Ο Άρθουρ Σοπενχάουερ δεν δίστασε να
μελετήσει τα θεμελιώδη ζητήματα της ζωής. Η πιο τολμηρή του φιλοσοφική
διερεύνηση ήταν η εξερεύνηση του σεξουαλικού πάθους, ένα θέμα που το
απέφευγαν ως τότε οι φιλόσοφοι.
Ξεκινά τη διαπραγματευσή του μ ένα εξαιρετικό επιχείρημα για τη δύναμη και την καθολική παρουσία του σεξουαλικού ενστίκτου.
Μετά
την αγάπη για τη ζωή, το σεξ αποδεικνύεται το ισχυρότερο και το πιο
ενεργό κίνητρο διεκδικώντας αδιάκοπα τις μισές δυνάμεις και σκέψεις του
νεότερου μέρους της ανθρωπότητας. Είναι ο τελικός στόχος σχεδόν κάθε
ανθρώπινης προσπάθειας. Έχει αρνητική επίδραση στις πιο σημαντικές
υποθέσεις, διακόπτει κάθε ώρα τις πιο σημαντικές ασχολίες, και μερικές
φορές σαστίζει για καιρό τα μεγαλύτερα ανθρώπινα πνεύματα... το σεξ
είναι πραγματικά το αόρατο σημείο κάθε δράσης και συμπεριφοράς, και
ξεπετιέται οπουδήποτε, παρ' όλα τα παραπετάσματα με τα οποία το
κουκουλώνουμε. Είναι αιτία πολέμου, αλλά και στόχος και αντικείμενο της
ειρήνης,... είναι ανεξάντλητη πηγή ευφυολογημάτων, κλειδί για κάθε
υπαινιγμό, είναι το νόημα κάθε μυστηριώδους νύξης, κάθε άρρητης
προσφοράς, κάθε κλεμμένης ματιάς. Είναι στη σκέψη των νέων αλλά συχνά
και των γέρων, αυτό σκέφτονται κάθε στιγμή οι ακόλαστοι, κι αυτή τη
φαντασίωση επαναλαμβάνουν συνεχώς στο νου τους παρά τη θέλησή τους οι
ενάρετοι.
Ο τελικός στόχος σχεδόν κάθε ανθρώπινης
προσπάθειας; Το αόρατο σημείο κάθε δράσης και συμπεριφοράς; Αιτία
πολέμου, αλλά και στόχος και αντικείμενο της ειρήνης; Γιατί τέτοια
υπερβολή; Πόσο οφείλεται αυτό στην προσωπική του εμμονή με το σεξ; Ή
μήπως η υπερβολή του είναι απλώς ένα τέχνασμα , για να καθηλώσει την
προσοχή του αναγνώστη στα όσα θ ακολουθήσουν;
Αν
αναλογιστούμε όλα αυτά, μας έρχεται ν αναφωνήσουμε: Γιατί τόσος θόρυβος
και τόση φασαρία; Γιατί τόση βιασύνη, αναστάτωση, αγωνία και μόχθος; Το
θέμα είναι απλό, ο κάθε Αδάμ να βρει την Εύα του. Γιατί κάτι τόσο
ευτελές να παίζει τόσο σπουδαίο ρόλο και να προκαλεί πάντα ταραχή και
σύγχυση στη ζωή του ανθρώπου;
Πάμπλο Πικάσο - 1923 - Εραστές
Η απάντηση του Άρθουρ στο ερώτημα αυτό προλαβαίνει περίπου κατά 150 χρόνια τα όσα θα πρέσβευε στη συνέχεια η εξελικτική ψυχολογία και η ψυχανάλυση. Δηλώνει ότι αυτό που μας καθοδηγεί στην πραγματικότητα δεν είναι η δική μας ανάγκη, αλλά η ανάγκη του είδους μας. «Ο αληθινός σκοπός μιας αισθηματικής ιστορίας, παρόλο που τα ενδιαφερόμενα μέλη δεν το συνειδητοποιούν, είναι να γεννηθεί ένα παιδί», συνεχίζει «Επομένως αυτό που καθοδηγεί τον άνθρωπο εδώ είναι στην πραγματικότητα ένα ένστικτο που επιδιώκει το καλύτερο για το ζωικό είδος του, ενώ ο άνθρωπος φαντάζεται ότι το μόνο που αναζητάει είναι μια ενίσχυση της απόλαυσής του»
Ο Σοπενχάουερ πραγματεύεται λεπτομερώς
τις αρχές που διέπουν την επιλογή ερωτικού συντρόφου ("Όλοι αγαπούν αυτό
που τους λείπει") αλλά τονίζει επανειλημμένα ότι η επιλογή γίνεται
τελικά από την ισχυρή κλίση του είδους. "Ο άνθρωπος διακατέχεται από το
πνεύμα του είδους, κυβερνάται τώρα από αυτό, και δεν ανήκει πλέον στον
εαυτό του... γιατί τελικά δεν επιδιώκει το συμφέρον του, αλλά το
συμφέρον ενός τρίτου προσώπου, που ακόμα δεν έχει γεννηθεί".
Ξανά και ξανά ο Σοπενχάουερ τονίζει ότι η
δύναμη του σεξ είναι ακαταμάχητη, "καθώς ο άνθρωπος βρίσκεται υπό την
επιρροή μιας παρόρμησης συγγενικής με το ένστικτο των εντόμων, που τον
οδηγεί ν ακολουθεί τις επιδιώξεις του άνευ όρων, παρ όλα τα επιχειρήματα
που προβάλλει η λογική του... Δεν μπορεί να το εγκαταλείψει". Η λογική
έχει ελάχιστη σχέση μ όλα αυτά. Συχνά το άτομο επιθυμεί κάποιον που η
λογική του λέει ν αποφύγει, αλλά η φωνή της λογικής είναι ανίσχυρη
μπροστά στη δύναμη του σεξουαλικού πάθους. Παραθέτει τον Λατίνο
δραματουργό Τερέντιο: "Ότι δεν διαθέτει λογική, είναι αδύνατο να
κυβερνηθεί από τη λογική"
Marc Chagall - 1917 - Οι γκρι εραστές
Έχει συχνά επισημανθεί ότι τρεις
μείζονες επαναστάσεις στον τρόπο σκέψης έχουν απειλήσει την ιδέα της
ανθρωποκεντρικότητας. Πρώτα ο Κοπέρνικος που απέδειξε ότι η γη δεν είναι
το κέντρο γύρω από το οποίο περιστρέφονται όλα τα ουράνια σώματα,
Δεύτερον, ο Δαρβίνος που μας έδειξε ότι δεν είμαστε το κέντρο της ζωικής
αλυσίδας αλλά όπως τα άλλα πλάσματα αποτελούμε εξέλιξη άλλων ζωικών
μορφών. Τρίτον, ο Φρόιντ μας έδειξε ότι δεν είμαστε οι κύριοι του οίκου
μας – ότι μεγάλο μέρος της συμπεριφοράς μας διέπεται από δυνάμεις έξω
από την συνείδηση μας. Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι ο αφανής σύντροφος του
Φρόιντ στην επανάσταση του ήταν ο Σοπενχάουερ, ο οποίος πολλά χρόνια
πριν γεννηθεί ο Φρόιντ είχε υποστηρίξει ότι μας κυβερνούν βαθιές
βιολογικές δυνάμεις και εμείς στη συνέχεια εξαπατούμε τον εαυτό μας ότι
επιλέγουμε συνειδητά τις δραστηριότητες μας
~ Ίρβιν Γιάλομ
Η θεραπεία του Σοπενχάουερ
