Πολλοί άνθρωποι υποφέρουν από κρυμμένους φόβους, ενώ ανάλογα με τις περιστάσεις της ζωής, μπορεί να αναπτύξουν μια γενικευμένη διαταραχή άγχους ή παρόμοιες διαταραχές όπως η αγοραφοβία. Συχνά είναι δύσκολο να διευκρινιστεί ποιος είναι ο φόβος ο οποίος υπάρχει κάτω από το άγχος και οι άνθρωποι δεν είναι σε θέση να πουν με σαφήνεια τι ακριβώς τους συμβαίνει. Αυτή η κατάσταση χειροτερεύει τα πράγματα και κάποτε οδηγεί σε κρίσεις πανικού. Κάποιοι περιγράφουν αυτή την κατάσταση σαν: «ο φόβος για τον φόβο».
Ο φόβος, όπως όλα τα υπόλοιπα συναισθήματα, αποτελεί βασικά μια πληροφορία. Μας δίνει τη γνώση και την κατανόηση της ψυχο-βιολογικής μας κατάστασης. Και σύμφωνα με διάφορες μελέτες, υπάρχουν μόνο πέντε βασικοί φόβοι γύρω από τους οποίους οργανώνει κανείς τον δικό του προσωπικό και ιδιαίτερο φόβο:
Αυτοί είναι:
1) ο φόβος της παύσης της ύπαρξης.
Δηλαδή ο φόβος του θανάτου. Η ιδέα της μη περαιτέρω συνέχισης της ζωής ξεσηκώνει πρωτόγονο υπαρξιακό άγχος σε όλους τους ανθρώπους.
2) ο φόβος του ακρωτηριασμού.
Ο φόβος ότι χάνει κανείς ένα μέρος από την πολύτιμη σωματική δομή του. Η σκέψη ότι τα σωματικά όρια απειλούνται ή ότι χάνεται η ακεραιότητα ενός οργάνου, ενός μέρους του σώματος ή κάποια φυσική λειτουργία. Το άγχος γύρω από τα πλάσματα του ζωικού Βασίλειου όπως κοριοί, αράχνες, φίδια και αλλά ανατριχιαστικά πράγματα, έρχονται στην επιφάνεια μέσα από τον βασικό φόβο του ακρωτηριασμού.
3) ο φόβος της απώλειας της αυτονομίας.
Ο φόβος ότι θα ακινητοποιηθούμε. Είναι οι φόβοι της παράλυσης, του περιορισμού κινήσεων, της παγίδευσης, του εγκλεισμού, της κατάρρευσης, ή του ότι θα βρεθεί κανείς υπό τον έλεγχο καταστάσεων πέρα από την δική του βούληση. Πρόκειται για τον ευρέως γνωστό φόβο ο οποίος περιγράφεται συνήθως με τον όρο «κλειστοφοβία» αλλά επεκτείνεται στις κοινωνικές επαφές και σχέσεις.
4) ο φόβος του αποχωρισμού.
Ο φόβος της εγκατάλειψης, της απόρριψης, της απώλειας της σύνδεσης με αγαπημένο πρόσωπο. Ο φόβος του να αισθανθεί κανείς σαν ένα πρόσωπο το οποίο δεν είναι καλοδεχούμενο, που δεν το σέβονται που δεν εκτιμάται από κανέναν. Όταν οι σημαντικοί άλλοι δεν συνηθίζουν να ανταποκρίνονται στις αιτήσεις του προσώπου, αυτό μπορεί να έχει πραγματικά κατακλυσμιαία καταστροφικές ψυχολογικές επιδράσεις σε εκείνον που αποζητά την επικοινωνία.
5) ο φόβος του θανάτου του Εγώ.
Ο φόβος της ταπείνωσης, της ντροπής ή οποιοσδήποτε άλλος μηχανισμός αποδοκιμασίας του εαυτού ο οποίος απειλεί την ακεραιότητα του εαυτού. Πρόκειται για τον φόβο της αποδόμησης της αίσθησης κάποιου ότι αξίζει να αγαπιέται, ότι είναι ικανός στη ζωή, ότι έχει αξία ως άνθρωπος.
Κάποια άλλα συναισθήματα φόβου τα οποία γνωρίζουμε από την κλινική πρακτική, δεν είναι παρά τροποποιήσεις των παραπάνω πέντε. Αν τα αναλύσετε είναι εύκολο να βρείτε τον βασικό φόβο ο οποίος κρύβεται πίσω από το ασαφές άγχος. Η ζήλεια για παράδειγμα είναι μια έκφραση του φόβου αποχωρισμού ή της απαξίωσης: «θα τον εκτιμήσει περισσότερο απ´ ότι εκτιμά εμένα. Στην ακραία του μορφή, μπορεί να εκφράζει τον φόβο θανάτου του Εγώ: «είμαι ένα άτομο χωρίς αξία».
Οι φοβίες οι οποίες αναπτύσσονται στους ανθρώπους έχουν την βάση τους στον τρόπο με τον οποίο άρχισε να δημιουργείται η προσωπικότητα στην βρεφική-νηπιακή ηλικία.
