Μέχρι το τέλος σχεδόν του 1970 η λογική που επικρατούσε στην Ελλάδα στα θέματα της ατομικής υγιεινής εκφραζόντουσαν από την πιο κάτω πραγματικότητα:
ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ : Προσφυγικές πολυκατοικίες στην Νίκαια, εδώ οι τουαλέτες ήταν κοινόχρηστες, τα νερά που βλέπετε στην μέση του δρόμου είναι νερά οικιακής χρήσης (μπουγαδόνερα κλπ), φυσικά δεν υπήρχε αποχέτευση, αυτά κατέληγαν σε κάποιο ρέμα, τα μικρά παιδιά πάνω σε αυτά τα βρωμόνερα έπαιζαν (και απ ότι βλέπετε από το παρκαρισμένο αυτοκίνητο η φωτογραφία είναι μεταπολεμική).
ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ : Η πλειοψηφία των αγροτών ξυριζόντουσαν σαν άνθρωποι όποτε πήγαιναν στον μπαρμπέρη και όποτε παντευόντουσαν, το ξύρισμα του γαμπρού.
ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ : Σε αυτή την φωτογραφία όσο και αν ψάξεις δεν θα βρεις πουθενά σωλήνες που να παραπέμπουν σε τουαλέτα εντός του σπτιού .
ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ : Τέτοια βρυσάκια, που το νερό έμπεινε με τον κουβά από πάνω, βρισκόντουσαν συνήθως δίπλα στην κύρια είσοδο του σπιτιού, από κάτω υπήρχε ένας χώρος για την συλλογή του νερού (τα βρωμόνερα αυτά ΠΟΤΕ δεν τα έριχναν στον βόθρο, διότι ή γέμιζε ή ο βόθρος με την επιπλέον υγρασία διέβρωνε τα θεμέλια του σπιτιού, τα νερά τα έριχναν στον χωματόδρομο), και εδώ οι άνθρωποι έπλεναν το πρόσωπό τους το πρωί, δίπλα και επάνω στο τοίχο υπήρχε ένα καθρεφτάκι (με καρφί στον τοίχο) για τους τολμηρούς που ήθελαν να κτενιστούν και για τους τολμηρότερους που ήθελαν να ξυριστούν.
ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ : Σπίτι σε λαική γειτονιά, η τουαλέτα και η κουζίνα είναι το παράπηγμα που βρίσκεται στο πεζοδρόμιο και φυσικά βόθρος , το ύψος του κτίσματος στο ψηλότερο σημείο θα πρέπει να είναι 1,60 με βία 1,70 οι άνθρωποι τότε 1,70 θεωρούντο "ψηλοί", την τουαλέτα από την κουζίνα την χώριζε συνήθως ένας μπερτές, κάτι σαν αυτό που βλέπετε στην εξώθυρα.... δεξιά στο καμαράκι φαίνεται σωλήνας αποχέτευσης (πιθανά μεταγενέστερα ο ιδιοκτήτης το σύνδεσε με τον αγωγό) .
ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ : Νίκαια στον μεσοπόλεμο, το ρέμα που βλέπουμε ήταν μια υπαίθρια χαβούζα αποβλήτων, ο πληθυσμός χρησιμοποιούσε ομαδικές τουαλέτες, μη έχετε την εντύπωση ότι μέχρι το 1967 βελτιώθηκε η κατάσταση!
ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ : Σπίτι στην Πελοπόννησο, ο ιδιοκτήτης έκανε μετασκευή και τοποθέτησε τουαλέτα στο μπαλκόνι!
Το σπίτι και το αποχωρητήριο έχουν πια εγκαταλειφθεί και ερειπωθεί, διακρίνεται ακόμα όμως η λεκάνη και ο σωλήνας της αποχέτευσης...
ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ : Η Χούντα έφερε την αλλαγή και τον πολιτισμό.
Η επαρχία μέσα σε δύο τρεις μήνες έκανε ένα άλμα πολιτισμού μιας εκατοσταριάς χρόνων. Το κράτος προκειμένου να μετατρέψει την Ελληνική ύπαιθρο σε πολιτισμένη περιοχή πλήρωσε την κατασκευή μερικών εκατοντάδων χιλιάδων τουαλετών σε όλη την χώρα.
via
ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ : Προσφυγικές πολυκατοικίες στην Νίκαια, εδώ οι τουαλέτες ήταν κοινόχρηστες, τα νερά που βλέπετε στην μέση του δρόμου είναι νερά οικιακής χρήσης (μπουγαδόνερα κλπ), φυσικά δεν υπήρχε αποχέτευση, αυτά κατέληγαν σε κάποιο ρέμα, τα μικρά παιδιά πάνω σε αυτά τα βρωμόνερα έπαιζαν (και απ ότι βλέπετε από το παρκαρισμένο αυτοκίνητο η φωτογραφία είναι μεταπολεμική).
Η μεγαλοαστική τάξη αλλά και ο πληθυσμός που ζούσε στο κέντρο των μεγάλων αστικών συγκροτημάτων, κυρίως στις πολυκατοικίες η ατομική υγιεινή ήταν παρόμοια με αυτή των Δυτικο-Ευρωπαίων και των Βορειοαμερικάνων, διέθεταν δηλαδή τουαλέτα που μέσα υπήρχε νερό για τον ατομικό καθαρισμό, μπανιέρα, λεκάνη, νιπτήρας, καθρέπτης με ντουλαπάκι για να τοποθετούνται τα ξυριστικά η τσατσάρα και το βουρτσάκι των δοντιών, χαρτί υγείας και πετσέτες. Αυτός ο πληθυσμός ήταν πολύ μικρό μέρος του Ελληνικού πληθυσμού με δυσκολία έφτανε διψήφιο ποσοστιαίο νούμερο.
ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ : Η πλειοψηφία των αγροτών ξυριζόντουσαν σαν άνθρωποι όποτε πήγαιναν στον μπαρμπέρη και όποτε παντευόντουσαν, το ξύρισμα του γαμπρού.
Η αστική εργατική τάξη συνήθως είχε μονώροφες κατοικίες, οι τουαλέτα στις κατοικίες αυτές ήταν συνήθως έξω από το κύριο κτίσμα στην άκρη του οικοπέδου ,στεγασμένο, σε πολλές περιπτώσεις δίπλα ακριβώς υπήρχε και ένα μικρό κουζινάκι για την παρασκευή φαγητού με γκαζιέρα. Η τουαλέτα ήταν μικρής έκτασης περίπου ένα μέτρο επί ένα είχε τούρκικη τουαλέτα και δεξιά υπήρχε ένα καρφί στο οποίο έκοβαν τετράγωνα χαρτιά από εφημερίδες που χρησίμευαν για τον καθαρισμό μετά την εκκένωση, περιττό να πούμε ότι για πλύσιμο μετά την αφόδευση ούτε λόγος έτσι το λευκό σώβρακο, μετά το σαββατοβραδινό μπάνιο στην σκάφη, τις περισσότερες φορές το λευκό σώβρακο ήταν γεμάτο από τυπογραφικό μελάνι.
ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ : Σε αυτή την φωτογραφία όσο και αν ψάξεις δεν θα βρεις πουθενά σωλήνες που να παραπέμπουν σε τουαλέτα εντός του σπτιού .
Στις εργατικές κατοικίες ομαδικής διαβίωσης (προσφυγικά και λοιπά οικήματα) υπήρχε κοινή τουαλέτα και κοινό πλυσταριό για τα ρούχα με κτιστές σκάφες . Εδώ η προσωπική υγιεινή ήταν ακόμα χειρότερη ιδιαίτερα στις πρωινές ώρες που όλοι ήθελαν να κάνουν χρήση της τουαλέτας για να προλάβουν να πάνε στις εργασίες τους, χαρτιά για το «σκούπισμα» ο κάθε ένας έφερνε από το σπίτι του (συνήθως ήταν μια κάμαρη).
ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ : Τέτοια βρυσάκια, που το νερό έμπεινε με τον κουβά από πάνω, βρισκόντουσαν συνήθως δίπλα στην κύρια είσοδο του σπιτιού, από κάτω υπήρχε ένας χώρος για την συλλογή του νερού (τα βρωμόνερα αυτά ΠΟΤΕ δεν τα έριχναν στον βόθρο, διότι ή γέμιζε ή ο βόθρος με την επιπλέον υγρασία διέβρωνε τα θεμέλια του σπιτιού, τα νερά τα έριχναν στον χωματόδρομο), και εδώ οι άνθρωποι έπλεναν το πρόσωπό τους το πρωί, δίπλα και επάνω στο τοίχο υπήρχε ένα καθρεφτάκι (με καρφί στον τοίχο) για τους τολμηρούς που ήθελαν να κτενιστούν και για τους τολμηρότερους που ήθελαν να ξυριστούν.
Στις αγροτικές οικογένειες η ατομική υγιεινή ήταν δραματική, στο αγροτόσπιτο υπήρχε στην άκρη του οικοπέδου ένας ασκεπής χώρος περιφραγμένος με τσαλιά ύψους ένα με ενάμισι μέτρο συνήθως από δίπλα περνούσε αγροτικός δρόμος.
Στον χώρο αυτό υπήρχε ένα μεγάλος λάκκος και δύο μαδέρια που ένωναν τις άκρες του, πάνω στα μαδέρια πάταγε ο άνθρωπος και έκανε την σωματική του ανάγκη, γύρω από τον λάκκο περιφερόντουσαν κατσαρίδες και ποντίκια ο δε χώρος ήταν γεμάτος μύγες και κουνούπια, αν ο ατυχής χωρικός για κάποιο λόγο δεν πρόσεχε βρισκόταν να κολυμπά στο σκατό όλης της οικογένειας κατά την είσοδο στον άσκεπή αυτό χώρο έμπαινε με κάποιες λείες πέτρες ή φύλα δέντρων (μουρόφυλα κλπ) αυτά χρησιμοποιούνταν «για την καθαριότητα μετά την χρήση».
ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ : Σπίτι σε λαική γειτονιά, η τουαλέτα και η κουζίνα είναι το παράπηγμα που βρίσκεται στο πεζοδρόμιο και φυσικά βόθρος , το ύψος του κτίσματος στο ψηλότερο σημείο θα πρέπει να είναι 1,60 με βία 1,70 οι άνθρωποι τότε 1,70 θεωρούντο "ψηλοί", την τουαλέτα από την κουζίνα την χώριζε συνήθως ένας μπερτές, κάτι σαν αυτό που βλέπετε στην εξώθυρα.... δεξιά στο καμαράκι φαίνεται σωλήνας αποχέτευσης (πιθανά μεταγενέστερα ο ιδιοκτήτης το σύνδεσε με τον αγωγό) .
Ο χρήστης αυτής της τουαλέτας βρισκόταν πάνω στα μαδέρια με τις ακαθαρσίες κάτω από τα πόδια του και τον ουρανό στο κεφάλι του, είτε έβρεχε, είτε χιόνιζε, είτε είχε ντάλα ήλιο το βράδυ οι πάντες απέφευγαν την χρήση, διότι υπήρχε σοβαρός κίνδυνος να βρεθούν μέσα στον λάκκο. Όλη αυτή η διαδικασία γινόταν από άνδρες και γυναίκες όλων των ηλικιών τις περισσότερες φορές υπό το βλέμμα των διερχομένων από τον πλαϊνό δρομάκι , για πλύσιμο χεριών κλπ πράγματα ούτε λόγος,σε κάποιο ασκεπή χώρο έξω από το κύριο κτίσμα υπήρχε βρυσάκι στον τοίχο για περιορισμένη χρήση κυρίως για ξύρισμα με ένα μετακινούμενο καθρεφτάκι, με παρόμοιο τρόπο γινόταν το πλύσιμο και στις τουαλέτες της εργατικής τάξης.
Στις κατοικίες των κτηνοτρόφων ούτε αυτός ο λάκκος δεν υπήρχε χρησιμοποιείτο ο ελεύθερος χώρος όπως ακριβώς και οι κατσίκες τους, για πλύσιμο όπου έβρισκαν τρεχούμενο νεράκι εκεί που ποτιζόντουσαν τα ζωντανά τους.
Στα νησιώτικα σπίτια αν δεν είχαν λάκκο η «ανάγκη» γινόταν σε βραχάκια με την θάλασσα να πιτσιλά τα οπίσθια τους, αν υπήρχε μεγάλη θαλασσοταραχή η ζημιά ήταν μεγαλύτερη, «η καθαριότητα μετά την χρήση» γινόταν με βότσαλα.
ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ : Νίκαια στον μεσοπόλεμο, το ρέμα που βλέπουμε ήταν μια υπαίθρια χαβούζα αποβλήτων, ο πληθυσμός χρησιμοποιούσε ομαδικές τουαλέτες, μη έχετε την εντύπωση ότι μέχρι το 1967 βελτιώθηκε η κατάσταση!
Αυτή ήταν η υγιεινή μέχρι και τα πρώτα χρόνια του Απριλιανού καθεστώτος, οι πάντες κυρίως στην επαρχία μύριζαν σκατίλα που δεν την καταλάβαιναν διότι όλοι σκατομύριζαν.
ΑΠΡΙΛΙΑΝΗ ΕΠΕΜΒΑΣΗ ΥΓΙΕΙΝΗΣ
Αυτή την κατάσταση την αντιμετώπισε αποτελεσματικά η Χούντα των συνταγματαρχών.
Έβγαλαν διαταγή ότι εντός τακτής ημερομηνίας έπρεπε όλα τα αγροτικά σπίτια να καταργήσουν την ασκεπή τουαλέτα και να κατασκευάσουν τουαλέτα στεγασμένη(κάποιων διαστάσεων) με τούρκικη τουαλέτα, νερό και καζανάκι και φυσικά πόρτα που να κλείνει, δεν είναι καθόλου αυτονόητο ότι η τουαλέτα έπρεπε να έχει πόρτα.
ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ : Σπίτι στην Πελοπόννησο, ο ιδιοκτήτης έκανε μετασκευή και τοποθέτησε τουαλέτα στο μπαλκόνι!
Το σπίτι και το αποχωρητήριο έχουν πια εγκαταλειφθεί και ερειπωθεί, διακρίνεται ακόμα όμως η λεκάνη και ο σωλήνας της αποχέτευσης...
Ο αγρότης θα έφτιαχνε την τουαλέτα (επί πιστώσει), θα αγόραζε (επί πιστώσει) τα είδη υγιεινής, θα πλήρωνε (επί πιστώσει) τον οικοδόμο, τον υδραυλικό και τον ηλεκτρολόγο και αφού τελείωνε το έργο θα γινόταν έλεγχος από τον τοπικό χωροφύλακα,ο οποίος υπέγραφε ότι η κατασκευή πληρούσε τις προδιαγραφές της κυβέρνησης του Γ Παπαδόπουλου και μετά με την υπογραφή του χωροφύλακα και τις αποδείξει όλων των πιο πάνω πήγαινε ο αγρότης στην αγροτική τράπεζα και έπαιρνε ισόποσο αντίτιμο για να εξοφλήσει την πίστωση της κατασκευής της τουαλέτας του.
ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ : Η Χούντα έφερε την αλλαγή και τον πολιτισμό.
Η επαρχία μέσα σε δύο τρεις μήνες έκανε ένα άλμα πολιτισμού μιας εκατοσταριάς χρόνων. Το κράτος προκειμένου να μετατρέψει την Ελληνική ύπαιθρο σε πολιτισμένη περιοχή πλήρωσε την κατασκευή μερικών εκατοντάδων χιλιάδων τουαλετών σε όλη την χώρα.
