Πολλοί γονείς ανησυχούν για τη φαινομενικά εμμονική σχέση που έχουν αναπτύξει τα παιδιά τους με τα ηλεκτρονικά παιχνίδια. Συνεχώς εμφανίζονται καινούρια είδη τα οποία φαίνεται σαν να ρουφούν όλη την ενέργεια και προσοχή τους.
Οι γονείς ανησυχούν επίσης για το αν τέτοια παιχνίδια προκαλούν εθισμό. Η απάντηση είναι πως όχι, τέτοια παιχνίδια δεν προκαλούν εθισμό· από μόνα τους. Μία πλήρη απάντηση σε μια καλύτερα διατυπωμένη ερώτηση χρειάζεται να λάβει υπόψη και άλλους παράγοντες. Οι γονείς χρειάζεται να καταλάβουν τους λόγους που τα παιδιά παίζουν, όπως επίσης και το σημείο στο οποίο χρειάζεται να ανησυχούν ή να χαλαρώσουν.
Η πραγματική σημασία του εθισμού
Η λέξη «εθισμός» επαναλαμβάνεται συνεχώς στην καθημερινότητά μας με διάφορους τρόπους. Ακούμε τους ανθρώπους να λένε πως είναι εθισμένοι στη σοκολάτα ή στα ψώνια, αλλά η χρήση της εδώ δεν είναι ακριβής και σωστή. Οι σωστές ίσως λέξεις είναι υπερκατανάλωση ή έλλειψη πειθαρχίας.
Ο εθισμός όμως δεν είναι μια συμβολική λέξη. Περιλαμβάνει τη σοβαρή έλλειψη ελέγχου. Οι γονείς μπορεί να ανησυχούν, αλλά αν ένα παιδί μπορεί να αφήσει το παιχνίδι για να συμμετέχει σε μια οικογενειακή συζήτηση ή σε ένα δείπνο και δείχνει ενδιαφέρον για άλλες δραστηριότητες, όπως αθλητισμό και φίλους, τότε δεν είναι εθισμένο.
Μάλιστα, η μέτρια χρήση των ηλεκτρονικών παιχνιδιών έχει αποδειχθεί πως είναι και ευεργετική. Έρευνα που διεξήχθη από Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης (από τον Dr. Andrew Przybylski) αποκάλυψε πως όταν παίζουμε για μία ώρα την ημέρα ενισχύουμε την ψυχική μας ευεξία, ενώ αν παίζουμε για πάνω από τρεις ώρες, τα πράγματα λειτουργούν αντίστροφα.
Η πραγματική ερώτηση χρειάζεται να είναι η εξής: τι έλκει τόσο πολύ εκατομμύρια παιδιά στο gaming για να προτιμούν να ξοδεύουν όλο τον ελεύθερο χρόνο τους σε αυτό; Τι δυσκολεύει τόσο πολύ ακόμα και τα μη εθισμένα παιδιά από το να απομακρυνθούν μερικές φορές από τον υπολογιστή ή την κονσόλα; Η απάντηση δεν έχει να κάνει μόνο με τα ίδια τα ηλεκτρονικά παιχνίδια αλλά με τις βασικές ψυχολογικές ανάγκες.
Τι αναζητούν τα παιδιά;
Κάθε καλά σχεδιασμένο ηλεκτρονικό παιχνίδι ικανοποιεί αυτό που επιζητάμε. Σύμφωνα με τους Edward Deci και Richard Ryan, οι άνθρωποι χρειαζόμαστε τρία πράγματα για να ευημερήσουμε. Ικανότητα – δηλαδή ανάγκη για ειδίκευση σε κάτι, για πρόοδο, επιτεύγματα και εξέλιξη. Χρειαζόμαστε αυτονομία – βούληση και ελευθερία ελέγχου και επιλογών.
Και τέλος, επιθυμούμε βαθιά τη σύνδεση – την ανάγκη να νιώθουμε ότι οι άλλοι μας χρειάζονται και τους χρειαζόμαστε, ότι έχουμε αξία. Δυστυχώς, όσον αφορά στη σύγχρονη παιδική ηλικία, πολλά παιδιά δεν λαμβάνουν αρκετά αυτά τα τρία βασικά στοιχεία.
Το σχολείο, όπου τα παιδιά περνούν τον περισσότερο χρόνο τους, θα λέγαμε ότι λειτουργεί αντίθετα από τις τρεις αυτές ανάγκες. Εκεί, τους λέμε τι πρέπει να κάνουν, πού να βρίσκονται, τι να σκέφτονται, να τρώνε και να φορούν. Τα κουδούνια ενορχηστρώνουν τις κινήσεις τους με απόλυτη ακρίβεια ενώ οι δάσκαλοι τα σπρώχνουν βιαστικά προς ένα ανοργάνωτο χάος αποσπασματικών γνώσεων.
Αν βαριούνται και θέλουν να φύγουν, τιμωρούνται. Αν θέλουν να μάθουν κάτι άλλο, τους λένε να σωπάσουν. Αν θέλουν να εστιάσουν περισσότερο σε ένα θέμα, τους λένε να μη βγαίνουν εκτός ύλης. Αν και πολλοί υποστηρίζουν ότι η πειθαρχία και ο έλεγχος αυτός παρέχει δομή, είναι ξεκάθαροι επίσης οι λόγοι που δάσκαλοι και μαθητές παλεύουν να βρουν κίνητρο για να βρίσκονται σε μια σχολική αίθουσα.
Οι παίχτες ενός ηλεκτρονικού παιχνιδιού νιώθουν ότι είναι ικανοί, όταν χρησιμοποιούν τις δυνάμεις τους για να φτάσουν τους στόχους τους. Σε ένα παιχνίδι, οι παίκτες έχουν την αυτονομία να κάνουν ό,τι θέλουν, να πειραματιστούν με δημιουργικές στρατηγικές και να επιλύσουν προβλήματα. Τα περισσότερα παιχνίδια επίσης φτιάχνουν μια κοινότητα παικτών, όπου όλοι συνδέονται μεταξύ τους.
Ενώ οι προηγούμενες γενιές μπορούσαν απλά να παίξουν έξω μετά το σχολείο και να διαμορφώσουν στενούς κοινωνικούς δεσμούς, τώρα πολλά παιδιά αναθρέφονται από τρομαγμένους και αυστηρούς γονείς που επιμένουν τα παιδιά τους να πηγαίνουν στα φροντιστήρια ή να μένουν κλειδωμένα στο σπίτι.
Συνεπώς, τα παιχνίδια ικανοποιούν ψυχικές ανάγκες που άλλες πλευρές της ζωής τους δεν ικανοποιούν. Φυσικά, κανείς δεν ισχυρίζεται πως τα ηλεκτρονικά παιχνίδια αποτελούν ένα καλό υποκατάστατο – μάλλον ισχύει το αντίθετο. Αν και ένα καλά σχεδιασμένο παιχνίδι προσπαθεί να ικανοποιήσει αυτές τις ανάγκες, δεν μπορεί ούτε καν να πλησιάσει τη βαθιά ικανοποίηση που προσφέρει η πραγματική ζωή και η αληθινή ανθρώπινη σύνδεση.
Επίσης, δεν ισχυριζόμαστε πως δεν υπάρχουν παιδιά που αντιμετωπίζουν σοβαρό πρόβλημα εθισμού, αλλά εκεί η αντιμετώπιση χρειάζεται να είναι διαφορετική και κυρίως να εμπλέκεται και ένας ειδικός. Όμως, για τα περισσότερα παιδιά, αν οι γονείς αντιληφθούν τη βαθύτερη αλήθεια πίσω από αυτή την εμμονή, μπορούν να γίνουν ορισμένα βήματα τα οποία θα προσφέρουν στα παιδιά την ευκαιρία να ικανοποιήσουν τις ψυχικές ανάγκες τους.
Αντί να επαναλάβουμε τα λάθη των προηγούμενων γενιών με τις αυστηρές τακτικές, ας καταλάβουμε την ψυχολογική πηγή του προβλήματος και ας βοηθήσουμε τα παιδιά να μάθουν στρατηγικές, ώστε να διαχειριστούν τόσο τη ζωή, όσο και αυτή τη συνήθεια.
