Κερδισμένος ή χαμένος; Αναλαμβάνοντας τη δράση προς αυτό που θέλεις να είσαι
Σεπτέμβρης: συχνά σηματοδοτεί τα νέα ξεκινήματα στις ζωές μας. Φαίνεται ότι το διάλειμμα του καλοκαιριού είναι μια ευκαιρία να πάρουμε απόσταση από την καθημερινότητα, να χαλαρώσουμε, να ξενοιάσουμε. Και εντωμεταξύ γίνεται άλλοτε συνειδητά, άλλοτε ασυνείδητα, ένα είδος «αυτό-ανασκόπησης ζωής»: που είμαι; Πού βρίσκομαι; Είμαι καλά με αυτό που είμαι και το σημείο που βρίσκομαι; Είμαι ικανοποιημένος με τη ζωή μου; Τι θέλω να αφήσω πίσω και τι θέλω διεκδικήσω; Προς τα πού θέλω να πάω; Τι να αλλάξω ή τι να προσθέσω;
Όλα τα παραπάνω ερωτήματα μπορούν να συνοψιστούν σε ένα:
είμαι ευτυχισμένος;
Επιστρέφοντας στο σπίτι
Θυμάμαι τον εαυτό μου στο παρελθόν, όταν κατά την επιστροφή μου από τις διακοπές- συνήθως στο πλοίο του γυρισμού- ένιωθα συχνά μια δυσφορία, μια βαριά διάθεση, μια αόριστη ανησυχία, μια θλίψη ενώ ταυτόχρονα κρουόταν ο κώδωνας του κινδύνου και μια φωνή φώναζε από μέσα μου «δεν θες να γυρίσεις, γιατί γυρνάς, θέλεις κι άλλο, θέλεις κι άλλο!».
Ήταν από τις φορές που όταν ξανα-αντίκριζα τον Πειραιά, ένιωθα ουσιαστικά το λεγόμενο «ψυχοπλάκωμα» και έλεγα «είναι δυνατόν να ζεις σε αυτήν τη βρωμοπόλη;;;».
Ώσπου, αποφάσισα να κατανοήσω και να μου πω το εξής: αν νιώθεις έτσι που γυρνάς, σημαίνει ότι δεν είσαι ευτυχισμένη εκεί που γυρνάς. Ότι δεν είσαι ικανοποιημένη από τη ζωή σου εκεί.
Σίγουρα δεν ήταν αυτό που είχα θελήσει για μένα, να δουλεύω έναν ολόκληρο χρόνο, περιμένοντας να χαρώ τις δεκαπέντε μέρες των διακοπών. Οι διακοπές που «δραπετεύεις». Γιατί να θέλω να «δραπετεύσω»; Μήπως ήμουν φυλακισμένη;
Κάποια στιγμή λοιπόν ορκίστηκα, ότι αυτό δεν θα ξαναγίνει. Ότι θα φτιάξω τη ζωή μου- την αληθινή, αυτή της καθημερινότητας- με τέτοιο τρόπο, ώστε όταν γυρνάω σε αυτήν, να νιώθω καλά. Ή αλλιώς, να ζω έτσι, ώστε να μη θέλω να ξεφύγω από μένα ή τη ζωή μου, αλλά να ζω. Καθημερινά.
Πήρα την αποφάση, να σταματήσω να είμαι «χαμένη» και να γίνω «κερδισμένη».
Θέλεις να είσαι κερδισμένος ή χαμένος;
Θα έχετε πιθανώς ακούσει ή διαβάσει όσους λένε ότι «την πραγματικότητά σου την φτιάχνεις εσύ». Ή, «ό,τι παίρνεις, είναι αυτό που ζήτησες». Ή , όπως λέει και η λαϊκή παροιμία «ό,τι έσπειρες, θα θερίσεις».
Πόσο δύσκολο είναι αλήθεια να το παραδεχτούμε αυτό..
Ειδικά με το βομβαρδισμό της «κρίσης» και τον πόλεμο που μας κάνουν. Γιατί μια άλλη παροιμία λέει «θέλω να αγιάσω και δεν με αφήνουν».
Δεν θα πω ότι τα πράγματα είναι ευχάριστα. Και τη στιγμή που το λέω αυτό, ακούω μια φωνή μέσα μου που μου λέει: «Δανάη μιλάς σαν «χαμένη» ! Μια χαρά τον πέτυχαν το σκοπό τους, να σε κάνουν να νομίζεις και να αισθάνεσαι ότι τα πράγματα είναι δυσάρεστα».
Και τότε λέω: τα πράγματα δεν είναι ευχάριστα, αλλά τα πράγματα θα μπορούσαν να είναι πολύ περισσότερο ευχάριστα, αν το αποφάσιζα.
Τι εννοούμε όμως όταν λέμε «κερδισμένος» και «χαμένος»;
Κερδισμένοι
Οι κερδισμένοι, είναι οι άνθρωποι που αναλαμβάνουν την ευθύνη της ζωής τους και που μπορούν να τη ζήσουν πλήρως και με αυθεντικότητα.
Όπως αναφέρουν οι Dr. Muriel James & Dr. Dorothy Jongeward στο υπέροχο βιβλίο τους «Γεννήθηκες για να κερδίζεις»: «οι κερδισμένοι κάνουν με επιτυχία το βήμα από την απόλυτη αδυναμία στην ανεξαρτησία και μετά στην αλληλοεξάρτηση. Η αυτονομία δεν τους φοβίζει, και βρίσκουν τρόπους να τη διατηρούν. Οι κερδισμένοι χάνουν μερικές φορές έδαφος ή και αποτυγχάνουν. Κι ωστόσο παρά τις ατυχίες τους μπορούν να διατηρούν μια βασική αυτοπεποίθηση».
Οι κερδισμένοι δεν είναι αναγκασμένοι να κρύβονται πίσω από μάσκες. Είναι αυθόρμητοι και ο εαυτός τους. Μπορούν να θαυμάζουν και να σέβονται τους άλλους ανθρώπους, ωστόσο ποτέ δεν αφήνονται να τους καθορίζουν, να τους ταπεινώνουν, να τους υποδουλώνουν ή να τους φοβίζουν οι άλλοι.
Οι κερδισμένοι μπορούν να ζουν στο εδώ και τώρα. Γνωρίζουν το παρελθόν τους, συνειδητοποιούν και ζουν το παρόν και κοιτάζουν προς το μέλλον.
Γνωρίζουν τα συναισθήματα και τα όριά τους και δεν τα φοβούνται. Μπορούν να δίνουν και να παίρνουν στοργή. Έχουν πάθος για τη ζωή, χαίρονται τη δουλειά, το παιχνίδι, το φαγητό, την παρέα, το σεξ και τη φύση.
Οι χαμένοι
Οι χαμένοι, είναι οι άνθρωποι που – για διάφορους λόγους- απέτυχαν να δομήσουν έναν αυθεντικό εαυτό και τη βασική αίσθηση εμπιστοσύνης στη ζωή. Έτσι, σκέφτονται, αισθάνονται και δρουν παρακινούμενοι από μια θέση ανασφάλειας, φόβου και άγχους.
Φορούν «προσωπεία» και αδυνατούν να είναι αυθόρμητοι και αληθινοί με τον εαυτό τους και τους άλλους. Φοβούνται να δοκιμάζουν νέα πράγματα και προσπαθούν να διατηρούν το status quo τους. Καταπιέζουν και κρύβουν τα συναισθήματά τους.
Οι χαμένοι αποφεύγουν την ευθύνη της ίδιας της ζωής τους και τη μεταβιβάζουν στους άλλους. Ένα συνηθισμένο παιχνίδι του χαμένου είναι να κατηγορεί τους άλλους για τα «κακά που τον βρήκαν».
Σπάνια ζει στο παρόν. Αντίθετα, καταστρέφει το παρόν συγκεντρώνοντας τη ματιά του στις περασμένες αναμνήσεις και τις μελλοντικές επιδιώξεις.
Ο χαμένος που ζει στο παρελθόν, συχνά θρηνεί στον τόνο του «Αν είχα…»
Αν είχα παντρευτεί κάποιον άλλο..Αν είχα καλή δουλειά…Αν είχα τελειώσει το σχολείο..Αν ήμουν όμορφος..Αν είχα καλύτερους γονείς..Αν είχα γεννηθεί πλούσιος….
Οι χαμένοι που ζουν στο μέλλον αντίθετα, ονειρεύονται κάποιο θαύμα που θα τους επιτρέψει να «ζήσουν ευτυχισμένοι», σαν περιμένοντας μια μαγική σωτηρία. Πόσο θαυμάσια θα είναι η ζωή «Όταν..»
Όταν έρθει ο πρίγκιπας ή η ιδανική γυναίκα…Όταν μεγαλώσουν τα παιδιά…Όταν βρω τη δουλειά που μου αρέσει…Όταν τελειώσω τις σπουδές μου… Όταν πάρει σύνταξη το αφεντικό…Έχω περισσότερα λεφτά…»
Άλλοι πάλι ζουν κάτω από το φόβο μιας μελλοντικής καταστροφής:
«Τι θα γίνει αν χάσω τη δουλειά μου..Τι θα γίνει αν αρρωστήσω…Τι θα γίνει αν κάνω κάποιο λάθος…Τι θα γίνει αν δεν τους αρέσω…Τι θα γίνει αν δεν τα καταφέρω..»
Οι άνθρωποι που ζουν στην αυτολύπηση, ή υπό το πρίσμα του άγχους και του φόβου, έχουν μειωμένη αντίληψη των πραγματικών καταστάσεων τις οποίες και βλέπουν από μια πρισματική παραμόρφωση. Συχνά είναι ανίκανοι να δουν μόνοι τους, να ακούσουν μόνοι τους, να αισθανθούν, να γευτούν, να αγγίξουν ή να σκεφτούν μόνοι τους.
Οι χαμένοι δε χρησιμοποιούν όπως πρέπει το μυαλό τους, αλλά το παρασύρουν προς την εκλογίκευση και τη διανοητικοποίηση. Όταν κάνει εκλογίκευση, ο χαμένος προσπαθεί να βρει δικαιολογίες για να στηρίξει τις πράξεις του. Όταν διανοητικοποιεί, προσπαθεί να μπερδέψει τους άλλους με την πολυλογία. Κατά συνέπεια ένα μεγάλο μέρος από το δυναμικό του παραμένει σε λανθάνουσα κατάσταση, απραγματοποίητο και άγνωστο.
Μια θεωρία και…στρώσιμο για δουλειά!
Πολλοί λίγοι άνθρωποι είναι εκατό τις εκατό χαμένοι ή εκατό τις εκατό κερδισμένοι. Είναι θέμα ποσοστού.
Καθένας μπορεί να μάθει πώς να αποδυναμώσει τον «χαμένο» μέσα του και πώς να αναπτύξει την ικανότητά του να είναι κερδισμένος.
Κατά τον Dr.Max Clayton, δύο είναι οι βασικοί λειτουργικοί ρόλοι που σε πάνε μπροστά στη ζωή: o ένας θα μπορούσε να περιγραφεί ως «ο εραστής της ζωής» και ο άλλος ως «ο δημιουργικός οργανωτής».
Ο «εραστής της ζωής», περιλαμβάνει ρόλους (ή συμπεριφορές, νοοτροπίες, συναισθήματα και δράσεις), που μαρτυρούν μια κατάσταση ύπαρξης με ζωτικότητα: αίσθημα επάρκειας για τον εαυτό και ταυτόχρονα ενεργό εμπλοκή με τους συνανθρώπους μου, την κοινωνία, τον κόσμο.
Όσο πιο κοντά βρίσκεσαι στο ρόλο αυτό, τόσο περισσότερο τείνεις να βιώνεις τη ζωή ως δώρο: μπορείς να είσαι ευγνώμον, να είσαι «ανοιχτός», δημιουργικός, να διατηρείς μια φρεσκάδα όπως τα παιδιά. Μπορείς να απολαμβάνεις. Είσαι συνδεδεμένος με τον εαυτό σου και το περιβάλλον. Και συνήθως έχεις ένα όραμα για τη ζωή. Σαν ποιητής.
Ο ρόλος του «δημιουργικού οργανωτή», περιλαμβάνει ρόλους (ή συμπεριφορές, νοοτροπίες, συναισθήματα και δράσεις) που μαρτυρούν μια κατάσταση ύπαρξης με δυναμισμό και αποφασιστικότητα, όπου μπορείς να οργανώνεις τη ζωή σου έτσι ώστε να φέρνεις εις πέρας τους στόχους σου. Να καταστρώνεις τα πλάνα σου, προς αυτά που θες να πετύχεις. Να δημιουργείς τις συνθήκες ώστε να τα πετύχεις. Να μπορείς να συνεργάζεσαι δημιουργικά με τους άλλους, για να τα πετύχεις. Να μπορείς να ανταπεξέρχεσαι στα εμπόδια και τις δυσκολίες που παρουσιάζονται κοκ.
Η ζωή λοιπόν, είναι ένας συνδυασμός και μια συνεχής εναλλαγή αυτών των δύο- ας πούμε ικανοτήτων, της ικανότητας να οραματίζεσαι και της ικανότητας να φτιάχνεις τα πλάνα και να μπαίνεις σε δράση ώστε να φτάνεις ή να κατευθύνεσαι προς αυτό το οποίο οραματίζεσαι. Το όραμα είναι αυτό που σε κινητοποιεί και η οργάνωση είναι η πρακτική εφαρμογή, η υλοποίηση δράσεων προς το όραμα.
Χρειάζονται και τα δύο.
Προσωπικά, τα πήγαινα πολύ καλά στο ρόλο του «εραστή της ζωής», και πιο συγκεκριμένα του ποιητή που οραματίζεται, αλλά χρειαζόμουν πολλή δουλειά στους ρόλους τους σχετικούς με το δυναμισμό, την αποφασιστικότητα και την οργάνωση.
Στο γραφείο συναντώ πολλούς ανθρώπους όμως που δυσκολεύονται πολύ και στο να βρουν το κίνητρο. Το νιώθω σαν μια δυσκολία να αξιολογήσει κάποιος τη ζωή ρεαλιστικά. Να νιώσει την ομορφιά της. Ειδικά όσοι δεν είχαν δείγματα ουσιαστικής απόλαυσης και χαράς κατά τα πρώτα χρόνια της ζωής, δυσκολεύονται να πιστέψουν- και δικαίως- πόσα υπέροχα πράγματα μπορεί να είναι η ζωή, πόσα υπέροχα πράγματα υπάρχουν εκεί έξω- και εκεί μέσα.
Συνεχίζουν λοιπόν να αναπαραγάγουν αυτό που έμαθαν. Μα έτσι τα πράγματα, αν δεν πούμε ότι γίνονται χειρότερα- μένουν στάσιμα. Και συναντώ τόσους και τόσους ανθρώπους που ενώ παραπονιούνται, στην πραγματικότητα θέλουν να μείνουν στάσιμοι φοβούμενοι την αλλαγή.
Ψυχοθεραπεία και όλα τα παραπάνω!
Ας το πω απλά: Η συστηματική δουλειά που θα κάνεις με έναν ψυχοθεραπευτή θα σε βοηθήσει να κατανοήσεις καλύτερα το πού βρίσκεσαι, το πού θες να πας και θα αναδείξει τα εφόδια και τους τρόπους που έχεις για να αρχίσεις να πηγαίνεις προς τα εκεί που θες να πας. Θα σε βοηθήσει να γίνεσαι όλο και περισσότερο «κερδισμένος». Ή ακόμα πιο απλά, θα σε βοηθήσει να γίνεις πιο ευτυχισμένος.
Προσωπικά, συνειδητοποίησα τα αποτελέσματά της όταν επιστρέφοντας σπίτι από τις διακοπές, συνειδητοποίησα ξαφνικά ότι νιώθω ικανοποιημένη και ήρεμη.
Ο Σεπτέμβρης και τα νέα ξεκινήματα
Το μήνυμα που έχω να μεταφέρω είναι: «τίποτα δεν πήγε χαμένο και ποτέ δεν είναι αργά». Εξελίσσεσαι διαρκώς. Όλα έχουν νόημα. Μπορείς να γίνεσαι ενεργός για τις αλλαγές που θες στη ζωή σου. Πίστεψέ το.
Ο Chaplin μας παροτρύνει: «Ατένισε τον ουρανό. Δεν θα βρεις ποτέ ουράνια τόξα, αν κοιτάς κάτω».
Δανάη Χορομίδου
ψυχολόγος,
απόφοιτος Παν/μίου Αθηνών
ψυχοθεραπεύτρια
ψυχοθεραπεύτρια
ψυχοδραματιστής
Προτεινόμενη βιβλιογραφία
Muriel, J. & Jongeward, D. (1971). Γεννήθηκες για να κερδίζεις. Αθήνα, Εκδόσεις Γλάρος
Hay, Louise L. (1991). Η δύναμη είναι μέσα σου. Εκδόσεις: H δυναμική της επιτυχίας.
Clayton, G. M. (1992) . Enhancing Life & Relationships. A role training manual. Australia: ICA PRESS
Osho, 2008. Ευφυΐα, η δημιουργική ανταπόκριση στο τώρα.Εκδόσεις Ρέμπελ
