Συναισθηματική στέρηση…
Σκέψεις που μπορεί να υποδηλώνουν συναισθηματική στέρηση:
Χρειάζομαι περισσότερη αγάπη από αυτή που μου δίνουν.
Κανείς δεν με καταλαβαίνει πραγματικά.
Με προσελκύουν συνήθως ψυχροί σύντροφοι που δεν μπορούν να καλύψουν τις ανάγκες μου.
Νιώθω αποκομμένος από τους ανθρώπους που είναι πολύ κοντά μου.
Δεν υπάρχει στη ζωή μου κάποιο ξεχωριστό άτομο που να αγαπώ και το οποίο να επιθυμεί να επικοινωνεί ουσιαστικά μαζί μου ή να ενδιαφέρεται πραγματικά για ότι μου συμβαίνει.
Δεν υπάρχει κανείς που να μου προσφέρει αγάπη, στοργή και συμπαράσταση.
Δεν έχω κανέναν που να μ’ ακούει πραγματικά και που να μπορεί να ανταποκριθεί στις πραγματικές μου ανάγκες και στα συναισθήματά μου.
Μου είναι δύσκολο να αφήνω τους ανθρώπους να με καθοδηγούν ή να με προστατεύουν, ακόμη κι αν αυτό θέλω κατά βάθος.
Μου είναι δύσκολο να αφήνω τους άλλους να με αγαπάνε.
Τις περισσότερες φορές είμαι μόνος.
Τι εκφράζουν όλες οι παραπάνω σκέψεις και πως βιώνονται από το ίδιο το άτομο; Τι συναισθήματα προκαλούν στο άτομο;
Η κύρια πεποίθηση του ατόμου που βιώνει συναισθηματική στέρηση είναι ότι οι ανάγκες του δεν πρόκειται ποτέ να καλυφθούν. Οι επιλογές συντρόφου που κάνει επιβεβαιώνουν αυτή την πεποίθησή του και την ενισχύουν.
Πώς νιώθει το άτομο που βιώνει συναισθηματική στέρηση;
Νιώθει διαρκώς πως κάτι του λείπει. Συχνά κυριεύεται από ένα αίσθημα κενού, ενώ η εικόνα που συνήθως εκφράζει είναι αυτή ενός παραμελημένου παιδιού. Βιώνει ένα αίσθημα μοναξιάς και ανυπαρξίας των άλλων. Πείθει τον εαυτό του ότι είναι καταδικασμένος να είναι πάντα μόνος.
Νιώθει συναισθηματικά νεκρός. Μπορεί να υπάρχουν σεξουαλικές σχέσεις, αλλά κύριο χαρακτηριστικό είναι η απουσία συναισθηματικής επαφής. Δεν δένεται με φίλους, συντρόφους, ούτε με μέλη της οικογένειάς του. Το θέλει, αλλά νιώθει ότι οι άλλοι δεν είναι διαθέσιμοι να δεθούν μαζί του. Ουσιαστικά, η δυσκολία βρίσκεται στο ίδιο το άτομο, που είναι παγιδευμένο σε μια συναισθηματική στέρηση, σε μια συναισθηματική απομόνωση. Στην αρχή μιας σχέσης το άτομο νιώθει δυνατό και έτοιμο να απαιτήσει όλα όσα στερήθηκε στις προηγούμενες σχέσεις του. Ωστόσο, αυτό συνήθως το κάνει να φαίνεται πολύ απαιτητικό, ενώ τελικά καταλήγει να απογοητευτεί καθώς οι συναισθηματικές του απαιτήσεις είναι ακόρεστες. Έτσι, γίνεται ένα χρόνια απογοητευμένο άτομο από τις σχέσεις και τους ανθρώπους γύρω του.
Ένα χαρακτηριστικό των ατόμων που βιώνουν συναισθηματική στέρηση είναι η επιλογή ενός επαγγέλματος ή δραστηριοτήτων μέσω των οποίων προσφέρουν βοήθεια στους άλλους. Η προσφορά φροντίδας στους άλλους μπορεί να αποτελεί ένα τρόπο αναπλήρωσης των συναισθημάτων ή των ανεκπλήρωτων συναισθηματικών αναγκών.
Αιτίες της συναισθηματικής στέρησης
1. Η μητέρα είναι ψυχρή και καθόλου τρυφερή. Δε χαϊδεύει και δεν παίρνει στην αγκαλιά συχνά το παιδί της
2. Το παιδί δεν έχει το αίσθημα ότι το αγαπούν και το εκτιμούν- δε νιώθει πως είναι ένα ον πολύτιμο και ξεχωριστό
3. Η μητέρα δεν αφιερώνει αρκετό χρόνο στο παιδί και δεν του δίνει αρκετή προσοχή
4. Η μητέρα δεν είναι πραγματικά συντονισμένη με τις ανάγκες του παιδιού. δεν είναι ουσιαστικά δεμένη μαζί του.
5. Η μητέρα δεν μπορεί να παρηγορήσει επαρκώς το παιδί. Έτσι, το παιδί δε μαθαίνει να παρηγορεί μόνο του τον εαυτό ή να δέχεται την παρηγοριά των άλλων.
6. Οι γονείς δεν καθοδηγούν επαρκώς το παιδί και δεν το εφοδιάζουν με ένα αίσθημα προσανατολισμού. Δεν υπάρχει τίποτα το σταθερό στο οποίο το παιδί να μπορεί να βασιστεί.
Ένα άτομο που ως ενήλικας βιώνει συναισθηματική στέρηση μπορεί να ήταν ένα παραμελημένο παιδί, ή ένα παιδί που μεγάλωσε με μια ψυχρή ή ναρκισσίστρια μητέρα, που βλέπει το παιδί όχι ως ένα ξεχωριστό άτομο με τις δικές του ανάγκες, αλλά ως προέκταση του ίδιου της του εαυτού. Το παιδί μεγαλώνοντας μπορεί να αναρωτιέται έντονα «γιατί το γέννησαν, αφού ποτέ δεν ενδιαφέρθηκαν για αυτό;».
Η ανάπτυξη μιας ψυχρής και απρόσωπης σχέσης του παιδιού με τη μητέρα μπορεί να οδηγήσει σε έναν ενήλικα που επιλέγει μη διαθέσιμους συντρόφους, επιλέγοντας και ξαναβιώνοντας το οικείο μοτίβο της μητρικής φιγούρας και της συμπεριφοράς που δέχθηκε από αυτή. Η ύπαρξη μιας ψυχρής μητέρας μπορεί να αντισταθμιστεί από την ανάπτυξη μιας ζεστής πατρικής σχέσης με το παιδί. Η πατρική αγάπη μπορεί να λειτουργήσει σαν αντίδοτο στη συναισθηματική στέρηση του παιδιού. Ο πατέρας μπορεί να αντιληφθεί την ανεπάρκεια της μητέρας και να αναλάβει έναν πιο ενεργητικό ρόλο στην προσφορά φροντίδας του παιδιού, καλύπτοντας το συναισθηματικό κενό του παιδιού.
Κορίτσια που είχαν έναν απόμακρο πατέρα μπορεί να επαναδραστηριοποιήσουν αυτό το μοτίβο στις ερωτικές τους σχέσεις, αλλά όχι σε τόσο μεγάλο βαθμό σε άλλου είδους σχέσεις. Επίσης, αγόρια που είχαν μια απόμακρη μητέρα αλλά ένα στοργικό πατέρα μπορεί να αναπτύξουν συναισθηματική στέρηση στις ερωτικές τους σχέσεις, όχι όμως και στις φιλικές ή οικογενειακές τους σχέσεις.
Ένα άτομο που βιώνει την παγίδα της συναισθηματικής στέρησης μπορεί να αποφεύγει εντελώς τις ερωτικές σχέσεις ή να εμπλέκεται σε αυτές μόνο για ένα μικρό χρονικό διάστημα. Θεωρεί ότι η στρατηγική της απόδρασης είναι αυτή που θα το βοηθήσει να μην πληγώνεται.
Συνήθως, στην αρχή μιας σχέσης το άτομο με συναισθηματική στέρηση μπορεί να νιώθει:
Δεν μ’ ακούει.
Θέλει να μιλάει μόνο αυτός.
Αισθάνεται αμηχανία όταν μ’ αγγίζει ή με φιλάει.
Δεν μου αφιερώνει αρκετό χρόνο.
Είναι ψυχρός και επιφυλακτικός.
Δεν με συμπαραστέκεται όταν είμαι ευάλωτος
Δεν ενδιαφέρεται να δεθεί μαζί μου όσο εγώ.
Δεν καταλαβαίνει τα συναισθήματά μου.
Δίνω πολύ περισσότερα από ότι μου δίνει αυτή η σχέση.
Όσο λιγότερα μου δίνει τόσο πιο πολύ παθιάζομαι.
Είναι σημαντικό να επιλεγεί ένα άτομο που είναι πρόθυμο να δοθεί συναισθηματικά και να δεθεί…
Οι βασικές παγίδες της συναισθηματικής στέρησης κατά την πορεία μιας σχέσης είναι οι εξής:
Δεν μιλάμε στο/ στη σύντροφο μας για τις ανάγκες μας και στη συνέχεια νιώθουμε απογοήτευση όταν αυτές δεν ικανοποιούνται.
Δεν εξηγούμε στο/ στη σύντροφο πώς αισθανόμαστε και στη συνέχεια νιώθουμε απογοήτευση όταν αυτός/ ή δεν μας καταλαβαίνει.
Δεν επιτρέπουμε στον εαυτό μας είναι ευάλωτος ώστε ο/η σύντροφος να μπορεί να μας προστατεύσει ή να μας καθοδηγήσει.
Νιώθουμε στερημένοι αλλά δεν λέμε τίποτα. Μας κυριεύει ένα αίσθημα δυσαρέσκειας.
Θυμώνουμε και γινόμαστε απαιτητικοί.
Κατηγορούμε συνεχώς το σύντροφό μας ότι δεν μας δίνει αρκετή προσοχή.
Γινόμαστε απόμακροι και απρόσιτοι.
Οι συμπεριφορές που υιοθετεί το άτομο με συναισθηματική στέρηση οδηγούν στη διάλυση μιας σχέσης, με αποτέλεσμα το ίδιο να επιβεβαιώνει όλα όσα πιστεύει για τις σχέσεις και ενδόμυχα προσδοκά από την εξέλιξη μιας σχέσης. Το άτομο μπορεί να συμπεριφέρεται εχθρικά ή να γίνεται έντονα απαιτητικό, θεωρώντας ως δεδομένο ότι θα πρέπει να καλυφθούν οι ανάγκες του –εκδηλώνοντας έντονα ναρκισσιστικά στοιχεία- ή να περιμένει από το/ τη σύντροφο να μαντέψει τις ανάγκες του και να τις εκπληρώσει χωρίς το ίδιο να τις εκφράζει. Τα ναρκισσιστικά στοιχεία του ατόμου συνήθως φαίνονται από τις απαιτήσεις που εκφράζει. Ένα ναρκισσιστικό άτομο συνήθως είναι έντονα απαιτητικό για περισσότερο επιφανειακές –υλικές- ανάγκες, αναζήτηση υλικών αγαθών που χρησιμοποιούνται ως υποκατάστασης της αγάπης και της κατανόησης που στην πραγματικότητα έχει ανάγκη.
Η αλλαγή της παγίδας της συναισθηματικής στέρησης
1. Συνειδητοποιήστε τη στέρηση της παιδικής ηλικίας. Πόσο παραμελημένο παιδί έχετε νιώσει; Η στέρηση μπορεί να αφορά τη στοργή (ζεστασιά, ενδιαφέρον, σωματική τρυφερότητα), τη συναισθηματική κατανόηση (κατανόηση και εκτίμηση των συναισθημάτων σας) ή την προστασία (παροχή δύναμης, κατεύθυνσης και καθοδήγησης, ασφάλεια).
2. Εντοπίστε τα συναισθήματα στέρησης στις τωρινές σας σχέσεις. Πόσο καλύπτονται οι ανάγκες για στοργή, κατανόηση, καθοδήγηση;
3. Επανεξετάστε τις παλιές σας σχέσεις και διευκρινίστε τα επαναλαμβανόμενα σενάρια. Ποιες είναι οι συμπεριφορές και οι επιλογές σας που επαναλαμβάνονται; Τι είδους συντρόφους επιλέγουμε;
4. Αν συναντήσετε ένα σύντροφο που είναι συναισθηματικά γενναιόδωρος, δώστε στη σχέση μια ευκαιρία να εξελιχθεί. Ζητήστε αυτό που θέλετε. Μοιραστείτε την ευαλωτότητά σας με το/ τη σύντροφό σας. Είναι πιο εύκολο να το βάλουμε στα πόδια από μια σχέση που είναι μεν υγιής, αλλά μας οδηγεί δε σε περίεργα- νέα συναισθήματα, καθώς δεν είμαστε εξοικειωμένοι σε μια τέτοια σχέση και νιώθουμε περίεργα ή αμήχανα απέναντι σε μια σχέση που ικανοποιεί τις ανάγκες μας. Αυτό που θέλαμε, τώρα το βιώνουμε κι όμως είμαστε έτοιμοι να το απορρίψουμε (φόβος της αλλαγής ή φόβος του αγνώστου).
5. Αποφύγετε τους ψυχρούς συντρόφους που σας προκαλούν έντονη έλξη.
6. Σταματήστε να κατηγορείτε το σύντροφό σας και να απαιτείτε να εκπληρωθούν οι ανάγκες σας.
Ουσιαστικά, αυτό που πρέπει να κάνουμε είναι να σταματήσουμε να παρουσιάζουμε τον εαυτό μας ως άτρωτο πιστεύοντας ότι μ’ αυτό τον τρόπο θα τον προστατέψουμε από την απογοήτευση και από το να πληγωθούμε. Επομένως, γινόμαστε πιο ειλικρινείς και άμεσοι στις στενές προσωπικές μας σχέσεις, επιλέγοντας να αποκαλύψουμε την ευαλωτότητα του εαυτού μας δείχνοντας εμπιστοσύνη τόσο στον εαυτό μας όσο και στο σύντροφό μας ότι αυτή τη φορά θα τα καταφέρουμε, μέσα από την έκφραση των σκέψεων και των συναισθημάτων μας απέναντι στο σύντροφό μας.
Το ερώτημα που παραμένει είναι: πόσο μπορούμε να εμπιστευτούμε τον εαυτό μας στα χέρια του άλλου; Πόσο μπορούμε να αφεθούμε ώστε να έρθουμε σε ουσιαστική επαφή μαζί του;
Αποσπάσματα από το βιβλίο «Ανακαλύπτοντας ξανά τη ζωή σας» τωνYoung, J.E. και Klosko, J.S. (2011)- Αθήνα: Εκδόσεις Πατάκη.
