Πολλές φορές οι αναμνήσεις μας μπορεί να φαντάζουν τόσο στέρεες και πραγματικές και νιώθουμε πολλές φορές ότι αυτές συνιστούν το παρελθόν μας και τη δομή της προσωπικότητάς μας. Κι όμως είναι πιθανό να πέφτουμε έξω. Μπορεί δηλαδή να θυμόμαστε πράγματα που δε συνέβησαν ποτέ ή –συχνότερα- να τα θυμόμαστε αλλοιωμένα από την πραγματικότητα. Οι αναμνήσεις λοιπόν αλλοιώνονται από τη φαντασία μας, τα πιστεύω μας, τις φιλοδοξίες μας και το χρόνο.
Πώς επηρεάζονται από τις αντιλήψεις μας;
Έχουν γίνει διάφορα πειράματα για να διερευνηθεί η επιρροή των αντιλήψεών μας στις αναμνήσεις μας. Στο Πανεπιστήμιο Cornell έγινε ένα αντίστοιχο πείραμα. Φοιτητές χωρίστηκαν σε δύο ομάδες και τους ειπώθηκε μία ιστορία. Στη μία ομάδα λοιπόν ειπώθηκε μία ιστορία για κάποιον «ανόητο» ο οποίος έφυγε από μία καφετέρια χωρίς να πληρώσει το λογαριασμό του. Στη δεύτερη ομάδα ειπώθηκε μία ιστορία για κάποιον ο οποίος έφυγε από μια καφετέρια χωρίς να πληρώσει το λογαριασμό του, επειδή έλαβε ένα επείγον τηλεφώνημα. Μια εβδομάδα αργότερα, οι φοιτητές των δύο ομάδων δεν θυμόνταν με ακρίβεια το οφειλόμενο ποσό. Μόνο που η πρώτη ομάδα το θυμόταν μεγαλύτερο απ’ όσο ήταν στην πραγματικότητα, ενώ η δεύτερη το θυμόταν μικρότερο. Συμπέρασμα: η προσωπική μας αξιολόγηση των καταστάσεων επηρεάζει την κρίση μας και συνεπώς τις αναμνήσεις μας.
Ο ρόλος των γονιών στις αναμνήσεις που έχουμε από παιδιά
Μεγάλο ρόλο για τις αναμνήσεις μας από την παιδική ηλικία παίζουν και οι ιστορίες των γονιών μας. Οι γονείς μας λένε τις ιστορίες που έχουν επιλέξει οι ίδιοι ως σημαντικές και είναι αντίστοιχες των πεποιθήσεών τους. Για παράδειγμα, οι γονείς ενός παιδιού το θεωρούν εξαιρετικά ζωηρό και δεν αποδέχονται τις –φυσιολογικές, αναπτυξιακές- ανάγκες του παιδιού για μάθηση, οριοθέτηση, διερεύνηση κτλ. Σ’ αυτό μπορεί να φταίει ότι είχαν, για παράδειγμα, την εμπειρία ενός υποτονικού, παθητικού πρώτου παιδιού. Οι ίδιοι γονείς επιλέγουν να λένε ιστορίες στο παιδί που αποδεικνύουν το πόσο «μπελάς» ήταν όταν ήταν μικρό. Ακόμα κι αν πρόκειται για «φυσιολογικές» παιδικές σκανταλιές, αυτές είναι ειδωμένες από ένα παραμορφωτικό φακό. Αυτός ο άνθρωπος μεγαλώνοντας λοιπόν καταγράφει τον εαυτό του σαν ένα εξαιρετικά ζωηρό παιδί και ανασύρει αντίστοιχες αναμνήσεις από το παρελθόν του.
Ψευδείς αναμνήσεις και ψυχοθεραπεία
Υπάρχουν περιπτώσεις όπου μία ψευδής μνήμη απασχόλησε τα δικαστήρια και έγινε η αιτία να αναρωτιόμαστε «κατά πόσο μία ανάμνηση που αναδύθηκε κατά τη διάρκεια της ψυχανάλυσης μπορεί να είναι απολύτως αληθής». Το 1990 η κόρη του Gary Ramona τον κατηγόρησε ότι τη βίαζε επαναλαμβανόμενα μεταξύ 5 και 8 ετών. Ο Ramona αρνήθηκε τις κατηγορίες με σφοδρότητα και αυτές οδήγησαν στο να χάσει τη δουλειά του, να πάρει διαζύγιο και να διακοπεί η σχέση με τις κόρες του. Αργότερα ο ίδιος μήνυσε την ψυχοθεραπεύτρια της Holly και το διευθυντή της κλινικής όπου νοσηλεύτηκε η κόρη του για βουλιμία. Με τη μήνυσή του ισχυριζόταν ότι είναι υπεύθυνοι για τις πλαστές αυτές αναμνήσεις της κόρης του και ότι μάλιστα η ίδια η ψυχοθεραπεύτρια είναι αυτή που τις «εμφύτευσε» στην κοπέλα. Παρόλο που η κοπέλα και η μητέρα της επέμεναν στα λεγόμενά της, ο Gary κέρδισε τη δίκη και αποζημιώθηκε με μισό εκατομμύριο δολλάρια το 1994 και η υπόθεση αυτή αποτέλεσε δεδικασμένο για τις Ηνωμένες Πολιτείες.
Ας μη φτάσουμε βέβαια στο –στρεβλό- συμπέρασμα ότι η ψυχοθεραπεία μπορεί να είναι επικίνδυνη. Για την ακρίβεια, επικίνδυνη μπορεί να είναι οποιαδήποτε διαδικασία ασκείται από μη καταρτισμένους ειδικούς και επιστήμονες.
Συμπέρασμα
Κλείνοντας, στόχος αυτού του άρθρου δεν είναι βέβαια να αναθεωρήσουμε ολότελα όλες τις αναμνήσεις που φέρουμε. Να έχουμε όμως κατά νου ότι η πραγματικότητα –αν είναι για μας τόσο σημαντική- μπορεί ν’ απέχει λίγο ή περισσότερο απ’ αυτό που θυμόμαστε.
Εύη Μεσσαριτάκη, Ψυχολόγος - Ψυχοθεραπεύτρια
Πηγή: flowmagazine.gr
