Σας έχει τύχει ποτέ να ξυπνήσετε και νοιώσετε έντονα οτι κάτι σας εμποδίζει να κάνετε την παραμικρή κίνηση, ένα συναίσθημα “παράλυσης”, συνοδευόμενο απο την αίσθηση οτι κάτι σας πνίγει, ή οτι κάποιος ή κάτι βρίσκεται στο δωμάτιο μαζί σας, ακούγοντας παράλληλα “περίεργους” ήχους;
Αν ναι, τότε ξεχάστε φήμες για νεράιδες, δαιμόνια, φαντάσματα και οτιδήποτε ακούγατε ή πιστεύατε μέχρι τώρα. Και αυτό γιατί πρόκεται πολύ απλά για μια κοινή διαταραχή του ύπνου η οποία παρουσιάζεται στην πλειοψηφία των ανθρώπων ανεξαρτήτως ηλικίας και φύλου. Σκοπός του άρθρου αυτού δεν είναι να διαψεύσει ή να απομυθοποιήσει τις εκατοντάδες περιπτώσεις υπνοπαράλυσης που πολλοί βιώνουν και ενδεχομένως κάποιες από αυτές να οφείλονται σε άλλα αίτια, αλλα να βοηθήσει μερικούς να αποφύγουν την -χωρίς δεύτερη σκέψη- παρεξήγηση ενός κατά τα άλλα φυσιολογικού φαινομένου.
Ορισμός – Συμπτώματα:
Παράλυση ύπνου, ή υπνοπαράλυση. Ο όρος περιγράφει πλήρως το φαινόμενο. Πρόκειται για μια μικρή χρονική περίοδο γνωστή με τον όρο REM atonia, στα αρχικά στάδια του ύπνου (predormital) ή μετά το ξύπνημα (postdormital) κατα την οποία αδυναμούμε να εκτελέσουμε οποιαδήποτε μυική κίνηση και ομιλία. Στην πλειοψηφία των περιπτώσεων υπάρχει η δυνατότητα κίνησης των ματιών μας αλλά και σταδιακής αλλα πολύ αργής κίνησης των άκρων και του στόματος. Το πιο κοινό σύμπτωμα είναι μια έντονη (αλλά λανθασμένη) αίσθηση ασφυξίας που εμφανίζεται αποκλειστικά στο ξύπνημα. Ο ρυθμός της αναπνοής μας είναι χαμηλός λόγω του ύπνου αλλά το άγχος που προκαλεί η διαταραχή μας κάνει να θέλουμε να αναπνεύσουμε γρηγορότερα, κάτι που εμποδίζει η παράλυση και προκαλεί ένα σχετικά σύντομο συναίσθημα ασφυξίας ή πνιγμού.
Άλλα συμπτώματα περιλαμβάνουν:
- Περίεργους ήχους ή φωνές, μέσα ή έξω απο το δωμάτιο
- Έντονη αίσθηση κάποιας παρουσίας δίπλα σας ή κάπου στο δωμάτιο
- Έντονο μυικό τρέμουλο ή/καί έντονο βουητό (χτύπημα) στα αυτιά
Δεν είναι από μόνη της επιβλαβής, αν και οι περισσότεροι πανικοβάλλονται λόγω του ότι δεν είναι σε θέση να καταλάβουν εκείνη τη στιγμή τι συμβαίνει και δεν γνωρίζουν πως μέσα στα επόμενα λεπτά, βαθμιαία ή απότομα θα είναι σε θέση να κινηθούν και πάλι.
Επεξήγηση:
Όταν κοιμόμαστε, κυρίως κατά τη διάρκεια του REM ύπνου, ο εγκέφαλός μας σταματά εντελώς την απελευθέρωση των μονοαμίνων (νορεπινεφρίνη, σεροτονίνη και ισταμίνη), των νευροδιαβιβαστών δηλαδή που είναι υπεύθυνοι για τις κινήσεις των μυών μας, έτσι ωστε να παραμένουμε σχετικά ακίνητοι. Πρόκειται για μια “δικλείδα ασφαλείας”, ώστε να μην αντιδρούμε σωματικά κατά τη διάρκεια του ύπνου. Σε περίπτωση π.χ. που ονειρευόμαστε οτι τρέχουμε, ο εγκέφαλός μας αποκλείει την κίνηση στα κάτω άκρα, επομένως αυτά δεν εκτελούν κίνηση αντίστοιχη του τρεξίματος. Στην υπνοπαράλυση τώρα, ο άνθρωπος που την βιώνει ανακτά τις αισθήσεις του απο τον ύπνο, λιγο πριν ο εγκέφαλος ξεκινήσει και πάλι να απελευθερώνει μονοαμίνες και να κινεί σώμα μας, βιώνοντας μια εικονική παράλυση, η διάρκεια της οποίας είναι συνήθως 20 με 30 δευτερόλεπτα, ενώ πολλές φορές μπορεί να διαρκέσει αρκετά λεπτά.
Με λίγα λόγια μπορεί να χαρακτηριστεί ως το ακριβώς αντίθετο της υπνοβασίας.
Χωρίζεται ανεπίσημα σε δυο κατηγορίες: Σε ελαφριά παράλυση, όπου μπορείτε να κουνήσετε τα μάτια, το στόμα (δεν μπορείτε να φωνάξετε όμως) και τα δάχτυλα των χεριών σας, καθώς και σε βαριά παράλυση, η οποία συνοδεύεται από ένα δυνατό βουητό και τρέμουλο: σε αυτήν την περίπτωση συνήθως δεν μπορείτε να κινηθείτε καθόλου.
Αίτια:
Η υπνοπαράλυση ως σύμπτωμα συχνά συνδέεται με την ναρκοληψία, μια νευρολογική πάθηση η οποία προκαλεί ανεξέλεγκτη υπνηλία κατά τη διάρκεια της ημέρας. Αρκετοί άνθρωποι την βιώνουν χωρίς να παρουσιάζουν συμπτώματα ναρκοληψίας (Isolated Sleep Paralysis) σε αυτήν την περίπτωση, τα πιο πιθανά αίτια αυτής της διαταραχής είναι:
- ο ύπνος σε ύπτια θέση (ανάσκελα)
- η έλλειψη ύπνου ή το ξενύχτι
- η κακή διατροφή καθημερινά αλλά και πρίν απο τον ύπνο
- οι απότομες αλλαγές στο καθημερινό πρόγραμμα
- το υπερβολικό άγχος
- η υπερβολική χρήση αλκοόλ ή ναρκωτικών ουσιών
Στοιχεία πρόσφατων μελετών δείχνουν ακόμα οτι η υπνοπαράλυση μπορεί να συνδέεται άμεσα με την ημικρανία, τουλάχιστον ως σύμπτωμα.
Παραισθήσεις:
Πολύ συχνά, οι παθόντες νομίζουν ότι κάποιος βρίσκεται στο δωμάτιο μαζί τους, ενώ άλλοι έχουν την αίσθηση ότι κάποιος ή κάτι κάθεται στο στήθος τους και τους προκαλεί ασφυξία. Πρόκεται για υπναγωγικές παραισθήσεις οι οποίες σχετίζονται με τον φυσικό κύκλο των ονείρων. Αυτές οι παραισθήσεις, γνωστές και ως “hag phenomena” προέρχονται απο τον εγκέφαλό μας και δεν προξενούν καμία απολύτως σωματική ζημιά. Πιθανότατα πρόκεται για όνειρα που βλέπουμε εκείνη τη στιγμή, μεγάλο μέρος των οποίων διαφεύγει απο το υποσυνείδητο.
Αντιμετώπιση:
Κατα την διάρκεια της υπνοπαράλυσης λίγα μπορούν να γίνουν για να διακοπεί συντομότερα, θεωρώντας σαν δεδομένο οτι δέν μπορείτε να κουνηθείτε! Άν πρόκεται για ελαφριά μορφή όμως, μπορείτε να κάνετε μερικά πράγματα για να την διακόψετε. Για παράδειγμα η απότομη κινηση των ματιών, η επίμονη προσπάθεια ομιλίας (ή ουρλιαχτού…!) ή κίνησης των δαχτύλων θα την διακόψει μετά απο λίγα δευτερόλεπτα. Οι περισσότεροι σομνολόγοι ή ψυχίατροι την αντιμετωπίζουν ως κρίση πανικού, με ό,τι αυτό συνεπάγεται.
Συννοσηρότητα:
Όπως είπαμε, η συγκεκριμένη διαταραχή είναι εντελώς ακίνδυνη. Αν αναλογιστούμε όμως το φόβο και το στρές που μπορεί να προκαλέσει στον άνθρωπο, ιδίως σε όσους δεν γνωρίζουν ακριβώς περι τίνος πρόκειται και λανθασμένα της δίνουν το όποιο παραφυσικό νόημα; Χωρίς την σωστή ενημέρωση (αλλά και αντιμετώπιση) η υπνική παράλυση είναι πολύ πιθανό να εντείνει ή ακόμα και να προκαλέσει άλλες υπνικές ή μη διαταραχες όπως κρίσεις πανικού, αϋπνίες, παραϋπνίες (υπνοβασία, βρουξισμό) ακόμα και διαταραχές του κύκλου ύπνου-εγρήγορσης (DSPS/ASPS).
Δεν υπάρχει συγκεκριμένη ηλικία κατα την οποία αρχικά εκδηλώνεται. Προσωπικά θυμάμαι να την είχα βιώσει πρώτη φορά όταν ήμουν 8 ετών, ενώ η συχνότητα της διαταραχής διαφέρει ανάλογα με το άτομο, απο δύο με τρείς φορές στην διάρκεια της ζωής του, μέχρι πολλαπλές φορές το ίδιο βράδυ. Στην τελευταία περίπτωση, και εαν η διαταραχή εξελιχθεί σε κρίση, ίσως να χρειαστεί να συμβουλευτείτε κάποιον νευρολόγο ή ψυχίατρο καθώς μπορεί να είναι σύμπτωμα αυξημένου άγχους ή ακόμα και διαταραχής πανικού.
Αν και είναι απόλυτα φυσιολογικό ένας άνθρωπος να βιώσει υπνοπαράλυση μερικές φορές στην ζωή του, πρόκεται για διαταραχή του ύπνου, κάτι που σημαίνει οτι μπορεί να προληφθεί. Μερικοί τρόποι για να αποφύγετε εμφανίσεις υπνοπαράλυσης (ή να τις ελαττώσετε εαν βιώνετε αυτήν την περίοδο), είναι να μειώσετε το άγχος, να διατηρείτε ένα φυσιολογικό πρόγραμμα όσον αφορά τον ύπνο, να τρέφεστε σωστά και να κοιμάστε αρκετά, τουλάχιστον 6-7 ώρες ημερησίως.
©Proteus Team 2001
ΠΗΓΗ
