής που βρίσκεται σε απελπισία, απόγνωση: Έχει χάσει πλέον την πίστη ότι θα βοηθηθεί. Το κατάλληλο άνθος είναι το gorse. Όταν ξεπερνά αυτή την κατάσταση ο άνθρωπος αυτός εκφράζεται με πίστη και ελπίδα ότι θα βελτιωθεί.
• Ο ανασφαλής που αισθάνεται συνεχώς κουρασμένος σωματικά και πνευματικά και νιώθει ότι δεν διαθέτει αρκετή ψυχική και σωματική δύναμη για να βαστάξει το φορτίο της ζωής. Νιώθει συχνά την ανάγκη για κάποια σωματική ή ψυχική τόνωση για να μπορέσει να συνεχίσει ευκολότερα το έργο της ημέρας. Όταν ξεπερνά αυτή την κατάσταση ,νιώθει σίγουρος για τις δυνάμεις και τις ικανότητες του ακόμη και αν φαίνεται ότι οι απαιτήσεις τις ξεπερνούν. Κατάλληλο άνθος: hornbeam.
• Ο ανασφαλής που είναι φιλόδοξος και θέλει να χαρεί τη ζωή σε κάθε της έκφραση αλλά δυσκολεύεται ν΄αποφασίσει με τι θα έπρεπε ν΄ασχοληθεί, γιατί δεν νιώθει να τον ελκύει τίποτα ιδιαίτερα, νιώθει ότι η ζωή του κυλάει άσκοπα. Κατάλληλο ανθοίαμα: wild oat. Όταν κάποιος ξεπερνάει αυτή την κατάσταση ξέρει τι θέλει απ΄τη ζωή του και ενεργεί σύμφωνα με τους στόχους του. Έχει βρει το σωστό τρόπο δράσης και διατηρεί συνεχώς το ενδιαφέρον του σε εγρήγορση.

Συμπεριφορές ανασφάλειας στην προσωπικότητα:

Παθητική συμπεριφορά:

• Ο ανασφαλής που αποφεύγει τις συγκρούσεις ή τις καταστάσεις μπροστά σε κόσμο, είναι νευρικός και έχει άγχος.
• Μπορεί να τρώει τα νύχια του, να τρίζει τα δόντια του, να παίζει με τα δάκτυλα πάνω στο τραπέζι ,να κουνάει τα πόδια, να γελάει νευρικά.
• Μπορεί να υποφέρει από αϋπνίες ή πονοκεφάλους.

Επιθετική συμπεριφορά:

• Ο ανασφαλής σ΄αυτή την περίπτωση υιοθετεί την ιδέα ότι «η καλύτερη άμυνα είναι η επίθεση». Έτσι προσπαθεί να επιβληθεί στους άλλους και να τους αναγκάσει να λυγίσουν ή να υποταχτούν σ΄αυτόν, ακόμη κι αν αυτό είναι σε βάρος του.
• Μιλάει δυνατά, διακόπτει τους άλλους ,κάνει θόρυβο με τα χαρτιά του ,δυσκολεύεται να ελέγξει το χρόνο όταν μιλάει.
• Συχνά έχει ειρωνικό χαμόγελο, και εκδηλώνει με χειρονομίες την περιφρόνηση ή τη διαφωνία του.
• Προτιμά κτηνώδεις ή σοκαριστικές εικόνες.

Η ψυχολογική ανασφάλεια και ο γυναικείος ψυχισμός:

Είναι περισσότερο χαρακτηριστικό του θηλυκού (δεκτικού) ψυχολογικού κόσμου. Είναι δηλαδή περισσότερο γυναικείο συναίσθημα-αδυναμία. Αυτό συμβαίνει επειδή ο ψυχολογικός κόσμος της γυναίκας είναι πιο εύθραυστος, ασταθής και καθρεπτίζει όσα συμβαίνουν στον περίγυρο του. Επηρεάζεται υπερβολικά από τις απόψεις των άλλων. Χρειάζεται να νιώθει ότι την αγαπούν και τη εκτιμούν και συχνά θα πληρώσει οποιαδήποτε τιμή γι αυτό. Χρειάζεται να νιώθει ασφαλής και προστατευμένη. Έχει μία τάση για ψυχοφυσική απομόνωση και εγκλωβισμό. Φοβάται την οδύνη και τον πόνο γιατί τα υποφέρει παθητικά. Φοβάται τις αλλαγές γιατί ρισκάρουν τη σταθερότητα της.

Οι προσκολλήσεις ασφάλειας είναι η κυριότερη αιτία της ανασφάλειας. Ένα παράδειγμα είναι η προσκόλληση σε σχέσεις που ονομάζουμε «σχέσεις αγάπης» ενώ στην πραγματικότητα πρόκειται για σχέσεις ασφάλειας ή υπό όρους αγάπης. Η λανθασμένη αντίληψη για το τι είναι αγάπη είναι επίσης ένα βασικό αίτιο. Αγάπη είναι πρώτα να δίνει κανείς και μετά να παίρνει. Επίσης αγάπη είναι η βούληση να προεκτείνουμε τον εαυτό μας με σκοπό να καλλιεργήσουμε τη δική μας (ή και των άλλων) πνευματική ανάπτυξη. Η πραγματική αγάπη είναι βουλητική και όχι συναισθηματική. Αν μία πράξη δεν είναι πράξη εργασίας ή θάρρους δεν είναι πράξη αγάπης. Επίσης όταν αγαπάμε κάποιον προσέχουμε την ανάπτυξη αυτού του ατόμου. Το ίδιο ισχύει και για τον εαυτό μας.

Η ψυχολογική ασφάλεια μας επιτρέπει ν΄αναπτυχθούμε γιατί όταν κάποιος είναι ανασφαλής θ΄ αποσυρθεί πάντα σ΄αυτά που του είναι οικεία παρόλο που μπορεί να υποφέρει εκεί μέσα. Για πολλούς η οικεία οδύνη είναι προτιμότερη από κάτι καινούργιο ή άγνωστο. Έτσι απορρίπτουν κάθε είδος περιπέτειας, συγκεντρώνοντας πάνω στον εαυτό τους όλα όσα αντιλαμβάνονται και διαισθάνονται μην αφήνοντας τόπο σε καμία μορφή προόδου, στη μεταφορά σε νέες και πλούσιες εμπειρίες.

Πως ξεπερνιέται η ανασφάλεια:

1. Αυτοπαραδοχή: Να παραδεχτούμε ότι νιώθουμε ανασφαλείς, ότι έχουμε φόβους ότι είμαστε πιο αδύναμοι απ΄ότι νομίζουμε ή θέλουμε να δείχνουμε. Να είμαστε ειλικρινείς με τον εαυτό μας και με τους άλλους ακόμη και αν η αλήθεια μας κάνει να νιώθουμε ευάλωτοι ή μας δυσαρεστεί.

2. Ανάληψη της ευθύνης: Ν΄αποδεχτούμε την ευθύνη για το πρόβλημα μας για να μπορέσουμε να το λύσουμε. Οι άνθρωποι σήμερα ζουν με την ψευδαίσθηση ότι δεν είναι υπεύθυνοι γι αυτά που νιώθουν, σκέφτονται ή τους συμβαίνουν, ενώ συχνά παίρνουν πάνω τους την «ευθύνη» για την ευτυχία ή τη δυστυχία των άλλων. Έτσι είναι ανασφαλείς και δυστυχισμένοι , στο βαθμό που εναποθέτουν τη δύναμη, την ευτυχία και την ασφάλεια τους έξω από τον εαυτό τους (χρήματα, σχέσεις, επάγγελμα κ.α). Το σίγουρο είναι ότι κάθε άτομο είναι προσωπικά υπεύθυνο για την ευτυχία και τη δυστυχία του, για την αρρώστια και την υγεία του για την ανάπτυξη και την οπισθοδρόμηση του. Μόνο εμείς μπορούμε να μεταμορφώσουμε τη δυστυχία μας, την αρρώστια, την ανικανοποίηση και την ανασφάλεια σε ευτυχία ,υγεία, ικανοποίηση και ασφάλεια. Μόνο εμείς είμαστε υπεύθυνοι για τον εαυτό μας.

3. Ανακάλυψη προσκολλήσεων ασφάλειας και μετασχηματισμός τους σε προτιμήσεις:
Να ενεργούμε στον έξω κόσμο αλλάζοντας οτιδήποτε μπορούμε για να επιτύχουμε τους στόχους μας, αλλά να μπορούμε να δεχτούμε το αποτέλεσμα οποιοδήποτε και αν είναι (ορθή δράση). Αν το καταφέρουμε αυτό τότε δεν παθαίνουμε εύκολα κατάθλιψη, ούτε θυμώνουμε με τους άλλους όταν οι ανάγκες μας για ασφάλεια δεν ικανοποιούνται.

4. Αντιμετώπιση των φόβων-ρίσκο :
Το θάρρος στη ζωή αποκτιέται μέσα από συνεχείς προσπάθειες καλλιεργώντας τη συνήθεια ν΄αρνείται κανείς ν΄αφήνει το φόβο να του καθορίζει τις πράξεις, μαθαίνοντας να διακινδυνεύει να ζει με ανασφάλεια, ν΄αντέχει τις στερήσεις, μαθαίνοντας να κερδίζει αλλά και να χάνει στο παιχνίδι της ζωής. Να μπορεί να ρισκάρει να μπορεί να μπει στην 1η γραμμή και να πει: « Όχι ,πρέπει ν΄ αλλάξουν τα πράγματα αλλιώς θα καταστραφούμε». Να διακινδυνεύσει να χάσει τα κεκτημένα, την ιδέα που έχουν οι άλλοι γι αυτόν ,να διακινδυνεύσει να εμπιστευτεί τους άλλους, να εκφράσει τη συναισθήματα του, να είναι διαφορετικός από τους άλλους, κρατώντας τα ιδανικά του και αυτά που πιστεύει.

5. Η σημασία της μάθησης:
Η μάθηση είναι συγκλονιστικό πράγμα γιατί κάθε φορά που μαθαίνεις κάτι, γίνεσαι κάτι καινούργιο. Δεν μπορούμε να μάθουμε κάτι χωρίς ν αναπροσαρμόσουμε τον εαυτό μας πάνω στα νέα πράγματα που έχουμε μάθει. Έτσι και η ασφάλεια όπως όλα τα πράγματα μαθαίνεται. Με συνεχή προσπάθεια και βήμα-βήμα μαθαίνει κάποιος ν΄αντιμετωπίζει τις φοβίες και τις ανασφάλειες του.

6. Η σημασία της ανεξαρτησίας και της πρωτοβουλίας:
Σήμερα έχουμε γίνει παρατηρητές των φαινομένων, ενώ οι περισσότεροι τομείς της ζωής (π.χ. εκκλησία, πολιτική) είναι κενά από ενεργητικούς ρόλους. Έτσι υπάρχουν εκατομμύρια θεατές αλλά λείπουν οι ηθοποιοί. Είναι σημαντικό στο δρόμο προς την ασφάλεια να γίνει ο πρωταγωνιστής της ζωής του, να στέκεται στα δικά του πόδια ν΄αντιμετωπίζει μόνος του τα προβλήματα του και να μην εξαρτάται από τους άλλους (οικονομικά και συναισθηματικά)

7. Η βεβαιότητα ότι η ύπαρξη μας είναι πέρα από την προσωπικότητα και η διοχέτευση της ανάγκης για αυτοπραγμάτωση δίνει μία διαχρονικότερη ασφάλεια.
Αν πιστεύει και νιώθει κάποιος ότι έχει μία αθάνατη ψυχή αντιλαμβάνεται σιγά σιγά ότι είναι ασφαλής και δεν ξοδεύει τόσο πολύ χρόνο, σκέψη, ενέργεια, χρήμα για την ικανοποίηση αυτών των απατηλών επιθυμιών-αναγκών και αρχίζει να διοχετεύει τα παραπάνω στην προσπάθεια του να υπερνικήσει τους φόβους και τις αδυναμίες του και να εκδηλώσει τη δύναμη που υπάρχει μέσα του. Ισχύει και το αντίθετο φυσικά: δεν μπορεί κάποιος ν’ αυτοπραγματωθεί αν δεν έχει καλύψει βασικές ανάγκες ασφάλειας στο φυσικό αλλά και ψυχολογικό και νοητικό επίπεδο.

Ειδικότερα για την ψυχολογική ανασφάλεια:

Είναι αναγκαίο να μάθει κάποιος να εμπιστεύεται τους άλλους ,όπως αυτοί είναι και όχι να θέλει να τους ικανοποιήσει ή να ικανοποιηθεί από αυτούς. Να μάθει σε μία ανώτερη αγάπη (μεταλλάσσοντας -εξαγνίζοντας τα κατώτερα συναισθήματα-συγκινήσεις σε ανώτερα) που είναι η αγάπη χωρίς προσκολλήσεις και όρους. Χρειάζεται μία πειθαρχία και έλεγχος των συγκινήσεων, που δεν είναι ψυχρότητα, καταστολή, απομάκρυνση από τον κόσμο, αλλά αντίθετα είναι τάξη, δύναμη, σταθερότητα, πρακτική συναισθηματικότητα (αυθεντική έκφραση των συναισθημάτων). Και όλα τα παραπάνω με μία στάση ενεργού ενδιαφέροντος και προσφοράς προς τους άλλους.

Πηγές:

1. Λίζα Βάρβογλη, Ph.D. Ψυχολόγος-Ψυχοθεραπεύτρια

2. nea-acropoli-athens.gr

via