Πως οι πεποιθήσεις σου καθορίζουν το όνειρο από την πραγματικότητα
Μπορεί να είναι κοινώς διαδεδομένο πως όταν οι πεποιθήσεις μας προκαλούνται από γεγονότα και αδιάσειστες αποδείξεις, αλλάζουν την γνώμη μας και τροποποιούν τον τρόπο σκέψης μας. Όμως μην βιάζεσαι να βγάλεις συμπέρασμα…
Η αλήθεια είναι ακριβώς το αντίθετο! Όταν οι βαθύτερες πεποιθήσεις μας και τα πιστεύω μας προκαλούνται από στοιχεία αντίθετα με αυτές, οι πεποιθήσεις μας γίνονται ισχυρότερες!
Έρευνες που Πραγματικά Εντυπωσιάζουν
Το 2006, ο Brendan Nyhan και Jason Reifler του Πανεπιστημίου του Michigan πραγματοποίησαν ένα περίεργο πείραμα. Έγραψαν ένα άρθρο σε μια εφημερίδα όπου οι πληροφορία που παρείχε ήταν πλαστή. Μετά από λίγες μέρες έκαναν μια ακόμα δημοσίευση η οποία διόρθωνε το αρχικό άρθρο.
Στο πρώτο άρθρο υποστήριζαν πως οι Ηνωμένες Πολιτείες όντως είχαν βρει όπλα μαζικής καταστροφής στο Ιράκ. Στο δεύτερο, την διόρθωση, ανέφεραν πως τελικά η πληροφορία ήταν εσφαλμένη. Το παράδοξο; Η δήλωση πως η πρώτη πληροφορία ήταν λανθασμένη δεν είχε απολύτως καμία σημασία!
Τα άτομα που είχαν ισχυρές πεποιθήσεις πως η επίθεση στο Ιράκ ήταν λογική, αποφάσισαν να υιοθετήσουν ως έγκυρη την πρώτη πληροφορία. Παρόλο που φαίνεται παράλογο, η συγκεκριμένη πληροφορία δεν θα έπρεπε να σε εκπλήσσει.
Όταν κάποια άποψη, γνώμη ή στοιχείο τείνει να απειλεί τις ήδη υπάρχουσες πεποιθήσεις μας, θεωρείται άμεσα ως απειλητική και αμέσως απορρίπτεται
Όταν μια γνώση εισαχθεί στο σύστημα πεποιθήσεων μας, την προστατεύουμε από το να πέσει στο κενό της υποτιθέμενης άγνοιας. Αυτό συμβαίνει ενστικτωδώς και υποσυνείδητα. Το Φαινόμενο Backfire μας προστατεύει από το να απορρίψουμε ισχυρά πιστεύω που έχουμε. Όταν μια πληροφορία ή μια απόδειξη προσπαθεί να μας διορθώσει, αυτό που καταφέρνει είναι τα ισχυροποιήσει τα ήδη υπάρχοντα πιστεύω και πεποιθήσεις μας.
Με τον καιρό, το Φαινόμενο Backfire μας μετατρέπει σε λιγότερο σκεπτικούς στις πληροφορίες που τείνουν να επιβεβαιώνουν αυτά που ήδη πιστεύουμε.
Όπως αναφέρει πολύ εύστοχα ο Ψυχολόγος Thomas Gilovich:
” … Όταν εξετάζουμε στοιχεία σχετικά με κάποια πεποίθηση μας, έχουμε την προδιάθεση να βλέπουμε αυτό που προσδοκούμε να δούμε…”
Γιατί Συμβαίνει το Φαινόμενο Backfire;
Μια υπόθεση για τον λόγο που συμβαίνει το Φαινόμενο Backfire είναι πως ξοδεύουμε αισθητά περισσότερο χρόνο αναλογιζόμενοι τις πληροφορίες όπου διαφωνούμε μαζί τους απ’ ότι με αυτές που μας βρίσκουν σύμφωνους. Η γνώση που ήδη πιστεύουμε πως είναι σωστή περνάει από το μυαλό μας αβίαστα και χωρίς ιδιαίτερα πολύπλοκα μέσα επεξεργασίας.
Όταν όμως ερχόμαστε αντιμέτωποι με μια γνώση όπου κοντράρει τις πεποιθήσεις μας, την αντιλαμβανόμαστε ως απειλή στα ήδη υπάρχοντα θεμέλια της πραγματικότητας μας. Είναι η ίδια διαδικασία που συμβαίνει όταν κάποιος προσπαθεί με σθένος να αποδείξει ότι η άποψη μας είναι λάθος. Η προσοχή μας δεν στρέφεται στο να σκεφτούμε δεύτερη φορά την θέση μας αλλά στο να ψάξουμε με ακόμα μεγαλύτερη ισχύ για επιχειρήματα που αποδεικνύουν ως σωστή την δική μας γνώμη.
Η Πραγματικότητα
Το Φαινόμενο Backfire τείνει να διαμορφώνει τις πεποιθήσεις μας και κατ’ επέκταση την μνήμη μας, κρατώντας μας πολλές φορές δέσμιους στο να ακολουθούμε τα ίδια μονοπάτια μάθησης και επεξεργασίας. Μια διαδικασία όπου ονομάζεται Biased Assimilation.
Έρευνες δεκαετιών στα γνωστικά παράδοξα δείχνουν πως τείνουμε να βλέπουμε τον κόσμο μέσα από γυαλιά διαστρέβλωσης της πραγματικότητας. Μέσα από αυτές τις περίεργες δυναμικές χτίζουμε πεποιθήσεις, ιδεολογίες, κοινωνίες και διαύλους επικοινωνίας με τον εαυτό μας και με τους συνανθρώπους μας.
Η επιστημονική φαντασία κάποτε ονειρεύτηκε κόσμους απίστευτους, όπου οι υπολογιστές έχουν νοημοσύνη και κυβερνοπάνκς επαναστατούν σε κούφια κατεστημένα. Ταινίες και βιβλία μας ταξίδεψαν σε κόσμους μαγικούς, όπου το τρισδιάστατο ήταν μια ψευδαίσθηση και οι υπολογιστές τσέπης ένα όνειρο που δεν ψιθύριζες καν. Μερικές δεκαετίες αργότερα, αυτοί οι κόσμοι θα προσγειώνονταν με πυραυλική ώθηση στην καθημερινότητα μας και οι κόσμοι του ονείρου θα γίνονταν και αυτοί μια ρουτίνα που τείνει να καταργηθεί.
Τα μέσα ενημέρωσης του μέλλοντος θα στηρίζονται όχι μόνο στις πεποιθήσεις σου αλλά και στο τι θέλεις να πιστέψεις, να ψηφίσεις, την αντίληψη του χρόνου και στις διακυμάνσεις της διάθεσης σου. Σε ένα μέλλον όπου τα πάντα έρχονται κατόπιν παραγγελίας και στην εντολή που στέλνει ένα απλό κουμπί στην άλλη άκρη του κόσμου, κάποιες πεποιθήσεις πιθανώς να μην αλλάξουν ποτέ.
Σε ένα κόσμο όπου βομβαρδίζεται από νέες τεχνολογίες και επιστημονικές εμπνεύσεις υπέρ – ανάλυσης της ανθρώπινης εμπειρίας, θα συνεχίσουμε να διαλέγουμε και να αποδεχόμαστε αυτό που είναι πιο γνώριμο. Θα πιστεύουμε πως το όνειρο, ο πολιτικός τεχνόκοσμος, η διανοητική Νιρβάνα και το πρελούδιο του πνευματικού Asgard απέχει όσο το ζενίθ του ονείρου από ένα άβολο ξύπνημα. Ένα όνειρο που μπορεί να έχει γίνει ήδη πραγματικότητα ενώ εμείς οδεύουμε στον επόμενο διαπληκτισμό με τον Μορφέα.
