Γκιούμεσι: το ...ναρκωτικό των μωρών
«Κάτσε καλά γιατί θα σου δώσω να πιεις γκιού-μεσι» ήταν η μόνιμη απειλή της γιαγιάς μου,όταν σαν παιδί έκανα κάποια σκανταλιά.
Το τι ήταν το γκιούμεσι δεν νόγαγα, άλλα στην φαντασία μου ήταν κάτι τρομερό,τρομερότερο ακόμα και από το «πιπέρι στο στόμα.»
Τελικά τα χρόνια πέρασαν και έμαθα.
Εδώ στην περιοχή μου και στα γύρω χωριά, τα παλιά τα χρόνια, οι μανάδες έδιναν στα παιδιά τους ναρκωτικά.
Ναι, καλά διαβάσατε. Μέχρι την δεύτερη δεκαετία του 20ου αιώνα οι αυλές των σπιτιών, για καλλωπιστικούς λόγους, ήταν γεμάτες από μια παπαρούνα, γνωστή με το επιστημονικό όνομα "μήκων η υπνοφόρος".
Η καλλιέργεια αυτής της παπαρούνας ήταν ελεύθερη και οι προγιαγιάδες μας ήξεραν τις φαρμακολογικές ενέργειες του φυτού. Έτσι,όταν ένα μωρό είχε διάρροια, πονάκια στην κοιλιά, όταν «λύριζε», το φάρμακο ήταν ένα. «Δώσ΄ του γκιούμεσι», από το αρβανίτικο γκιούμ(ε) που σημαίνει ύπνος. Ήταν γαλακτώδες όπιο που το έφτιαχναν μόνοι τους βράζοντας την παπαρούνα, όταν αυτή ξεστάχυαζε, στο μπρίκι και πίνοντας το μωρό το έπαιρνε ο ύπνος και σταμάταγε το κλάμα.
Ήταν δύσκολα αυτά τα χρόνια για να μεγαλώσει ένα παιδί, οι μητέρες πολύ συχνά από τις καθημερινές κακουχίες δεν είχαν αρκετό γάλα για να ταΐσουν το μωρό και τότε κοπανούσαν στο γουδί ξερά σύκα με σταφίδες, τα έκαναν πολτό, έβαζαν και λίγο ψωμί παπάρα (ή λίγο βραστό ρύζι, εάν υπήρχε) και το έριχναν σε ένα κομμάτι τσεμπέρι. Ύστερα το έδεναν, όπως κάνουν τώρα στις μπομπονιέρες, και το έχωναν στο στόμα του μωρού, σαν πιπίλα. Αυτήν ήταν η πρώτη τροφή του μωρού και επειδή έφερνε διάρροια, εάν ήταν καλοκαίρι, έβαζαν μέσα στον πολτό καμία γκούριλια (άγριο αχλάδι).
Και τα προβλήματα τελειωμό δεν είχαν. Άιντε να βρεις ζεστό νερό για τις πάνες του μωρού, άιντε να δεις τι θα κάνεις το μωρό όταν θα πήγαινες στο χωράφι, άιντε να βρεθεί χώρος να κοιμηθεί στις καμαρούλες μια σταλιά που ζούσανε.
Μπορεί να γεννούσαν πολλά παιδιά, αλλά η παιδική θνησιμότητα ήταν τεράστια και για να ξεπεράσουν κάθε φορά τον πόνο από την απώλεια των παιδιών τους είχαν εφεύρει (???) και λέγανε το ακόλουθο τρομερό και φοβερό: «πήρε και ο θεός το μερίδιο του».
Σημείωση Γιάννη Βασ. Πέππα: Στα μέρη μου (β.α. Αττική) δεν γνωρίζω αν υπήρχε το γκιούμεσι. Δεν έχω σχετική πληροφόρηση.
Σε Θεσσαλία, Ήπειρο (τουλάχιστον) ήταν γνωστό ως μάκο (μήκων).
Συνηθιζόταν όμως, στο χωριό μου και γύρω, ως κατεναυστικό, υπνωτικό των βρεφών και νηπίων, και ως πιπίλα τους, το εξής:
μικρή ποσότητα λουκουμιού τυλιγόταν σε τούλι ή ψιλό μαντήλι κι έμπαινε στο στόμα του μικρού παιδιού. Το χρησιμοποιούσαν οι μανάδες όχι τόσο στο σπίτι, αλλά στο θερισμό κι άλλες καλοκαιρινές εξωτερικές εργασίες.
μικρή ποσότητα λουκουμιού τυλιγόταν σε τούλι ή ψιλό μαντήλι κι έμπαινε στο στόμα του μικρού παιδιού. Το χρησιμοποιούσαν οι μανάδες όχι τόσο στο σπίτι, αλλά στο θερισμό κι άλλες καλοκαιρινές εξωτερικές εργασίες.
Γιάννης Βασ. Πέππας, Φιλόλογος - Συγγραφέας
