Κυριακή προ των Φώτων

ΚΥΡΙΑΚΗ ΠΡΟ ΤΩΝ ΦΩΤΩΝ,

Ευαγγ. Ανάγνωσμα: Μάρκ. α, 1-8 (5-1-2014)

Διακόνου Φιλίππου Φιλίππου, θεολόγου

Πρωτότυπο Κείμενο

Ἀρχὴ τοῦ εὐαγγελίου Ἰησοῦ Χριστοῦ, υἱοῦ τοῦ Θεοῦ. Ὡς γέγραπται ἐν τοῖς προφήταις, ἰδοὺ ἐγὼ ἀποστέλλω τὸν ἄγγελόν μου πρὸ προσώπου σου, ὃς κατασκευάσει τὴν ὁδόν σου ἔμπροσθέν σου· φωνὴ βοῶντος ἐν τῇ ἐρήμῳ, Ἑτοιμάσατε τὴν ὁδὸν Κυρίου, εὐθείας ποιεῖτε τὰς τρίβους αὐτοῦ, ἐγένετο Ἰωάννης βαπτίζων ἐν τῇ ἐρήμῳ καὶ κηρύσσων βάπτισμα μετανοίας εἰς ἄφεσιν ἁμαρτιῶν. καὶ ἐξεπορεύετο πρὸς αὐτὸν πᾶσα ἡ Ἰουδαία χώρα καὶ οἱ Ἱεροσολυμῖται, καὶ ἐβαπτίζοντο πάντες ἐν τῷ Ἰορδάνῃ ποταμῷ ὑπ' αὐτοῦ ἐξομολογούμενοι τὰς ἁμαρτίας αὐτῶν. ἦν δὲ ὁ Ἰωάννης ἐνδεδυμένος τρίχας καμήλου καὶ ζώνην δερματίνην περὶ τὴν ὀσφὺν αὐτοῦ, καὶ ἐσθίων ἀκρίδας καὶ μέλι ἄγριον. καὶ ἐκήρυσσε λέγων· Ἔρχεται ὁ ἰσχυρότερός μου ὀπίσω μου, οὗ οὐκ εἰμὶ ἱκανὸς κύψας λῦσαι τὸν ἱμάντα τῶν ὑποδημάτων αὐτοῦ. 8 ἐγὼ μὲν ἐβάπτισα ὑμᾶς ἐν ὕδατι, αὐτὸς δὲ βαπτίσει ὑμᾶς ἐν Πνεύματι ἁγίῳ.

Νεοελληνική Απόδοση

Αυτή είναι η αρχή του χαρμόσυνου μηνύματος για τον Ιησού Χριστό, τον Υιό του Θεού. Στα βιβλία των προφητών είναι γραμμένο: Στέλνω τον αγγελιοφόρο μου πρίν απο σένα, για να προετοιμάσει τον δρόμο σου! Μια φωνή βροντοφωνάζει στην έρημο: ετοιμάστε τον δρόμο για τον Κύριο, ισιώστε τα μονοπάτια να περάσει. Σύμφωνα μ’ αυτά, παρουσιάστηκε ο Ιωάννης, ο οποίος βάφτιζε στην έρημο και κήρυττε να μετανοήσουν οι άνθρωποι και να βαφτιστούν, για να συγχωρηθούν οι αμαρτίες τους. Πήγαιναν σ’ αυτόν όλοι οι κάτοικοι της Ιουδαίας και οι Ιεροσολυμίτες, κι όλους τους βάφτιζε στον ποταμό Ιορδάνη, καθώς ομολογούσαν τις αμαρτίες τους. Ο Ιωάννης φορούσε ρούχο απο τρίχες καμήλας και δερμάτινη ζώνη στη μέση του, έτρωγε ακρίδες, και μέλι απο αγριομέλισσες. Στο κήρυγμα του τόνιζε:«Έρχεται ύστερα απο μένα αυτός που είναι πιο ισχυρός και που εγώ δεν είμαι άξιος να σκύψω και να λύσω το λουρί απο τα υποδήματα του. Εγω σας βάφτισα με νερό, εκείνος όμως θα σας βαφτίσει με Άγιο Πνεύμα».

Κατά τη σημερινή Κυριακή, που προηγείται της μεγάλης εορτής των Θεοφανίων, διαβάζουμε το προοίμιο του κατά Μάρκον Ευαγγελίου, που αναφέρεται στη δράση του Ιωάννη του Προδρόμου, στο πρόσωπο του οποίου αναφέρονταν δύο προφητείες της Παλαιάς Διαθήκης. Στην πρώτη δηλώνει ο Θεός ότι θα αποστείλει τον προάγγελό Του, να προετοιμάσει την οδό του Λυτρωτή. Και στη δεύτερη, ο προφήτης Ησαΐας περιγράφει τον Ιωάννη ως τη “φωνή βοώντος εν τη ερήμω” που προτρέπει τους ανθρώπους να ετοιμάσουν την οδό του Κυρίου και να ακολουθήσουν τον ευθύ δρόμο της μετανοίας. Έτσι, μας λέει ο ευαγγελιστής Μάρκος, ο Ιωάννης βρισκόταν στην έρημο, και κήρυττε βάπτισμα μετανοίας “εις άφεσιν αμαρτιών”, και όλοι προσέτρεχαν και βαπτίζονταν στον Ιορδάνη ποταμό, αφού πρώτα εξομολογούνταν τις αμαρτίες τους. Φορούσε ένδυμα από τρίχες καμήλας και ζώνη δερμάτινη γύρω από τη μέση του και τρεφόταν με μέλι άγριο και ακρίδες, δηλαδή βλαστάρια από τα άγρια δένδρα της ερήμου. Φαίνεται μάλιστα πως πολλοί τον περνούσαν για το Μεσσία, μας το περιγράφει αυτό καλύτερα ο ευαγγελιστής Ιωάννης, γι αυτό και έλεγε στον λαό ότι “έρχεται πίσω μου ο ισχυρότερός μου, που δεν είμαι άξιος ούτε τα υποδήματά του να λύσω. Εγώ σας βάπτισα στο νερό, εκείνος όμως θα σας βαπτίσει στο Άγιο Πνεύμα”.
Φωνή βοώντος εν τη ερήμω ήταν η φωνή και η παρουσία του Ιωάννη. Στην πνευματική έρημο της απελπισίας που γεννά η αμαρτία, προετοίμασε τον ερχομό του Χριστού, προφέροντας μία και μόνο λέξη, “Μετανοείτε!”. Αν δεν αλλάξετε δηλαδή μέσα σας, αν δεν αναθεωρήσετε τη στάση σας και τη συμπεριφορά σας, ουδεμία ελπίδα υπάρχει να αλλάξει ο κόσμος γύρω σας. Και από ότι φαίνεται, οι άνθρωποι ήταν έτοιμοι να δεχτούν το μήνυμα της μετανοίας. Συνέρρεαν και άκουγαν το κήρυγμα του Ιωάννη, και στη συνέχεια εξομολογούνταν τα αμαρτήματά τους και βαπτίζονταν στον Ιορδάνη ποταμό.

Αυτό όμως δεν ήταν το τέρμα, αλλά η αρχή μιας πορείας πνευματικής. Γι αυτό και ο Ιωάννης δεν επικεντρώνει τη διδασκαλία του ούτε στο βάπτισμα στον Ιορδάνη, ούτε στο δικό του πρόσωπο. Γνωρίζει πολύ καλά και βλέπει ως προφήτης τον Χριστό, που ως Υιός του Θεού είναι σαφώς ανώτερός του, που είναι εκείνος που θα φέρει στους ανθρώπους όχι απλά τη συγχώρεση, αλλά την Λύτρωση και την πνευματική αναγέννηση. Γι αυτό και κάνει σαφή διάκριση ανάμεσα στο δικό του βάπτισμα, που είναι στο νερό, και στο βάπτισμα του Χριστού που θα είναι εν Πνεύματι Αγίω.

Το βάπτισμα του Ιωάννη, όπως είδαμε, ήταν βάπτισμα μετανοίας, βάπτισμα αφέσεως αμαρτιών. Ήταν δηλαδή βάπτισμα εξαγνιστικό, καθαρισμού του ανθρώπου από τον ρύπο της αμαρτίας, και για τούτο προπαρασκευαστικό για το βάπτισμα της πνευματικής αναγεννήσεως με τη χάρη του Αγίου Πνεύματος. Το βάπτισμα του Χριστού δεν καθαρίζει απλά τον άνθρωπο, αλλά τον μεταμορφώνει πνευματικά, τον κάνει και πάλι μέτοχο της κοινωνίας με το Θεό και κληρονόμο της ουρανίου Βασιλείας Του. Γι αυτό και μετά την Βάπτιση του Χριστού στον Ιορδάνη, η δράση του Ιωάννη του Προδρόμου θα ανασταλεί, μιας που πλέον ο σκοπός της παρουσίας του θα έχει εκπληρωθεί και η περίοδος της ετοιμασίας του ερχομού του Σωτήρος Χριστού θα έχει παρέλθει.

Ωστόσο, για να γίνουμε μέτοχοι της χάριτος του Αγίου Πνεύματος, για να αναγεννηθούμε πνευματικά και να ζήσουμε τη χαρά της παλιγγενεσίας και της Αναστάσεως, είναι απαραίτητο και σημαντικό να διαβούμε από το στάδιο της πνευματικής προετοιμασίας. Χωρίς δηλαδή μετάνοια, χωρίς αλλαγή της στάσης μας απέναντι στο Θεό και προς τον πλησίον, δεν μπορούμε να καταστούμε δεκτικοί της Χάριτος του Θεού. Η Μετάνοια, η Εξομολόγηση, η κάθαρση της καρδιάς μας από εμπαθείς και πονηρούς λογισμούς, και κυρίως η απόφασή μας να ακολουθήσουμε τον ευθύ δρόμο της αγάπης του Θεού, είναι απαραίτητες προϋποθέσεις για την πνευματική μας αναγέννηση. Και η μεγάλη ευεργεσία της αγάπης του Θεού δεν είναι άλλη από την ευκαιρία που μας προσφέρεται με την μετάνοια, να αρχίσουμε δηλαδή εκ νέου την πνευματική μας ζωή, να θέσουμε ένα νέο ξεκίνημα, άσχετα από το πόσο χρόνο χάσαμε από τη ζωή μας βαδίζοντας σε κακοτράχαλα μονοπάτια.

Ίσως με τις συνθήκες που επικρατούν στην εποχή μας, το κηρυγμα της μετανοίας να ακούγεται σαν “φωνή βοώντος εν τη ερήμω”, δηλαδή σαν λόγια εξωπραγματικά και ανεφάρμοστα. Ωστόσο, όσο υπάρχουν άνθρωποι, θα έχουν τις ίδιες πνευματικές ανάγκες και τις ίδιες αναζητήσεις. Ακόμα και όταν ψάχνουμε σε λάθος κατευθύνσεις, αυτό που επιζητούμε είναι η κοινωνία της αγάπης και η πληρότητα της ψυχής μας. Μόνο που τότε διαδέχεται η μια απογοήτευση την άλλη. Η ελπίδα του κόσμου βρίσκεται στο μήνυμα του κηρύγματος του Ιωάννη, “μετανοείτε, καθαριστείτε πνευματικά, για να λάβετε από το Χριστό τη δωρεά του Αγίου Πνεύματος, που φέρνει την αληθινή χαρά και πληρότητα στη ζωή σας”. Ας έχουμε λοιπόν τα ώτα της καρδιάς μας ανοιχτά και τις καρδιές μας έτοιμες και δεκτικές.

πηγή: via

Από το πλήθος των Αγίων Πατέρων μόνον ο Άγ. Γρηγόριος Παλαμάς, ο Σωφρόνιος Ιεροσολύμων, ο Θεόδωρος Στουδίτης τόλμησαν να περιγράψουν την προσωπικότητα του Αγ. Ιωάννου του Προδρόμου.

Σε τί όμως συνίσταται η καταξίωση του προφήτη σύμφωνα με το ανθρώπινο μέτρο ;

Ο Ιωάννης ανήκει βέβαια στα θαύματα της Ιστορίας.

Υπήρξε ωστόσο και ένας άνθρωπος που έζησε και αγωνίστηκε με σάρκα και οστά εναντίον της υποκρισίας, του ψέματος, και της διαφθοράς των συγχρόνων του.
Ανυποχώρητος μπροστά στους ισχυρούς, έλεγξε την παράνομη ζωή τους, όπως ο Ηρώδης, ο οποίος, μην αντέχοντας τον έλεγχό του, τον αποκεφάλισε.

Τρεις είναι κυρίως οι αρετές που καταξιώνουν και αναδεικνύουν τον Ιωάννη ως τον μείζονα "εν γεννητοίς γυναικών".

Η εγκράτεια με την οποία κυριολεκτικά ενσαρκώνει σύμφωνα και με την ευαγγελική ρήση "ην δε Ιωάννης ενδεδυμένος τρίχας καμήλου και ζώνην δερματίνην περί την οσφύν αυτού και εσθίων ακρίδας και μέλι άγριον". Το ζητούμενο εδώ είναι κατά πόσο το παράδειγμά του μπορεί να τιθασεύσει την εγκληματική ασυδοσία μας, τη σαρκολατρεία και την κοινωνική αποχαλίνωση ή έστω να μας αφυπνίσει από τον λήθαργο που έχουμε περιπέσει.
Η αρετή που τον χαρακτηρίζει ιδιαίτερα είναι η περιφρόνηση του φόβου απέναντι στην αλήθεια. Απόδειξη η ανοιχτή ρήξη με τα συμφέροντα του κόσμου. Μπροστά στην αλήθεια δεν φοβήθηκε να αποκαλέσει "γεννήματα εχιδνών" όλους εκείνους που έρχονταν με σκοπό να δεχτούν το βάπτισμά του χωρίς ίχνος μετάνοιας. Σήμερα βάζουμε άραγε την αλήθεια πάνω από τα μικρά ή μεγάλα συμφέροντα μας ; Πόσοι από το χριστεπώνυμο πλήρωμα πράττουμε "έργα άξια μετανοίας" ;

Τρίτη και κορυφαία αρετή του Ιωάννου είναι ταπείνωση. Δεν έστρεξε στις ασυγκράτητες τιμές που του απονεμήθηκαν εν ζωή από τον Θεό και τους ανθρώπους της εποχής του. Γνώριζε πως είναι φόβος των αρχόντων αλλά έμεινε άκαμπτος στη δύναμη και τη δόξα της εξουσίας.

Στα πλήθη που ήθελαν να τον τιμήσουν έλεγε : "έρχεται ο ισχυρότερός μου οπίσω μου, ου ουκ ειμί ικανός κύψας λύσαι τον ιμάντα των υποδημάτων του". Όλες τις τιμές τις εναπόθετε στον Κύριο, ενώ υποτιμούσε το έργο το δικό του. Η γνωστή φράση "εκείνον δει αυξάνειν, εμέ δε ελαττούσθε" είναι ύψιστο δίδαγμα και δείγμα ταπείνωσης και μεγαλείου στη ιστορία του πολιτισμού. Κι αν αυτό αναφέρεται στον Θεάνθρωπο Ιησού Χριστό ή στον οποιονδήποτε άνθρωπο έχει μικρότερη σημασία από την στιγμή που ο ίδιος ο Χριστός ταύτισε τον εαυτό του με τον τελευταίο δούλο και θεώρησε διακονία στο πρόσωπό του την παραμικρή καλοσύνη μας προς τον συνάνθρωπο λέγοντας "εφ'όσον εποιήσατε ενί τούτων των αδελφών μου των ελαχίστων εμοί εποιήσατε ".