Ένας «τροχός συναισθημάτων» είναι σχεδιασμένος έτσι ώστε να λειτουργεί ως ένα οπτικό βοήθημα για την ανταπόκριση στα συναισθήματά μας. Συνήθως, αποτελείται από έξι έως οκτώ κύρια συναισθήματα, τα οποία εμφανίζονται στο κέντρο του τροχού, και από διάφορα σύνθετα συναισθήματα, τα οποία εμφανίζονται στην εξωτερική πλευρά του τροχού.
Ποια είναι η αξία του «τροχού συναισθημάτων»;
Ένας «τροχός συναισθημάτων» μας επιτρέπει να αισθανθούμε περισσότερο κατανοητοί. «Ένα τεράστιο μέρος της αντιμετώπισης των συναισθημάτων μας είναι να μπορούμε να τα αναγνωρίζουμε, να τα ορίζουμε και να τα εκφράζουμε πρωτίστως για τον εαυτό μας, και μετά, αν το επιλέξουμε, για τους άλλους». «Ένας “τροχός συναισθημάτων” είναι ισχυρός στο να μας δείχνει όλο το φάσμα των συναισθημάτων που έχουμε την άδεια να αισθανόμαστε, και που χάνουμε στην προσπάθεια μας να τα διατηρούμε όλα απλά».
Ο άνθρωπος είναι ένα πλάσμα με εξαιρετικά πολύπλοκη ψυχική οργάνωση. Οι εξωτερικές εκδηλώσεις μπορεί να μην αντιστοιχούν καθόλου στο εσωτερικό περιεχόμενο. Ως εκ τούτου, στην ψυχολογία, μια τεράστια ενότητα είναι αφιερωμένη ειδικά στην ταξινόμηση των συναισθημάτων και των ποικιλιών τους.
Μέχρι σήμερα, υπάρχουν ήδη περισσότερες από εκατό θεωρίες, καθεμία από τις οποίες ορίζει το φάσμα των προσωπικών συναισθημάτων με τον δικό της τρόπο. Ένα από τα πιο σχετικά και κατανοητά μοντέλα είναι ο τροχός των συναισθημάτων, που αναπτύχθηκε από τον ψυχολόγο Robert Plutchik. Ας δούμε αυτή την επιλογή με περισσότερες λεπτομέρειες.
Ο Robert Plutchik, με την εξαιρετική εργασία του πάνω στα συναισθήματα, μας προσέφερε αυτό το σπουδαίο διάγραμμα. Απεικονίζει με αξιοθαύμαστο τρόπο την αλληλεπίδραση ανάμεσα τους.
Ο Τροχός των συναισθημάτων
Αρχικά, το μοντέλο αναπαραστάθηκε ως ένας κύκλος γεμάτος με διάφορα δεδομένα. Τώρα η μορφή έχει αλλάξει κάπως και έχει γίνει σαν ένα λουλούδι με πολύχρωμες ζώνες, καθεμία από τις οποίες αντιστοιχεί σε ένα συγκεκριμένο συναίσθημα και την έντασή του.
Μελετήστε λίγο τον τροχό ώστε να κατανοήσετε πώς σχετίζονται, αναμιγνύονται και αλληλεπιδρούν τα συναισθήματα μας. Αυτό θα εμπλουτίσει το συναισθηματικό σας λεξιλόγιο και θα σας δώσει σημαντική αυτεπίγνωση!
Το συναίσθημα τοποθετείται με τέτοιο τρόπο που στην άλλη πλευρά του είναι το εντελώς αντίθετο. Μπορούμε να πούμε ότι με τόσο απλό και ξεκάθαρο τρόπο, το μοντέλο δείχνει μια ψυχολογική ισορροπία. Όταν η μία πλευρά αρχίζει να επικρατεί, προκύπτει δυσαρμονία, η οποία μπορεί να προκαλέσει σοβαρά προβλήματα στον χαρακτήρα.
Στον Τροχό των Συναισθημάτων δεν είναι μόνο το περιεχόμενο σημαντικό, αλλά και ο σχεδιασμός. Κάθε «πέταλο» είναι βαμμένο σε ένα συγκεκριμένο χρώμα. Όσο πιο φωτεινή είναι η εμπειρία, τόσο πιο έντονο το φόντο. Τα πιο δυνατά συναισθήματα βρίσκονται στο κέντρο του μοντέλου. Μπορούν να ονομαστούν καθαρά ή συμπυκνωμένα.
Ο δεύτερος κύκλος περιέχει ένα βασικό σύνολο συναισθημάτων μέτριας έντασης. Είναι πιο οικεία σε ένα άτομο που βρίσκεται σε φυσιολογική κατάσταση χωρίς υπερδιέγερση. Η τελευταία επιλογή παραθέτει τα πιο ομαλά και ελαφριά συναισθήματα που δείχνει ένας ήρεμος ή ψύχραιμος άνθρωπος.
Κάθε κύκλος πρέπει να αναλυθεί χωριστά. Άλλωστε, το μοντέλο περιέχει και ενδιάμεσες παραγώγους. Αυτά είναι πολύπλοκα συναισθήματα που σχηματίζονται στις διασταυρώσεις τυπικών αισθήσεων.
Βασικά συναισθήματα
Ας κάνουμε μια πρώτη προσπάθεια να κατανοήσουμε τα βασικά συναισθήματα. Αυτά είναι τα βασικά χρώματα του μυαλού μας. Τα ακόλουθα θεωρούνται τα 8 βασικά μας συναισθήματα. Από την ανάμιξη τους πηγάζουν όλα τα υπόλοιπα:
Χαρά
Εμπιστοσύνη
Φόβος
Έκπληξη
Λύπη
Αηδία
Θυμός
Προσμονή
Ορισμός και είδη συναισθημάτων
Επίπεδο 1 του "Wheel of Emotions του Robert Plutchik"
Αντανακλά τις πιο έντονες και σαφώς περιορισμένες αντιδράσεις ενός ατόμου σε ένα συγκεκριμένο γεγονός. Αυτά είναι απλά και συγκεκριμένα συναισθήματα που οι άνθρωποι θα χρησιμοποιήσουν συχνότερα σε σχέση με τον εαυτό τους, εάν τους ζητηθεί να περιγράψουν την τρέχουσα κατάστασή τους. Χαρακτηρίζονται από έντονη ένταση και ευδιάκριτη εξωτερική εκδήλωση. Τέτοια συναισθήματα είναι σχεδόν αδύνατο να κρυφτούν.
Χαρά (κίτρινο).
Το πιο θετικά χρωματισμένο συναίσθημα. Συμβαίνει όταν ένα άτομο βλέπει κάτι πολύ ευχάριστο στο μυαλό του. Συνοδεύει κυρίως την κατάσταση του ερωτευμένου, όταν οι σύντροφοι βρίσκονται ο ένας δίπλα στον άλλο, εξελίσσοντας σε ένα αίσθημα έκστασης και ευλάβειας.
Θαυμασμός (ανοιχτό πράσινο).
Αυτό το συναίσθημα συχνά συνυπάρχει με την απόλαυση. Συνήθως συμβαίνει όταν ένα άτομο παρατηρεί κάτι που υπερβαίνει τα γενικά αποδεκτά πρότυπα. Στενά συνυφασμένο με την έγκριση άλλων ανθρώπων για τις εξαιρετικές τους ικανότητες. Ωστόσο, μετατρέπεται εύκολα σε φθόνο.
Τρόμου (σκούρο πράσινο).
Χαρακτηριστική κατάσταση εάν υπάρχει σοβαρή απειλή. Το σώμα λαμβάνει ένα ισχυρό σήμα επικείμενου κινδύνου. Προϋποθέτει την έναρξη των ενεργειών για αυτοσυντήρηση. Μερικές φορές ένα αίσθημα απόλυτης φρίκης μπορεί να οδηγήσει ένα άτομο σε συναισθηματικό λήθαργο.
Έκπληξη (σκούρο μπλε).
Έτσι, τις περισσότερες φορές αντιδράτε σε κάτι εντελώς νέο και ασυνήθιστο. Μερικές φορές το συναίσθημα συνορεύει με τον ενθουσιασμό και τον ελαφρύ φόβο, καθώς δεν είναι πάντα ξεκάθαρο τι να περιμένουμε από την τρέχουσα κατάσταση. Εάν επιβεβαιωθεί η ασφάλεια, το συναίσθημα παίρνει ένα αποκλειστικά θετικό χρώμα και θα περάσετε σε μια κατάσταση εσωτερικής γαλήνης.
Θλίψη (μπλε).
Ένα βαρύ και αρνητικό συναίσθημα που σχετίζεται με την απώλεια κάτι πολύ σημαντικού για ένα συγκεκριμένο άτομο. Επιπλέον, η κλίμακα αυτού που συνέβη είναι εντελώς διαφορετική. Όλα εξαρτώνται από τις προσωπικές προτιμήσεις. Μπορεί να αποτελέσει έναυσμα για πιο ενεργή αλληλεπίδραση με το περιβάλλον.
Αηδία (μωβ).
Αυτό το συναίσθημα εμφανίζεται όταν βλέπετε ή ακούτε κάτι δυσάρεστο. Συνήθως συνδέεται με την επιθυμία να απομονωθεί από τον πιθανό κίνδυνο. Μπορεί να κατευθυνθεί τόσο σε άψυχα αντικείμενα όσο και σε άλλο άτομο.
Θυμός (κόκκινο).
Η τυπική αντίδραση του σώματος στο εμπόδιο που έχει προκύψει με τη μορφή «εχθρού». Ο κύριος στόχος αυτού του συναισθήματος είναι η πλήρης εξάλειψη του προβλήματος. Συχνά έχει καταστροφικές συνέπειες. Ικανός να απενεργοποιήσει τον φόβο και την αυτοσυντήρηση.
Εγρήγορση (πορτοκαλί).
Ένα αρνητικό συναίσθημα που σχετίζεται με τη δυσπιστία για ένα συγκεκριμένο άτομο ή μια κατάσταση στο σύνολό της. Χάνει γρήγορα μια αρνητική φόρτιση, μετατρέπεται σε περιέργεια και ενδιαφέρον, υπόκειται σε πλήρη αίσθηση ασφάλειας.
Καθώς τα βασικά συναισθήματα συνδυάζονται μεταξύ τους, προκύπτουν νέα ανάμικτα και πολύ πιο πολύπλοκα!
| Α | Β | Α+Β |
| Χαρά | Εμπιστοσύνη | Αγάπη |
| Εμπιστοσύνη | Φόβος | Υποταγή |
| Φόβος | Έκπληξη | Δέος |
| Έκπληξη | Λύπη | Απογοήτευση |
| Λύπη | Αηδία | Τύψη |
| Αηδία | Θυμός | Περιφρόνηση |
| Θυμός | Προσμονή | Επιθετικότητα |
| Προσμονή | Χαρά | Αισιοδοξία |
Και αυτά είναι μόνο τα πιο ζωντανά συναισθήματα που εμφανίζονται στην κορυφή του ψυχολογικού στρες. Η κίνηση κατά μήκος της κλίμακας έντασης μπορεί να είναι είτε προς το κέντρο είτε αντίστροφα. Δηλαδή, ο θυμός μπορεί να μετατραπεί σε ενόχληση ανάμεικτη με απογοήτευση και μια γαλήνια κατάσταση είναι πιο πιθανό να αντικατασταθεί από ευχαρίστηση.
Λίστα βασικών συναισθημάτων
Σύμφωνα με το υπό εξέταση μοντέλο, αυτή είναι μια πιο ήρεμη εκδήλωση των παραπάνω αντιδράσεων του σώματος σε ένα ερέθισμα. Εμφανίζονται συχνά στην καθημερινή ζωή, αφού ο πρώτος γύρος είναι η κορυφαία κατάσταση του σώματος, η οποία εμφανίζεται αποκλειστικά υπό την επίδραση μιας ισχυρής εντύπωσης. Ο κατάλογος των βασικών συναισθημάτων περιλαμβάνει τις ακόλουθες προσωπικές εμπειρίες:Χαρά. Ένας πιο ήπιος βαθμός απόλαυσης. Αυτό είναι ένα ειλικρινές συναίσθημα που συνδέεται με ευχάριστες αισθήσεις.
Αυτοπεποίθηση. Προέρχεται από τον θαυμασμό. Έχει πολύ εύθραυστα άκρα που σπάνε εύκολα. Σε αυτή την περίπτωση, θα υπάρξει μια μετάβαση στην καχυποψία ή το άγχος.
Φόβος. Βασισμένο στον τρόμο, αλλά σε πιο ήπιο βαθμό εκδήλωσης. Αυτή είναι μια τυπική αντίδραση σε τρομακτικά αντικείμενα. Ο φόβος δεν συνδέεται με φοβίες και μερικές φορές προκύπτει από την αίσθηση του άγνωστου.
Κατάπληξη. Το δεύτερο σημείο προς την κατεύθυνση της έκπληξης. Αυτό το συναίσθημα σπάνια περνά απαρατήρητο, καθώς οι εκφράσεις του προσώπου στον αυτοματισμό δείχνουν την αντίδραση ενός ατόμου.
Θλίψη. Όχι πια θλίψη, αλλά ακόμα ένα ισχυρό αρνητικό συναίσθημα. Τις περισσότερες φορές κρύβεται πίσω από αδιαφορία ή προσποιητή χαρά. Έχει καταστροφική επίδραση, αλλά όχι σε σχέση με τους άλλους, αλλά με το ίδιο το άτομο. Αυτό είναι ιδιαίτερα έντονο όταν η κίνηση γίνεται από τις άκρες προς το κέντρο του μοντέλου.
Δυσαρέσκεια. Αναπτύσσεται από αηδία, αλλά συνήθως δεν περιλαμβάνει καμία σωματική δράση.Θυμός. Λιγότερο καταστροφικό συναίσθημα σε σύγκριση με τον θυμό. Ωστόσο, εξακολουθεί να υπάρχει μια αρνητική χροιά. Είναι δύσκολο να το κρύψεις, ένα τέτοιο συναίσθημα εκδηλώνεται συχνά με τη μορφή μη λεκτικών χειρονομιών και ορισμένων εκφράσεων του προσώπου.
Προσδοκία. Προέρχεται από εγρήγορση, αν η κατάσταση είναι γενικά άνετη και δεν υπάρχει κίνδυνος. Μεταμορφώνεται εύκολα τόσο προς την αρνητική όσο και προς τη θετική κατεύθυνση.
Ενδιάμεσα συναισθήματα
Ο Robert Plutchik προέβλεψε επίσης μια ποικιλία μεταβάσεων από το ένα έντονο βασικό συναίσθημα στο άλλο. Συνήθως εμφανίζονται ήδη στον τρίτο κύκλο, όταν τα συναισθήματα γίνονται πιο ήπια:
Η ηρεμία που πηγάζει από τη χαρά συνορεύει με την αγάπη.
Η αποδοχή που έρχεται μετά από δικαιολογημένη εμπιστοσύνη μπορεί να προκαλέσει συναισθήματα παραίτησης ή παραίτησης.
Το άγχος που έρχεται μετά τον φόβο είναι ο προγονός του εσωτερικού τρόμου.
Ο ενθουσιασμός, στον οποίο η έκπληξη με ένα θετικό χρώμα αργά ή γρήγορα μετατρέπεται, έχει κοινά όρια με την απογοήτευση.
Η λύπη ως επίγευση θλίψης μπορεί να οδηγήσει σε τύψεις.
Η πλήξη που προέρχεται από τη δυσαρέσκεια πολύ συχνά ρέει σε αραιά κρυφή περιφρόνηση.
Η ενόχληση που προκύπτει από τον θυμό σχεδόν πάντα γίνεται η βάση για παθητική επιθετικότητα.
Όπως μπορείτε να δείτε, η συναισθηματική παλέτα είναι πολύ διαφορετική. Τα συναισθήματα ενός και μόνο ανθρώπου δεν μπορούν να ονομαστούν απλά και προφανή, αφού σχεδόν πάντα αναμειγνύονται και αλλάζουν ένταση μέσα σε λίγα δευτερόλεπτα. Η κατανόηση αυτού διευκολύνει την ανατροφή των παιδιών και σας βοηθά να διαχειριστείτε μόνοι σας τα συναισθήματά σας.
Αυτοέλεγχος
Η ενδυνάμωση του συναισθηματικού μας λεξιλογίου έχει ζωτική σημασία για να κατανοήσουμε πώς αισθανόμαστε. Η επίγνωση των συναισθημάτων μας, ανεβάζει πολύ τις πιθανότητες να τα ελέγξουμε. Ο αυτοέλεγχος είναι μία από τις πιο σημαντικές ικανότητες της Συναισθηματικής Νοημοσύνης. Είναι απολύτως απαραίτητος για την ψυχική μας ισορροπία. Πάνω από όλα, έχει καθοριστική σημασία στις σχέσεις μας, την οικογένεια και το εργασιακό μας περιβάλλον.
Αρνητικά συναισθήματα
Προφανώς, σε κανέναν δεν αρέσουν τα αρνητικά συναισθήματα. Είναι όμως τόσο σημαντικά όσο και τα θετικά. Ο σκοπός τους είναι να μας προστατεύουν από τον κίνδυνο. Και το κάνουν πολύ καλά. Απλά μερικές φορές το παρακάνουν. Χτυπούν λανθασμένους συναγερμούς. Παρόλα αυτά, με τον χρόνο και την εμπειρία, μαθαίνουμε να φιλτράρουμε και να ρυθμίζουμε εκείνα που είναι πολύ ευαίσθητα.
Είναι εντάξει να.. μην είμαστε εντάξει!
Υπάρχει ένα υπερόπλο. Και μπορούμε να το έχουμε όλοι. Είναι η ικανότητα να νιώθουμε καλά ακόμα κι όταν.. δεν είμαστε καλά. Μπορεί να ακούγεται παράλογο, όμως δεν είναι. Φυσικά απαιτεί μεγάλη προσπάθεια. Αλλά από τη στιγμή που ξεκινάμε να εμπλουτίζουμε το συναισθηματικό μας λεξιλόγιο, βρισκόμαστε ήδη στο μονοπάτι που οδηγεί στη συναισθηματική αυτορύθμιση και στον αυτοέλεγχο.
