Η επίκριση του εαυτού είναι ένας τρόπος να παραμένετε ίδιοι, είναι ένα τέχνασμα του μυαλού, αντί η ενέργεια να στρέφεται στην κατανόηση, αυτή αρχίζει να κινείται προς την επίκριση. Η αλλαγή έρχεται μέσω της κατανόησης, όχι μέσα από την επίκριση. Άρα το μυαλό είναι πολύ πονηρό -τη στιγμή που αρχίζετε να καταλαβαίνετε κάποιο γεγονός, το μυαλό ξεχύνεται εναντίον του κι αρχίζει να το καταδικάζει.
Επίκριση Vs Κατανόηση
Τώρα όλη ενέργεια κατευθύνεται στην επίκριση. Η κατανόηση λησμονιέται, παραμερίζεται, και η ενέργειά σας κινείται προς την επίκριση -και η επίκριση δεν μπορεί να βοηθήσει. Μπορεί να σας βυθίσει στην κατάθλιψη, να σας θυμώσει, αλλά όντας θλιμμένοι και θυμωμένοι δεν αλλάζετε ποτέ. Παραμένετε ίδιοι και κινείστε στον ίδιο φαύλο κύκλο αδιάκοπα.
Η κατανόηση είναι λυτρωτική. Όταν κατανοείτε ένα ορισμένο γεγονός, δεν έχετε ανάγκη να το επικρίνετε, δεν έχετε ανάγκη να ανησυχείτε γι' αυτό. Το μόνο που χρειάζεται να κάνετε είναι να το εξετάσετε βαθιά και να το κατανοήσετε. Αν πω κάτι και επιδράσει πάνω σας -και αυτός είναι όλος ο στόχος μου, να επιδράσει επάνω σας με κάποιο τρόπο- τότε θα πρέπει να εξετάσετε τον λόγο για τον οποίο επιδρά και πού και ποιο είναι το πρόβλημα, πρέπει να το εξετάσετε. Εξετάζοντάς το, κινείστε γύρω του και το κοιτάζετε από όλες τις πλευρές...
Όταν επικρίνετε, δεν μπορείτε να κοιτάξετε, δεν μπορείτε να προσεγγίσετε από όλες τις πλευρές. Έχετε ήδη αποφασίσει ότι είναι κάτι κακό, δίχως να του δώσετε μια ευκαιρία, το έχετε ήδη κρίνει.
Μένοντας παρατηρητής
Ακούστε το γεγονός, μπείτε μέσα του, συλλογιστείτε το, αφήστε το να καταθίσει μια νύχτα - και όσο πιο ικανοί είστε να το παρατηρήσετε, τόσο πιο ικανοί θα γίνετε να βγείτε από αυτό. Η ικανότητα για κατανόηση και η ικανότητα για έξοδο από αυτό είναι απλώς δυο ονόματα για το ίδιο φαινόμενο.
Όταν καταλαβαίνω ένα ορισμένο πράγμα, είμαι ικανός να βγω από αυτό, να προχωρήσω πέρα από αυτό. Όταν δεν καταλαβαίνω ένα ορισμένο πράγμα, δεν μπορώ να βγω από αυτό. Το μυαλό το κάνει αυτό σε όλους (Είναι το γνωστό «κόλλημα»). Δε συμβαίνει μόνο σε εσάς. Αμέσως ορμάτε εναντίον ενός πράγματος και λέτε ''Αυτό είναι λάθος, αυτό δεν θα έπρεπε να υπάρχει μέσα μου. Δεν είμαι άξιος, αυτό είναι λάθος, κι εκείνο είναι λάθος'', και νιώθετε ένοχοι. Τώρα όλη η ενέργεια πηγαίνει στην ενοχή.
Η δουλειά μου εδώ είναι να σας κάνω να απενοχοποιηθείτε όσο το δυνατόν περισσότερο. Άρα ό,τι κι αν δείτε, μην το πάρετε προσωπικά. Δεν έχει να κάνει μ' εσάς συγκεκριμένα, πρόκειται απλώς για έναν τρόπο με τον οποίο λειτουργεί το μυαλό. Αν υπάρχει ζήλια, αν υπάρχει κτητικότητα, αν υπάρχει θυμός, έτσι λειτουργεί το μυαλό - το μυαλό όλων, λίγο πολύ, οι διαφορές έχουν να κάνουν μόνο με το βαθμό.
Έπαινος και επίκριση: η ανάγκη του νου να ξεχωρίζει
Το μυαλό έχει έναν άλλο μηχανισμό, και με αυτόν θέλει είτε να επαινέσει είτε να επικρίνει. Δεν στέκεται ποτέ στα μισά. Με τον έπαινο γίνεστε κάτι ξεχωριστό και το εγώ ικανοποιείται. Με την επίκριση, επίσης γίνεστε κάτι ξεχωριστό - είτε είστε άγιος, ένας μεγάλος άγιος ή είστε ο μεγαλύτερος αμαρτωλός, αλλά σε κάθε περίπτωση το εγώ ικανοποιείται. Με καθένα από τους δυο τρόπους λέτε ένα και το αυτό πράγμα, ότι είστε κάτι ξεχωριστό.
Το μυαλό δε θέλει να ακούσει ότι είναι απλώς συνηθισμένο - η ζήλια, ο θυμός, τούτα τα προβλήματα του είναι συνηθισμένα, όλοι τα έχουν.
Μοιάζουν με τις τρίχες. Ίσως κάποιος έχει περισσότερες και κάποιος άλλος λιγότερες, κάποιος έχει μαύρες και άλλος κόκκινες, αλλά αυτό δεν έχει ιδαίτερη σημασία. Είναι κάτι συνηθισμένο. Όλα τα προβλήματα είναι συνηθισμένα. Όλες οι αμαρτίες είναι συνηθισμένες, όπως και όλες οι αρετές, αλλά το εγώ θέλει να αισθάνεται ξεχωριστό. Σας λέει ότι είστε ο καλύτερος ή ο χειρότερος.
Μην επικρίνετε την κατάθλιψη
Λέτε στον εαυτό σας: ''Δε θα έπρεπε να υποφέρεις από κατάθλιψη. Δε σου ταιριάζει, δεν πάει με την εικόνα σου, είναι ένα ψεγάδι επάνω σου - κι εσύ είσαι ένα τόσο όμορφο κορίτσι! Γιατί να έχεις κατάθλιψη;''
Κρίνετε, επικρίνετε, αντί να προσπαθείτε να κατανοήσετε. Κατάθλιψη σημαίνει ότι με κάποιο τρόπο ο θυμός βρίσκεται μέσα σας σε μια αρνητική κατάσταση. Η κατάθλιψη είναι μια αρνητική κατάσταση του θυμού.
Η ίδια η λέξη είναι πλήρης νοήματος -λέει ότι κάποιος πιέζεται, συνθλίβεται. Να τι σημαίνει ''καταθλίβομαι''. Πιέζετε κάτι μέσα σας, και όταν ο θυμός πιέζεται πάρα πολύ, γίνεται θλίψη. Η θλίψη είναι ένας αρνητικός τρόπος να είστε θυμωμένοι, ο θηλυκός τρόπος να είστε θυμωμένοι. Αν αποσύρετε την πίεση από τη θλίψη, θα γίνει θυμός. Πρέπει να ήσαστε θυμωμένοι για κάποια πράγματα, ίσως ακόμα και από την παιδική ηλικία, αλλά δεν τα έχετε εκφράσει, εξ' ού η κατάθλιψη. Προσπαθήστε να το καταλάβετε!
Και η δυσκολία είναι ότι η κατάθλιψη δεν λύνεται, επειδή δεν είναι αυτή το πραγματικό πρόβλημα. Το πραγματικό πρόβλημα είναι ο θυμός - κι εσείς συνεχίζετε να επικρίνετε την κατάθλιψη, κι έτσι παλεύετε με σκιές.
Ο θυμός κάτω από την κατάθλιψη
Ψάξτε πρώτα να δείτε γιατί υποφέρετε από κατάθλιψη: κοιτάξτε βαθιά μέσα της και θα βρείτε τον θυμό. Υπάρχει μέσα σας τεράστιος θυμός - ίσως προς τη μητέρα, ίσως προς τον πατέρα, προς τον κόσμο, προς τον εαυτό, δεν είναι αυτό το θέμα. Μέσα σας είστε πολύ θυμωμένοι, και από παιδί κιόλας προσπαθούσατε διαρκώς να χαμογελάτε, να μη θυμώνετε, επειδή ο θυμός δεν είναι καλός. Κι έτσι στην επιφάνεια φαίνεστε χαρούμενοι, στην επιφάνεια συνεχίζετε να χαμογελάτε -και όλα αυτά τα χαμόγελα είναι ψεύτικα. Βαθιά μέσα σας συγκρατείτε τεράστια οργή. Τώρα δεν μπορείτε να την εκφράσετε κι έτσι κάθεστε επάνω της - να τι είναι η κατάθλιψη, τότε νιώθετε να καταθλίβεστε.
Αφήστε τον θυμό να κυλήσει, αφήστε τον να έρθει. Μόλις αναδυθεί ο θυμός, η κατάθλιψή σας θα φύγει. Δεν έχετε δει και παρατηρήσει ότι μερικές φορές ύστερα από ένα ξέσπασμα πραγματικού θυμού νιώθει κανείς τόσο καλά, τόσο ζωντανός;
Διαλογισμός
Κάντε έναν διαλογισμό θυμού κάθε μέρα... είκοσι λεπτά την ημέρα είναι αρκετά (βλ. στην υποσημείωση* την περιγραφή του διαλογισμού για το θυμό). Μετά την τρίτη μέρα θα απολαμβάνετε την άσκηση τόσο πολύ, που θα αρχίσετε να ανυπομονείτε γι' αυτήν. Θα σας προσφέρει τόσο μεγάλη εκτόνωση... και θα δείτε ότι η κατάθλιψή σας θα εξαφανίζεται. Για πρώτη φορά, πραγματικά θα χαμογελάσετε. Διότι με την κατάθλιψη δεν μπορείτε να χαμογελάσετε, μπορείτε μόνο να υποκρίνεστε.
Ο άνθρωπος δεν μπορεί να ζήσει χωρίς να χαμογελά, κι έτσι αναγκάζεται να υποκρίνεται -αλλά ένα προσποιητό χαμόγελο πονάει πάρα πολύ. Δε σου δίνει χαρά, απλώς σου θυμίζει πόσο δυστυχής είσαι.
*Διαλογισμός για το θυμό
Ο κάτωθι διαλογισμός μπορεί να σπάσει το πρότυπο που μας κάνει να συσσωρεύουμε θυμό ξανά και ξανά. Δόθηκε ειδικά από τον Osho σε ένα άτομο που αντιμετώπιζε μεγάλες δυσκολίες με τον θυμό του, και αποτελεί μια μέθοδο που χρησιμοποιεί το σώμα ως οδηγό. Κάντε την άσκηση με ειλικρίνεια και παρακολουθήστε αυτά που θα προσφέρει. Ο μόνος τρόπος για να το διαπιστώσετε είναι να την εφαρμόσετε. Χρειάζεστε περίπου είκοσι λεπτά και έναν χώρο στον οποίο θα μπορέσετε να μείνετε μόνοι σας χωρίς κανένας να σας διακόψει. Ρυθμίστε ένα ξυπνητήρι στα δεκαπέντε λεπτά.
Η Τεχνική
Κάθε μέρα, για δεκαπέντε λεπτά, όποτε νιώθετε ότι η στιγμή είναι κατάλληλη, κλείστε την πόρτα του δωματίου σας και, όρθιοι ή καθιστοί, αρχίστε να νιώθετε θυμό – αλλά μην τον απελευθερώσετε, μην τον εκφράσετε. Συνεχίστε να τον πιέζετε, μέχρι να νιώσετε σχεδόν τρελοί από θυμό, αλλά μην τον απελευθερώσετε, μην τον εκφράσετε... μη χτυπήσετε καν ένα μαξιλάρι. Καταπιέστε τον με κάθε τρόπο.
Αρχικά, μπορεί να χρειαστεί να θυμηθείτε μία συγκεκριμένη κατάσταση κατά την οποία νιώσατε πραγματικό θυμό, μόνο και μόνο για να επαναφέρετε το συναίσθημα.
Αφήστε όμως το σώμα σας να είναι ο οδηγός, εστιάστε στα συναισθήματα που είχατε στο σώμα σας – όχι στη συνθήκη που προκάλεσε τον θυμό. Μην τα επεξεργάζεστε λογικά, απλώς μείνετε σε επαφή με τις σωματικές αισθήσεις που εμφανίζονται όταν υπάρχει θυμός. Και επιτρέψτε σε αυτές τις αισθήσεις να γίνουν ολοένα και πιο έντονες.
Εάν νιώθετε ένταση να γεννιέται στο στομάχι σας, λες και κάτι είναι έτοιμο να εκραγεί, τραβήξτε το στομάχι προς τα μέσα, σφίξτε το όσο περισσότερο μπορείτε. Εάν νιώθετε τους ώμους σας τεταμένους, τα χέρια σας να σχηματίζουν γροθιά, εάν θέλετε να χτυπήσετε κάποιον, σφίξτε ακόμη περισσότερο τους ώμους και τα χέρια σας. Εάν νιώθετε ότι σφίγγετε το σαγόνι σας και ότι θέλετε να ουρλιάξετε, σφίξτε το σαγόνι σας ακόμη περισσότερο. Αφήστε ολόκληρο το σώμα σας να νιώσει όσο περισσότερη ένταση γίνεται, σχεδόν σαν ηφαίστειο που κοχλάζει, χωρίς να απελευθερώνει την ένταση αυτή.
Αυτό είναι το σημείο που πρέπει να θυμάστε – καμία απελευθέρωση, καμία έκφραση. Μη φωνάξετε, γιατί το στομάχι θα απελευθερωθεί. Μη χτυπήσετε τίποτα, γιατί οι ώμοι θα απελευθερωθούν και θα χαλαρώσουν. Ανεβάστε θερμοκρασία για δεκαπέντε λεπτά, λες και προσπαθείτε να αγγίξετε το σημείο βρασμού. Για δεκαπέντε λεπτά προσπαθήστε να ανεβάσετε την ένταση στο σημείο κλιμάκωσης. Όταν το ξυπνητήρι χτυπήσει, προσπαθήστε όσο μπορείτε να διατηρήσετε όλη την ένταση μέσα σας. Και τότε, όταν το ξυπνητήρι σταματήσει να χτυπά... καθίστε ήρεμοι, κλείστε τα μάτια σας, χαλαρώστε το σώμα και απλώς παρατηρήστε τι συμβαίνει. Παραμείνετε μάρτυρας των γεγονότων τουλάχιστον για άλλα δεκαπέντε λεπτά ή και περισσότερο, εάν αισθάνεστε ότι αυτό είναι το σωστό. Χαλαρώστε το σώμα σας και απλώς παρατηρήστε.
Εάν νιώθετε ότι αυτή η μέθοδος σας ταιριάζει, κάντε αυτή την άσκηση κάθε μέρα για δύο εβδομάδες. Αυτή η θέρμανση του σώματος θα αναγκάσει τα πρότυπά σας να λιώσουν. Και εάν νιώθετε ότι ο θυμός δεν είναι το θέμα που σας απασχολεί, μπορείτε να τον υποκαταστήσετε με τη θλίψη, τη ζήλια, τον φόβο –ή με οποιοδήποτε συναίσθημα του οποίου το πρότυπο θα θέλατε να αλλάξετε– και προσαρμόστε αντίστοιχα την άσκηση.
Συναισθηματική ευδαιμονία
- Osho
