Στα προσφυγικά της Κοκκινιάς

Οι άγνωστες περιοχές της πόλης, η κάψα της ανακάλυψης, το πρωτοείδωτο που ακόμα και σήμερα το αχανές λεκανοπεδιώτικο τηγάνι μπορεί και προσφέρει. Έτσι βρέθηκα στη Νίκαια, για πρώτη δυνατή φορά θα λεγα, πέρα από κάποιες φιλικές βίζιτες και μια παλιά επίσκεψη στο Μουσείο του Μπλόκου της Κοκκινιάς (εξαιρετικό) που μου άφησε μια συμπάθεια για την περιοχή.
Παρατηρώντας με πιο ώριμα μάτια στο σήμερα, συγκίνηση μου προκάλεσε κάτι που δύσκολα κάποιος της γενιάς μας προσέχει: τα στριμωγμένα στα πολύ στενά οικόπεδα σπιτάκια, το πως χωρίστηκε η γη σε μικρά κομματάκια γης για να φιλοξενήσει την καινούργια ζωή των προσφύγων του '22. Ένα μωσαικό από θραύσματα που απλώνεται απ' τις πλαγιές του όρους Αιγάλεω ως τα εργοστάσια των ισχνών μεροκαμάτων του Πειραιά. Χαμόσπιτα των τριων μέτρων, με ένα δωματιάκι που βάσταγε μια ολόκληρη οικογένεια, και τον αγώνα τους -κυριολεκτικά όμως-για επιβίωση. Και που αυτοί, και ο τόπος μας τα κατάφερε. Μεγάλη παρηγοριά αυτά τα μικρά σπιτάκια στο σημερινό κατάστρεμα, κάτι κρατάνε την ψυχή του παλιού Έλληνα που πάλευε πιο γενναία (ή στωικά) την σκληράδα της φτωχειας.
Και πέρα απ' τα σπιτάκια: η κοινωνικοποίηση! Τ' απογεύματα τα λάστιχα να δροσίζουν τα στενά, και όλοι να κάθονται έξω, άνθρωποι που γνωρίζονται στ' απέξω πια, μεσήλικες που γέρασαν μαζί, μια καθημερινότητα που οφειλή της είναι να πάρει την καρέκλα και να ζήσει μοιρολατρικά ένα ακόμα απόγευμα. Και τα παιδιά να παίζουν ελεύθερα, αδιανόητο σκηνικό για την Αθήνα.

Και στο φινάλε η μεγάλη έκπληξη: ανεβαίνοντας στα στενά πάνω απ' την Πέτρου Ράλλη ανακάλυψα ολόκληρα προσφυγικά τετράγωνα, ζωηρά και γεμάτα κόσμο, παππούδες που αρνούνται να εγκαταλείψουν και πολλούς μετανάστες πια, με ανέγγιχτη λαϊκή αρχιτεκτονική , ολόγυρα δίπατα σπίτια με χαγιάτια πολλά, -ανάμνηση της Μικρασίας-, και στο κέντρο καταπράσινες αυλές και εξωστρέφεια. Ένα μοντέλο αρχιτεκτονικής που μπορεί να παρέχει πολλά μαθήματα και ιδέες πιστεύω στους επαγγελματίες της.
Βέβαια, οκ, αυτά είδαν μάτια του τουρίστα, σαφώς και αντιλήφθηκα τη φτώχεια και τη στενότητα. Αλλά και πάλι, ένα ακόμα μάθημα κοινωνικού ζυμώματος, έτσι γύρισα όταν σκεφτόμουν μόνος στο ήσυχο ρετιρέ σπιτάκι μου.
Αλήθεια με πόσους μιλήσαμε σήμερα;

* Koκκινιά: το ιστορικό όνομα της περιοχής που περιλαμβάνει την Παλαιά Κοκκινιά, Νίκαια, Κορυδαλλό και χωρίστηκε διοικητικά (για εκλογικούς λόγους, πολύ κόκκινη) το 1941.

Τόσο κομματιασμένα τα οικόπεδα που πολλοί είτε κτίζουν μακρόστενα, είτε δεν συμφωνούν σε ενοποίηση ποτέ οι ιδιοκτήτες και δεν συμφέρει τον εργολάβο, που δεν χτίζονται ποτέ και σώζεται η λαϊκή αρχιτεκτονική αιώνα.