Δεν γνωρίζετε τον εαυτό σας τόσο καλά όσο νομίζετε. Μερικοί έξυπνοι κανόνες μπορούν όμως να βοηθήσουν – εσάς και τους γύρω σας – να καταλάβετε καλύτερα την αληθινή σας φύση
«Cosmic float», Ευγενία Λώλη. Τελικά μήπως αρμενίζετε στον κόσμο γνωρίζοντας ελάχιστα για τον εαυτό σας;
Βλέπετε τον εαυτό σας σαν έναν υπέροχο φίλο, εξαιρετικό μάγειρα, εκπληκτικό τραγουδιστή ή το εξυπνότερο άτομο στο γραφείο σας; Αν ναι, μάλλον έχετε «πλασματική υπεροχή» – η πεποίθηση την οποία τρέφουν πολλοί, τουλάχιστον στη Δύση, ότι είναι πάνω από τον μέσο όρο στα πάντα, από την οδήγηση ως τις επιδόσεις στη δουλειά.
Μελέτες σχετικά με το φαινόμενο αυτό δείχνουν ότι ξεγελιόμαστε σε πολύ μεγάλο βαθμό όταν πρόκειται να κρίνουμε χαρακτηριστικά τα οποία μας ενδιαφέρουν περισσότερο – εκείνα τα οποία θεωρούμε εξαιρετικά επιθυμητά ή εξαιρετικά ανεπιθύμητα.
Για παράδειγμα η Σιμίνε Βαζίρε, διευθύντρια του Εργαστηρίου Προσωπικότητας και Αυτογνωσίας στο Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνιας στο Ντέιβις, και η συνάδελφός της Ερικα Κάρλσον διαπίστωσαν ότι οι αναφορές των φοιτητών περί της ευφυΐας τους δεν είχαν σχεδόν καμία σχέση με τα αποτελέσματα των τεστ IQ. Όσοι είχαν υψηλή αυτοεκτίμηση υπερτιμούσαν την εξυπνάδα τους, ενώ όσοι είχαν χαμηλή αυτοεκτίμηση την υποτιμούσαν, γεγονός το οποίο υποδηλώνει πως όταν πρόκειται για τις ιδιότητες τις οποίες συνδέουμε περισσότερο με την αξία του εαυτού μας οι κρίσεις μας βασίζονται περισσότερο στην αυτοπεποίθηση παρά στην αντικειμενικότητα.
Η εξωτερική εμφάνιση, μια άλλη ιδιότητα για την οποία πολλοί ενδιαφερόμαστε, είναι πολύ δύσκολο να κριθεί από το ίδιο το άτομο για τον ίδιο λόγο. «Η ακρίβειά μας δεν είναι μηδενική αλλά είναι κοντά στο μηδέν» λέει η κυρία Βαζίρε.
Η πλασματική υπεροχή μπορεί να έχει και ορισμένα πλεονεκτήματα. Τείνουμε να πιστεύουμε ότι είμαστε καλύτεροι από τον μέσο όρο επειδή αυτό μας κάνει να αισθανόμαστε καλά, το οποίο με τη σειρά του προστατεύει την ψυχική υγεία μας, λέει ο Ντέιβιντ Ντάνινγκ από το Πανεπιστήμιο Κορνέλ στην Ιθακα της Νέας Υόρκης, πρωτοπόρος στην έρευνα που μελετά το συγκεκριμένο φαινόμενο. Η παραπανίσια αυτοπεποίθηση μπορεί επίσης να ενισχύσει την κοινωνική θέση σας. Στον αντίποδα, η υποτίμηση των ικανοτήτων σας μπορεί να σας προστατεύει από την αποτυχία αν μειώνει τις πιθανότητες να δοκιμάσετε τον εαυτό σας.
«Το οποιοδήποτε όφελος όμως ωχριά σε σχέση με το κόστος που επιφέρει η λανθασμένη αντίληψη του εαυτού» λέει ο ψυχολόγος Ζλάταν Κριζάν από το Πολιτειακό Πανεπιστήμιο της Αϊοβα. Υπογραμμίζει ότι για να προχωρήσουμε στη ζωή και στην κοινωνία πρέπει να κάνουμε επιλογές σχετικά με το πού θα επενδύσουμε τις προσπάθειές μας και το σε ποια αποτελέσματα θα ποντάρουμε την αυτοεκτίμησή μας. Η ανακριβής γνώση του εαυτού μας μάς οδηγεί σε κακές επιλογές και τελικά μας κάνει να αποτυγχάνουμε στα εγχειρήματά μας.
«Gardening stories», Ευγενία Λώλη. Είμαστε η ηθική μας; Συγγενείς ατόμων με άνοια έκριναν ότι ο άνθρωπός τους «δεν ήταν πια ο ίδιος» όχι όταν έχασε τη μνήμη ή στοιχεία της προσωπικότητάς του αλλά όταν απώλεσε ηθικά χαρακτηριστικά, όπως π.χ. η εντιμότητα.
Πώς μπορείτε να δείτε αν είστε υπόδουλος σε ένα σύμπλεγμα ανωτερότητας; Υπάρχουν κάποιοι δείκτες. Αν κρίνετε ένα χαρακτηριστικό στο οποίο έχετε ειδικότητα ή εμπειρία, τότε η αυτογνωσία σας είναι μάλλον καλή. Για παράδειγμα, οι επαγγελματίες αθλητές μπορούν να αντιληφθούν καλύτερα τα ταλέντα και τις αδυναμίες τους από τους ερασιτέχνες, ενώ οι γιατροί κρίνουν πιο σωστά την έκταση της ιατρικής γνώσης τους από ό,τι οι μη γιατροί. Αντιστρόφως οι νέοι και οι άπειροι έχουν περισσότερες πιθανότητες να επιδείξουν κακή γνώση του εαυτού τους σε τομείς στους οποίους δεν έχουν ακόμη αποκτήσει εμπειρία. Επίσης τα άτομα με κατάθλιψη δεν τείνουν να έχουν πλασματική υπεροχή, επομένως είναι πιο σωστοί κριτές του εαυτού τους – τουλάχιστον όσον αφορά πράγματα όπως η ευφυΐα, η φήμη και η ικανότητά τους να ελέγχουν τα γεγονότα.
Φυσικά ορισμένοι άνθρωποι είναι εξυπνότεροι από τον μέσο όρο. Σε περίπτωση όμως που θέλετε να ξέρετε αν εσείς είστε ένας από αυτούς, ίσως θα ήταν σοφότερο να κάνετε ένα τεστ online από το να εμπιστευθείτε την κρίση σας.
- Η Emma Young είναι βραβευμένη δημοσιογράφος επιστήμης και υγείας. Έχει πτυχίο ψυχολογίας από το Πανεπιστήμιο του Durham
