Είναι πλέον διαδεδομένο και ευρέως γνωστό ότι η ψυχολογία του ανθρώπου επηρεάζει τις οργανικές του λειτουργίες αλλά και καθορίζει τις πράξεις του, καθώς και την συμπεριφορά που δείχνει και δέχεται.
Πολλές φορές, άτομα τα οποία δεν είχαν ποτέ στο παρελθόν πρόβλημα με το πώς αισθάνονται, συνειδητοποιούν οτι έχουν φοβίες και πιθανότατα βιώνουν κρίσεις πανικού. Άλλες φορές βιώνουμε καταστάσεις που μας πιέζουν ή μας κάνουν να νιώθουμε αδικημένοι. Τί όμως μας οδηγεί σε αυτές τις καταστάσεις;
"Στις περισσότερες περιπτώσεις σωματικών & ψυχικών ασθενειών είναι η ασυνείδητη ενοχή που λειτουργεί ως βασικός αιτιολογικός κι εκλυτικός παράγοντας της αρρώστιας.
Ασυνείδητη ενοχή είναι η ενοχή για κάτι που στο παρελθόν έκανε κάποιος, το οποίο εναντιώνεται στον πανανθρώπινο καθολικό συνειδησιακό κώδικα.
Κάποτε, ίσως και να πόνεσε –ίσως και όχι- γι’ αυτήν του την εναντίωση στις επιταγές της συνείδησής του. Τελικά όμως, το βίωμα του πόνου, ή ακόμα και η ίδια ενοχική πράξη, ξεχάστηκε, απωθήθηκε στο ασυνείδητο.
Η ενοχή όμως εκείνη που απωθήθηκε δεν επιτρέπει στον άνθρωπο που –ούτως ή άλλως- τον διακατέχει, να ταχτοποιηθεί ψυχικά.
Συνήθως από τη αφάνεια της συνειδητής επίγνωσης, το ενοχικό συναίσθημα παίρνει αυτόνομα τα ηνία του ψυχοσωματικού οργανισμού στα χέρια του, και δημιουργεί συμπτώματα, προκειμένου ο ασυνείδητα πάσχων άνθρωπος να βιώσει «κατά σύμβαση» κάποιου είδους μερική εξιλέωση, ως αντισταθμιστική κίνηση για τα ηθικά του ατοπήματα.
Συχνά νομίζουμε πως υπάρχουν άνθρωποι, οι οποίοι δεν υποφέρουν από το αίσθημα της ενοχής και ζουν λες και δεν το γνωρίζουν. Ωστόσο, όλοι υποφέρουν από ενοχές. Ακόμη κι εκείνοι, οι οποίοι εκ πρώτης όψεως δεν την βιώνουν – αλκοολικοί, διαστροφικοί και εγκληματίες. Καθόλου σπάνια μάλιστα, η ενοχή που βιώνουν τέτοιου είδους άνθρωποι, είναι πιο έντονη από εκείνη του συνηθισμένου νευρωσικού, του συνηθισμένου ανθρώπου.
Ωστόσο, οι νευρωσικοί δεν βρίσκουν τρόπο να την προσεγγίσουν, να την διαχειριστούν. Κατά την παραδοσιακή άποψη για την νεύρωση, έτσι όπως ο Φρόυντ την επεξεργάστηκε, ο πυρήνας της νεύρωσης είναι η ενοχή. Η ενοχή πως έχεις πράξει λανθασμένα, πως αντέδρασες άσχημα ή έχεις παραβεί (ακόμη και μόνο με την σκέψη) κάποια απαγόρευση.
Η ενοχή, όμως, μας βαραίνει όλους μας, κανείς δεν μπορεί να της διαφύγει, το θέμα είναι μέσα από ποιό πρίσμα να την προσεγγίσουμε, πως να την αντιμετωπίσουμε. Ναι, συχνά ακούμε να λένε για κάποιον, πως ζει χωρίς ντροπή και ενοχές – για παράδειγμα για τους εγκληματίες πολέμου, για τους ναζί.
Οι άνθρωποι εκπλήσονται, πώς εκείνοι, οι οποίοι ξέφυγαν της τιμωρίας και του διωγμού, καταφέρνουν να ζουν φυσιολογικά και μάλιστα να διατείνονται, πως συνεχίζουν να συμμερίζονται τις ίδιες ναζιστικές ιδεολογίες. Αυτό υπάρχει και μάλιστα συμβαίνει σχετικά συχνά. Εκείνο όμως που διαπιστώνουμε σε τέτοιες περιπτώσεις, είναι πως συχνά κάτι μεταφέρεται στα παιδιά, πως η γενιά, η οποία ακολουθεί, πέφτει σε δύσκολη κατάσταση, ακόμη περισσότερο αφού οι γονείς δεν τους μίλησαν για τα εγκλήματα, στα οποία είχαν εμπλακεί.
Στις δυτικές κοινωνίες, βλέπουμε παιδιά, των οποίων οι γονείς έχουν αναμειχθεί σε εγκλήματα πολέμου, να αναγκάζονται στην πορεία να ενδιαφερθούν για θέματα που έχουν να κάνουν με την ενοχή και την ντροπή. Το γεγονός αυτό έρχεται να αποδείξει, πως η ενοχή είναι συναίσθημα, συναίσθημα, το οποίο μεταδίδεται, το οποίο είναι κληρονομικό. Και επίσης, υπάρχει κληρονομιά της ενοχής.
Όταν μιλάμε για ενοχή, είναι σημαντικό να αναφέρουμε, πως σε μεγάλο βαθμό είναι ασυνείδητη. Δηλαδή, ένα μέρος της οι άνθρωποι το διακρίνουν, αλλά μένει ένα μεγάλο μέρος της, για το οποίο δεν έχουν επίγνωση. Κι εμείς, οι ψυχαναλυτές, παρατηρούμε μεταξύ των ασθενών μας, σε ποιό βαθμό οι πράξεις μιας μεγάλης μερίδας εξ αυτών είναι προκαθορισμένες ακριβώς από το αίσθημα της ενοχής. Και συχνά οι άνθρωποι αντιδρούν και κάνουν πράγματα, τα οποία δεν είναι καλά, τα οποία είναι καταδικαστέα, από ενοχικότητα και ακόμη – για να μπορέσουν να τιμωρηθούν.
Εμφανίζει εμμονές, φοβίες, καταθλιπτική σκέψη & συμπεριφορά, καταναγκασμούς και κρίσεις πανικού, επιχειρώντας ασυνείδητα να τιμωρηθεί για την αποκοπή του από το βίωμα της ενοχής.
Πάρα πολλά άτομα εμφανίζουν οργανικά συμπτώματα κι ασθένειες (π.χ. ελκώδεις ασθένειες του γαστρεντερικού & διαταραχές του νευρικού συστήματος, κ.α.) εξαιτίας της ενοχής, που ακούσια αρνούνται να επαναβιώσουν.
Άλλοι ψυχικά πάσχοντες τείνουν με συνέπεια κι αδιαλείπτως να επικρίνουν τους άλλους –συνήθως γονείς, συγγενείς & φίλους- με την παραμικρή αφορμή.
Αδυνατώντας να σηκώσουν το βάρος και την ευθύνη της προσωπικής τους ενοχής, ανεπίγνωστά τους, την εναποθέτουν προβολικά & πρόθυμα εκτός του εαυτού τους, έχοντας την ελπίδα και την ψευδαίσθηση πως η ενοχή θα πάψει να καθορίζει δυσλειτουργικά την ζωή τους.
Σε κάθε περίπτωση, ο καθένας από μας, είτε ανήκουμε στις παραπάνω κατηγορίες ανθρώπων, είτε απλά εμφανίζουμε δυσκολίες του παραπάνω τύπου στην καθημερινή μας ζωή και λειτουργικότητα, θα ωφεληθούμε σημαντικά, εάν εμπρόθετα, συστηματικά και δυναμικά επιδιώξουμε την επεξεργασία των ενοχικών μας εμπειριών στο ασφαλές πλαίσιο της ψυχοθεραπευτικής σχέσης."
