Η θετική ψυχολογία είναι ένας νέος κλάδος της ψυχολογίας, ο οποίος ασχολείται με την επιστημονική μελέτη των θετικών εμπειριών, των θετικών χαρακτηριστικών και των θετικών θεσμών. Ο Martin Seligman πιστεύει ότι υπάρχουν τρία βασικά στοιχεία της θεωρίας της θετικής ψυχολογίας, καθώς και πέντε πρακτικές προτάσεις για να περάσει κανείς από τη θεωρία στην πράξη.
Τα βασικά στοιχεία της Θετικής Ψυχολογίας
Θεωρία: Ευχάριστη ζωή, συμπεριλαμβανομένης της θετικής διάθεσης και προσωπικής ευεξίας.
Πράξη: Σχεδιάστε την ‘τέλεια’ ημέρα, ζήστε την και αποθηκεύστε την εμπειρία στη μνήμη σας!
Θεωρία: Καλή ζωή, που περιλαμβάνει την εύρεση και τη βελτίωση των μοναδικών ικανοτήτων και δυνατών σημείων που έχει το κάθε άτομο. Ο στόχος είναι να βρει κανείς μια σταθερή ‘ροή’ στη δουλειά, την αγάπη και το παιχνίδι.
Πράξη: Να βρει κανείς μια δραστηριότητα που δεν του αρέσει ιδιαίτερα και να προσπαθήσει να την αναζωογονήσει μέσω μιας προσωπικής του άλλης ικανότητας.
Θεωρία: Ζωή με νόημα, που περιλαμβάνει την δραστηριοποίηση σε τομείς έξω από το στενό ατομικό πεδίο, για το καλό της κοινωνίας.
Πράξη: Εθελοντική εργασία, μια έκπληξη για ένα απόγευμα με καφέ και κουβέντα σε ένα ηλικιωμένο άτομο που επιθυμεί συντροφιά.
Σκοπός του ανθρώπου θα πρέπει να είναι να συνδυάσει τα τρία αυτά είδη ζωής, ώστε να έχει αυτό που ονομάζουμε ‘πληρότητα’. Για να μπορέσει όμως κανείς να ζήσει τα τρία αυτά είδη ζωής, θα πρέπει να έχει καλλιεργήσει κάποιες ικανότητες, οι οποίες κατά βάση είναι ψυχολογικές. Κατά κάποιον τρόπο ενυπάρχουν στον άνθρωπο και αναφέρονται στους θετικούς τρόπους με τους οποίους κανείς σκέφτεται, αισθάνεται και πράττει.
’’Ταράττει τους ανθρώπους ου τα πράγματα,
αλλά τα περί των πραγμάτων δόγματα’’
(οι άνθρωποι ταράζονται όχι από αυτά που συμβαίνουν, αλλά από την άποψή τους
για αυτά που τους συμβαίνουν)
Επίκτητος
Απαραίτητες ατομικές ικανότητες
Νοητικές ικανότητες: αρετές και προσόντα που είναι εφικτά τόσο με τη γνώση που βασίζεται σε πληροφορίες, όσο και με τη γνώση που βασίζεται στο πώς γίνεται κάτι.
Νοητικές ικανότητες: αρετές και προσόντα που είναι εφικτά τόσο με τη γνώση που βασίζεται σε πληροφορίες, όσο και με τη γνώση που βασίζεται στο πώς γίνεται κάτι.
- περιέργεια/ενδιαφέρον
- αγάπη για τη μάθηση και τη γνώση
- ορθολογισμός και σωστή κρίση
- αυθεντικότητα και πρωτοτυπία
- προσωπική, συναισθηματική και κοινωνική νοημοσύνη
- νοημοσύνη
Συναισθηματικές ικανότητες: αρετές και προσόντα σχετικά με θετικά συναισθήματα και στάση ζωής, που φαίνονται σε διάφορες προσωπικές και κοινωνικές καταστάσεις.
- εκτίμηση της ομορφιάς και της υπεροχής
- ελπίδα, αισιοδοξία, θετική ενατένιση του μέλλοντος
- προγραμματισμός και οργάνωση
- αγάπη για τη ζωή
- κέφι κι ενθουσιασμός
Ικανότητες βούλησης: αρετές και προσόντα που σχετίζονται με τη χαλιναγώγηση των παρορμήσεων και οι οποίες επιτρέπουν τη συνεχιζόμενη θετική δραστηριοποίηση του ατόμου, ακόμα κι αν δεν υπάρχουν άμεσες απολαβές ή οφέλη, ή ακόμα και όταν υπάρχουν μεγάλες δυσκολίες.
- κουράγιο
- ακεραιότητα
- ευστάθεια
- εργατικότητα
- επιμονή
Διαπροσωπικές και ευρύτερα κοινωνικές ικανότητες: είναι αυτές που φαίνονται στις κοινωνικές επαφές, είτε με συγκεκριμένα πρόσωπα, όπως οι συγγενείς, οι φίλοι, οι γνωστοί και οι άγνωστοι (διαπροσωπικές σχέσεις) ή με γενικούς κι αόριστους άλλους, όπως ομάδες, ομοσπονδίες, φυλές, έθνη (ευρύτερη κοινωνία).
- γενναιοδωρία, καλοσύνη, να νοιάζεσαι
- υπευθυνότητα, δικαιοσύνη, ανοχή
- χιούμορ, παιχνιδιάρικη διάθεση
- ικανότητα ν’ αγαπάς και ν’ αγαπιέσαι
- αίσθηση ότι είσαι πολίτης που ανήκει σε μια ευρύτερη ομάδα
- υπευθυνότητα, αφοσίωση, συνεργατικότητα
- ανθρωπιστική ηγεσία
Ικανότητες συνοχής και συνέπειας: σχετίζονται με την ικανότητα του ατόμου να αισθάνεται ότι οι αρετές, τα προσόντα και οι ικανότητές του πηγάζουν από μέσα του και βιώνει τον εαυτό του ως μοναδική και ενιαία ενότητα. Πρόκειται για πολύ σημαντικές ικανότητες, που επίσης ονομάζονται και ικανότητες ενσωμάτωσης και ολοποίησης.
- τιμιότητα/αυθεντικότητα
- ενοποίηση/αρμονία/αυτοσυγκράτηση/μετριοπάθεια
- αυτοέλεγχος/αυτορρύθμιση
- σοφία/σύνεση
- πνευματικότητα/αίσθηση σκοπού στη ζωή
- πίστη και θρησκευτικότητα
Μπορεί ο καθένας να ακολουθήσει έμπρακτα τη θεωρία της θετικής ψυχολογίας;
Πρόκειται για μια εκπληκτική ικανότητα την οποία έχει κάθε άνθρωπος κάτι σαν ‘να ανοίγει το παράθυρο της ψυχής‘. Είναι η ικανότητα εκείνη που επιτρέπει στον άνθρωπο να ‘δει’ μέσα στην ψυχή του, να αντικρίσει όχι μόνο τα μειονεκτήματά του, αλλά, κυρίως, να εκτιμήσει τις δυνατότητες και τα προσόντα του, να τα καλλιεργήσει ώστε να ‘χτίσει’ πάνω σε αυτά μια ζωή πλήρη, με νόημα και ευτυχία.
Ψυχοθεραπεία και Θετική Ψυχολογία
Η θετική ψυχολογία είναι μια επιστήμη που εξερευνά τους παράγοντες που κάνει τη ζωή άξια να ζει, και που θα βοηθήσει ένα άτομο να είναι ευτυχισμένο όσο περισσότερο μπορεί.
Ο στόχος της ψυχοθεραπείας με βάση τα διδάγματα της θετικής ψυχολογίας είναι να δώσει στον άνθρωπο την ευκαιρία να ‘ανοίξει το παράθυρο της ψυχής’, να αναγνωρίσει τις ψυχικές του ικανότητες, να τις καλλιεργήσει και να τις μεγιστοποιήσει, έτσι ώστε ν’ αποτελούν μια ψυχολογική ασπίδα προστασίας ενάντια στις προσωπικές αδυναμίες και τις αντιξοότητες της ζωής.
Μέχρι πολύ πρόσφατα, κύριο μέλημα της ψυχολογίας ήταν να διορθώσει το ‘κακό’, να ανακουφίσει τις ψυχικές ασθένειες, να συνδράμει στις ψυχολογικές διαταραχές.
Τα τελευταία χρόνια η έρευνα επικεντρώνεται στις ιδιότητες εκείνες που θωρακίζουν τον άνθρωπο από τη δυστυχία αλλά και από ψυχικές ασθένειες: το κουράγιο, η ενατένιση του μέλλοντος, η αισιοδοξία, οι διαπροσωπικές δεξιότητες, η πίστη, η ακεραιότητα στην εργασία, η ελπίδα, η ειλικρίνεια, η επιμονή, η ικανότητα για επίγνωση και ομαλή ζωή, είναι μερικές από τις ιδιότητες αυτές.
Λίζα Βάρβογλη, Ψυχολόγος-Ψυχοθεραπεύτρια
