Ο κόσμος των Σφαλμάτων Λογικής Μέρος 2 - Point of view

Εν τάχει

Ο κόσμος των Σφαλμάτων Λογικής Μέρος 2



Συνεχίζουμε το ταξίδι μας μέσα από την ζούγκλα των σφαλμάτων λογικής. Γι΄αυτό ακονίστε την μανσέτα σας και ακολουθήστε καθώς κόβουμε μέσα από όλον αυτόν τον χαμό. Προηγουμένως ασχοληθήκαμε με κάποια από τα πιο διαδεδομένα σφάλματα λογικής που χρησιμοποιούνται από αυτούς που υπερασπίζονται κάτι το οποίο δεν υποστηρίζεται από αποδεικτικά στοιχεία, όπως οι περισσότερες ψευδοεπιστήμες και θεωρίες συνωμοσίας. Ευελπιστούμε πως η εξοικείωση με αυτά τα σφάλματα θα σας βοηθήσει να τα εντοπίζετε εύκολα σε μία συζήτηση. Γιατί όταν τα καταλαβαίνετε και τα επισημαίνετε στον συνομιλητή σας, πολύ συχνά του αφαιρείτε τα εργαλεία από τα οποία εξαρτάται ως επί των πλείστων. Αν είναι να έχετε μια σοβαρή συζήτηση, πρέπει να χρησιμοποιήσετε έγκυρη επιχειρηματολογία. Μην πιάνεστε από αυτές τις πλάνες λογικής.

Αποκλεισμένη Μέση (excluded middle)

Το επιχείρημα της αποκλεισμένης μέσης υποθέτει πως μόνο δύο υπερβολικά άκρα είναι δυνατά, όταν στην πραγματικότητα, μια πιο μέση λύση ή αποτέλεσμα είναι πιο δυνατό ή επιθυμητό. Ένα παράδειγμα αποκλεισμένης μέσης λύσης είναι το εξής: Είτε όλες οι πιθανές θεωρίες της δημιουργίας του κόσμου θα πρέπει να διδάσκονται στο σχολείο, είτε καμία. Αυτές οι δύο δυνατότητες ακούγονται τρομακτικές και μπορούν να πείσουν κάποιον να επιλέξει το λιγότερο κακό και να επιτρέψει να διδάσκονται θρησκευτικές ιστορίες δημιουργησμού μαζί με την επιστημονική θεωρεία. Στην πραγματικότητα όμως η μακράν πιο λογική μέση λύση, δηλαδή να διδάσκεται επιστήμη στα επιστημονικά μαθήματα και θρησκεία στα θρησκευτικά, δεν προσφέρεται.
Η αποκλεισμένη μέση είναι πιο γνωστή και ως: reduction ad absurdum , υποβιβασμός στο αφελές. Ο Bertrand Russell έδειξε πως μια αφελής υπόθεση μπορεί εφαλμένα να χρησιμοποιηθεί για να υποστηρίξει ένα επιχείρημα.

Starling: Δεδομένου ότι 1=0, απόδειξε πως είσαι ο Πάπας.
Bombo: Πρόσθεσε 1 και στα δύο μέλη: 2=1, το μέρος που περιέχει εμένα και τον Πάπα (το αριστερό) έχει δύο μέλη, αλλά 2=1 οπότε έχει ένα μέλος μόνο. Άρα είμαι ο Πάπας.

Απλά να έχετε υπόψη σας πως αν ο συνομιλητής σας κάνει υποθέσεις που είναι τραβηγμένες και υπερβολικές, αποκλείει την λιγότερο υπερβολική μέση. Μην τσιμπάτε!

Στατιστικές μικρών αριθμών (Statistics of Small Numbers)

Πρέπει να κάνει κανείς μαθήματα στατιστικής για να καταλάβει τις στατιστικές και νομίζω πως αυτό που θα εκπλήξει τους περισσότερους είναι το μέρος που αφορά το μέγεθος του δείγματος. Δεδομένου έναν πληθυσμό συγκεκριμένου μεγέθους, πόσους πρέπει να ρωτήσεις για να έχει αποτελέσματα με νόημα; Έκανα κάποτε κάποια μαθήματα στατιστικής, αρκετά για να καταλάβω πως πρακτικά όλες οι δημοσκοπήσεις στο internet ή στις ειδήσεις ή στην εφημερίδα, είναι μαθηματικά χωρίς αξία. Αλλά πάει πολύ πιο μακριά από απλές δημοσκοπήσεις. Το να βγάζει κανείς συμπεράσματα από δείγματα δεδομένων τόσο μικρά που δεν έχουν νόημα είναι συνηθισμένο στις ψευδο-επιστήμες. Διαβάστε πως ο Bombo βγάζει κακά συμπεράσματα από δείγματα μικρού μεγέθους.

-Μόλις έριξα εξάρες! Αυτά τα ζάρια είναι γούρικα.
- Ο γείτονάς μου είναι μορμόνος και πίνει κρασί, οπότε μάλλον οι περισσότεροι μορμόνοι δεν ακολουθούν την παράδοση του να μην πίνουνε αλκοόλ.
-Πήγα σε ένα χειροπρακτικό και νιώθω καλύτερα άρα η χειροπρακτική δουλεύει.

Ύπουλες Λέξεις (Weasel words)

Δίνοντας σε ένα αμφιλεγόμενο θέμα, όπως ο Δημιουργισμός( Creationism) ένα πιο ωραίο όνομα όπως ‘’Ευφυής Σχεδιασμός’’(Intelligent Design) είναι μια τακτική χρησιμοποίησης ύπουλης λέξης. Το να ονομάσει κανείς τις θεωρίες συνωμοσίας για την επίθεση στους δίδυμους πύργους ‘’αναζήτηση της αλήθειας είναι ένα ακόμα παράδειγμα. Το κίνημα αυτό δεν έχει να κάνει πραγματικά με καμία αναζήτηση της αλήθειας αλλά παρόλα αυτά, δίνοντας τέτοιο όνομα, υποστηρίζουν πως αυτό κάνουν. Οι ‘’ύπουλες λέξεις’’ χρησιμοποιούνται και ως προτάσεις, πχ: «Έχει προσδιοριστεί» ή «Έχει αποδειχθεί» ή «Είναι προφανές πως», υπονοώντας πως κάποιος ισχυρισμός υποστηρίζεται από δεδομένα χωρίς όμως να αναφέρεται τίποτα για την φύση τους.

Πλάνη του αποτελέσματος (Fallacy of the Consequent )

Η δημιουργία σχέσης υποκατηγορίας μεταξύ γεγονότων προς την λανθασμένη κατεύθυνση λέγεται πλάνη του αποτελέσματος. Όλες οι μορφές καρκίνου είναι ασθένειες αλλά δεν είναι όλες οι ασθένειες καρκίνος. Το να υποστηρίζεις πως αν είσαι άρρωστος τότε έχεις καρκίνο είναι μια πλάνη του αποτελέσματος. Διαβάστε πως ο Bombo ρίχνει το φταίξιμο για την αποτυχία ίασης του Sterling στο γεγονός πως ο Sterling δεν πήρε ένα συγκεκριμένο γιατροσόφι, αγνοώντας το αν ήταν κατάλληλο για την αρρώστια του ή όχι.

Sterling: Πεθαίνω από βουβωνική πανώλη.
Bombo: Δεν ήπιες αρκετή φραπελιά.

Ακόμα και αν υποθέσουμε πως η φραπελιά προστατεύει όντως από κάποιο νόσημα, πάλι δεν μπορούμε να υποθέσουμε πως προστατεύει από όλα τα νοσήματα. Έτσι ο Bombo εσφαλμένα υποστηρίζει πως η ασθένεια του Sterling είναι αποτέλεσμα του ότι δεν ήπιε φραπελιά.

Παραγεμισμένη Ερώτηση (Loaded Question)

Η παραγεμισμένη ερώτηση είναι και γνωστή ως πλάνη των πολλαπλών ερωτήσεων ή Plurium Interrogationum. Αν θα ήθελα να σας αναγκάσω να απαντήσετε μια ερώτηση με έναν συγκεκριμένο τρόπο, τότε μπορώ να τυλίξω την ερώτηση με άλλη μια που προσφέρει δύο επιλογές όπου και οι δύο απαιτούν την απάντηση που εγώ θέλω στην ερώτηση. πχ.:

-Είναι πρώτη φορά που σκότωσες κάποιον ;
-Πάντα αμφισβητούσες την αλήθεια της Βίβλου;
-Είναι καλά που δεν χρειάζεται να κάνεις μπάνιο;

Όποια ερώτηση απαντήσεις , απαντάς αυτό που θέλω. Το ότι έχεις σκοτώσεις κάποιον, ότι αμφισβητείς την αλήθεια της Βίβλου, ότι δεν κάνεις μπάνιο. Πολλαπλές ερωτήσεις δεν πρέπει να τις ανεχόμαστε και βεβαίως δεν πρέπει να τις απαντάμε.

Κόκκινη Ρέγκα ( Red Herring)

Μια ‘’κόκκινη ρέγκα’’ είναι μία τακτική αντιπερισπασμού για να τραβήξει την προσοχή από το πραγματικό θέμα. (Υποθετικά σέρνοντας μια ρέγκα αντίθετα από τον δρόμο μια αλεπού ή σκύλος θα χάσει την προσοχή του από τον πραγματικό του στόχο.). Η τακτική αντιπερισπασμού ‘’κόκκινη ρέγκας’’ είναι μια από τις αγαπημένες των υποστηρικτών των θεωριών συνωμοσίας.

Starling: O άνθρωπος πάτησε στο φεγγάρι το 1969.
Bombo: Αλλά δεν το θεωρείς περίεργο που ο Werner von Braun πήγε στην Ανταρκτική μόλις λίγα χρόνια πριν;

Sterling: Η επίθεση στους δίδυμους πύργους οργανώθηκε από ισλαμιστές τρομοκράτες.
Bombo: Αλλά δεν το βρίσκεις περίεργο πως ο Dick Cheney (αντιπρόεδρος των ΗΠΑ την περίοδο εκείνη) έχει επιχειρησιακά συμβόλαια στην Μέση Ανατολή;

Οι ‘’κόκκινες ρέγκες’’ είναι λογικά σφάλματα διότι δεν λένε τίποτα για το θέμα υπό συζήτηση, αλλά απλά το παραβλέπουν και αποπροσανατολίζουν, Αλλά με αυτήν την τακτική δίνουν την εντύπωση πως η αλήθεια βρίσκεται αλλού. Η ‘’κόκκινη ρέγκα’’ χρησιμοποιείτε αντί αποδεικτικών, εξαιρετικά πολύ συχνά στην υποστήριξη θεωριών συνωμοσίας.

Απόδειξη με καταιγισμό (Proof by Verbosity)

Η τακτική του να σε φορτώνουν με τόση πολύ πληροφορία και κυρίως παραπληροφόρηση που είναι αδύνατο να απαντήσεις λέγεται απόδειξη με καταιγισμό ή ‘’βομβαρδισμό’’. Για να κερδίσω ένα debate ή μια συζήτηση δεν χρειάζεται να έχω στοιχεία και αποδεικτικά, αν μπορώ να σου πω τόσα πολλά πράγματα που να μην μπορείς να απαντήσεις σε όλα.
Αυτή η τακτική είναι η αγαπημένη των υποστηρικτών των θεωριών συνωμοσίας. Τα υπέρογκα ποσά παραπληροφόρησης και άσχετων πραγμάτων που πασάρονται δίνουν την εντύπωση πως η θέση τους έχει λεπτομερώς ερευνηθεί και πως υποστηρίζεται από πολλά στρώματα αποδείξεων. Κάθε ένα από αυτά είναι πιθανότατα μια ‘’κόκκινη ρέγκα’’, αλλά από την στιγμή που είναι τόσα πολλά είναι σχεδόν αδύνατο ( και άσκοπο) να απαντήσεις με ευφυή τρόπο σε όλα. Έτσι φαίνεται πως η θέση τους είναι σωστή και αλεξίσφαιρη. Μπορεί να είναι αδύνατο να κατασκευάσεις ένα λογικό και δομημένο επιχείρημα με καταιγισμό, αλλά σίγουρα είναι εύκολο να φτιάξεις ένα που είναι σχεδόν αδύνατο να του αντιτεθείς.

Δηλητηρίαση του Πηγαδιού (Poison the well)

Όταν αρχίζοντας τα σχόλια σας με έναν υποτιμητικό χαρακτηρισμό για τον αντίπαλό σας ή τη θέση του, κάνετε ό, τι λέγεται δηλητηρίαση του πηγαδιού. Ένα γνωστό παράδειγμα είναι ο τρόπος που οι υπέρμαχοι του Ευφυούς Σχεδιασμού ‘’δηλητηριάζουν το πηγάδι’’ αναφέροντας την Θεωρία της Εξέλιξης ως Δαρβινισμό, σαν να είναι μία αφοσίωση σε ένα συγκεκριμένο ερευνητή. Ή:

"Και τώρα ας ακούσουμε τα ίδια παλιά επιχειρήματα σχετικά με το γιατί θα πρέπει να πιστεύουμε πως τα ΑΤΙΑ προέρχονται από το διάστημα."
"Η γνωστή μέντιουμ Sylvia Browne μας λέει στο νέο βιβλίο της."

Πλάνη της ‘’Μόδας’’ (bandwagon Fallacy)

Επίσης γνωστό ως populum ad Argumentum (έκκληση στις μάζες) ή επιχείρημα από συναίνεση, η πλάνη της μόδας αναφέρει πως αν όλοι οι άλλοι το κάνουν, θα πρέπει να είναι έτσι. Αν οι περισσότεροι άνθρωποι πιστεύουν κάτι ή να ενεργούν με συγκεκριμένο τρόπο, θα πρέπει να είναι σωστό.

"Όλοι γνωρίζουν ότι ο O.j. Simpson ήταν ένοχος. Έτσι θα πρέπει να ήταν φυλακή."
"Πάνω από 700 επιστήμονες έχουν υπογράψει την ‘Εναντίωση στο Δαρβίνο’, έτσι θα πρέπει να επανεξετάσετε την πίστη σας στην Εξέλιξη."

Σκεφτείτε πόσες υπερφυσικές πεποιθήσεις έχει η πλειοψηφία του παγκόσμιου πληθυσμού και η επιπολαιότητα της πλάνης αυτής έρχεται στο προσκήνιο. Η πλειοψηφία μπορεί κάποιες φορές να έχει δίκιο, αλλά είναι ελάχιστα αξιόπιστη.

Εδώ ολοκληρώνεται η ματιά μας στις πλάνες λογικής. Φυσικά υπάρχουν πολλές άλλες αλλά αυτές εδώ είναι οι πιο μεγάλες και οι υπόλοιπες είναι υποκατηγορίες ορισμένων από τις παραπάνω. Μάθετε αυτές τις πλάνες, εξοικειωθείτε με αυτές. Θα διαπιστώσετε πως μπορείτε εύκολα να τις αναγνωρίσετε σχεδόν σε κάθε συζήτηση που κάνετε καθημερινά. Τότε σταματήστε και ζητήστε επιχειρήματα χωρίς να στηρίζονται σε σφάλματα λογικής. Με αυτόν τον τρόπο εξαλείφετε τα επιχειρήματα από τους περισσότερους υποστηρικτές πραγμάτων που δεν βασίζονται σε πραγματικά αποδεικτικά στοιχεία.



Ο κόσμος των Σφαλμάτων Λογικής Μέρος 1







Brian Dunning
Μετάφραση: Αγαπίδης Κυριάκος
Ακόυστε το ή διαβάστε το στα Αγγλικά
via

Pages