Ποια είναι η πρώτη εικόνα που μας έρχεται στο μυαλό όταν ακούμε την λέξη «ψύχωση»; Ίσως κάποιος βίαιος, επιθετικός και μανιακός δολοφόνος σε κατάσταση αμόκ ή ένας τρελός, ένας «περίεργος» επιστήμονας. Παρά το μέγεθος και τις διαφορετικές (και προσβάσιμες) μορφές στις οποίες διατίθεται η πληροφορία και η γνώση, πολλοί συνεχίζουν να μην κατανοούν τις ψυχώσεις και τις αλήθειες γύρω από αυτές.
Αυτό επηρεάζει σημαντικά το πως σκέφτονται, μιλούν και συμπεριφέρονται απέναντι σε άτομα με ψυχώσεις, με αποτελέσμα να διαιωνίζονται και να συντηρούνται, οι όποιοι «μύθοι», στερεότυπα και λανθασμένες αντιλήψεις γύρω από αυτές. Τους μύθους αυτούς θα προσπαθήσουμε να δούμε στην συνέχεια, προτού γίνει αυτό όμως ας δούμε κάποια βασικά πράγματα.
Πιο συγκεκριμένα, ως ψυχώσεις ορίζεται μια ομάδα διαταραχών με κοινό χαρακτηριστικό την απώλεια της επαφής του ατόμου με την πραγματικότητα αλλά και την κλονισμένη ικανότητα του για αντίληψη, επεξεργασία και ανταπόκριση στα διάφορα περιβαλλοντικά ερεθίσματα.
Κατά βάση διακρίνονται σε δύο μεγαλύτερες κατηγορίες:
τις οργανικές ψυχώσεις, που έχουν οργανική βάση (π.χ σύνδρομο Korsakoff ή μετά από χρήση ουσιών) και τις
λειτουργικές ψυχώσεις, που δεν έχουν κάποια γνωστή οργανική αιτία
και με τις σειρά τους διακρίνονται σε άλλες 3 υποκατηγορίες:
1) τις διαταραχές διάθεσης (που δεν είναι απαραιτήτως πάντα ψυχώσεις),
2) τις σχιζοφρενικές (διαταραχές κυρίως στις γνωστικές & συναισθηματικές λειτουργίες αλλά και την συμπεριφορά) και
3) τις παραληρηματικές. Οφείλονται κυρίως σε διάφορες διαταραχές στην φυσιολογική ισορροπία χημικών ουσιών του εγκεφάλου αλλά και σε άλλες δομικές και λειτουργικές διαταραχές του.
Ωστόσο, όπως ειπώθηκε και προηγουμένως, παρά την ευρέως διαθέσιμη σχετική γνώση, συντηρούνται ακόμη αρκετές αναληθείς και αρνητικές ιδέες, «αλήθειες» και στερεότυπα γύρω από αυτές, κάποια από τα οποία θα δούμε παρακάτω:
-Μύθος 1ος: Τα άτομα με ψυχώσεις είναι ψυχοπαθή.
Αλήθεια: Οι ψυχώσεις και η ψυχοπάθεια είναι δύο εντελώς διαφορετικά πράγματα. Στη μεν περίπτωση της ψυχοπάθειας το άτομο μπορεί να χειραγωγεί ή να μεταχειρίζεται τους άλλους με τρόπο τέτοιο ώστε να ικανοποιούνται οι επιθυμίες και οι ανάγκες του (χωρίς να νοιάζεται για το εάν θα πληγώσει με κάποιον τρόπο τους άλλους). Στην περίπτωση όμως των ψυχώσεων μπορεί να υπάρξει φόβος, σύγχυση ή και μειωμένη ικανότητα να αλληλεπιδράσει «φυσιολογικά» με τους άλλους, όχι ωστόσο και κάποια σκόπιμη βλάβη τους.
-Μύθος 2ος: Τα άτομα με ψυχώσεις είναι επικίνδυνα.
Αλήθεια: Στην ιδέα αυτή έχουν συμβάλλει πολλές ταινίες (π.χ το Ψυχώ), βιβλία, ΜΜΕ κλπ. Σκεφτείτε πως (άθελα μας ίσως) ονομάζουμε τους παράλογους ή επιθετικούς, «ψυχάκηδες». Παρόλο μια ενδεχόμενη σύνδεση επιθετικότητας-ψυχώσεων (κυρίως λόγω της κλονισμένης επφής με την πραγματικότητα), αλλαγές θα επέλθουν στην συμπεριφορά όμως και όχι στην προσωπικότητα του ατόμου.
-Μύθος 3ος: Η ψύχωση είναι μεταδοτική.
Αλήθεια: Οι διάφορες υποκατηγορίες ψυχώσεων, σύμφωνα με τα ιατρικά και ψυχιατρικά εγχειρίδια, θεωρούνται ψυχικές διαταραχές που μπορεί να οφείλονται σε βιολογικούς, γενετικούς ή περιβαλλοντικούς παράγοντες , ως αποτέλεσμα χρήσης ουσιών ή και έντονου σωματικού ή ψυχολογικού στρες. Καμία από όλες αυτές τις πιθανές αιτίες ωστόσο δεν είναι «μεταδοτική».
-Μύθος 4ος: Οι ψυχώσεις οφείλονται σε κακές γονικές πρακτικές ή στον ελαττωματικό χαρακτήρα του ατόμου.
Αλήθεια: Όπως αναφέρθηκε και προηγουμένως, οι ψυχώσεις οφείλονται σε βιολογικούς, γενετικούς, περιβαλλοντικούς παράγοντες, σε πιθανή χρήση ουσιών ή έντονο ψυχολογικό/σωματικό στρες, όχι όμως σε κακές γονικές πρακτικές ή κάποιον ελαττωματικό χαρακτήρα.
-Μύθος 5ος: Άτομα με ψυχώσεις δε θα μπορέσουν ποτέ να έχουν μια «φυσιολογική» και «παραγωγική» ζωή.
Αλήθεια: Αυτό δεν είναι αλήθεια. Στην αρχή ίσως η διαδικασία φανεί στο άτομο δύσκολη ή ακόμη και ακατόρθωτη, όμως με την κατάλληλη υποστήριξη (ψυχοθεραπευτικά και φαρμακευτικά), το άτομο μπορεί να μάθει να διαχειρίζεται λειτουργικότερα τα τυχόν επεισόδια του, πιθανότατα να προλάβει μελλοντικά, να βελτιώσει και την γενικότερη υγεία και ποιότητα ζωής του και σε κάποιες περιπτώσεις ακόμη και να επανακάμψει.
Συνοψίζοντας, το κλειδί για την καλύτερη δυνατή παροχή βοήθειας σε άτομα με ψύχωση, είναι πρώτα και πάνω από όλα η προσωπική ενημέρωση και ευαισθητοποίηση επί του θέματος. Έτσι θα μειωθούν στο ελάχιστο δυνατό οι όποιες συνέπειες του στίγματος γύρω από αυτό στα άτομα και θα αυξηθούν κατά το δυνατόν η ενσυναίσθηση, κατανόηση, αποδοχή, υποστήριξη, ποιότητα ζωής και διαχείρισης της κατάστασης.
