Ποιες οι μορφές έκφρασης του θυμού; - Φυσιολογικός θυμός vs παθολογικός - Γιατί ο θυμός είναι εχθρός της ορθής κρίσης;
Ο θυμός είναι φυσική και αυτόματη αντίδραση στον (συναισθηματικό) πόνο που απορρέει από καταστάσεις, όπου οι άνθρωποι βιώνουν απόρριψη, απειλή, εκφοβισμό, απώλεια, σύγκρουση, ταπείνωση, άρνηση, απογοήτευση από τη μη επίτευξη σημαντικών στόχων, αδικία και προδοσία.
Η αίσθηση του κινδύνου είναι το κίνητρο του θυμού
Η συναισθηματική εγρήγορση που δημιουργεί ο θυμός μπορεί να διαρκέσει για ώρες ή και ημέρες. Η έκφραση του θυμού παίρνει διάφορες μορφές, που καθορίζονται από την ένταση και τον τρόπο με τον οποίο το άτομο επικοινωνεί με το συγκεκριμένο συναίσθημα προς τα έξω. Το συναίσθημα του θυμού μπορεί να εκφραστεί παθητικά ή ενεργά.
Ενεργός θυμός
Λεκτική ή/και σωματική επίθεση σε ένα επιδιωκόμενο στόχο
Παθητικός θυμός
Η παθητική-επιθετική συμπεριφορά συνήθως εκφράζεται με εχθρότητα και εκφραστικούς μορφασμούς σώματος. Ο ανέκφραστος θυμός μπορεί να οδηγήσει σε παθολογικές εκφράσεις του θυμού -μια προσωπικότητα κυνική και εχθρική.
Φυσιολογικός θυμός VS παθολογικός θυμός
Οι ψυχικά υγιείς άνθρωποι έχουν εξωγενή αίτιο που θυμώνουν -π.χ. όταν θίγεται ηαξιοπρέπειά τους. Ο παθολογικός θυμός εξελίσσεται σε μανία. Είναι μόνιμος, με απρόβλεπτα ξεσπάσματα, χωρίς λογική και συνοχή.
Υπάρχουν όμως και εκείνες οι στιγμές, που κάποιος θυμώνει χωρίς κανένα προφανή αίτιο -για παράδειγμα, θυμάται τραυματικά γεγονότα που έχει ζήσει στο παρελθόν και ανακυκλώνει συναισθήματα πικρίας και οργής στο παρόν (ενδογενής αίτια). Συνεπώς, ο θυμός μπορεί να αφορά όχι μόνο το «εδώ και τώρα», αλλά και το παρελθόν.
Ο δυσλειτουργικός θυμός είναι αντιπαραγωγικός, ακόμη και επικίνδυνος...
Ορισμένοι άνθρωποι έχουν ασυναίσθητα συνηθίσει να τροποποιούν όλα τα συναισθήματα που τους κάνουν να νιώθουν ευάλωτοι, ώστε να μην χρειάζεται να τα αντιμετωπίσουν.
Είναι πιο ικανοποιητικό για εκείνους να αισθάνονται θυμωμένοι
Κατά μία άποψη ο θυμός λειτουργεί ως ισχυρήώθηση στην εφήμερη αυτοεκτίμηση του ατόμου. Αυτό συμβαίνει, γιατί υποσυνείδητα το αίσθημα της απελπισίας, αδυναμίας μετατρέπεται σε αίσθημα έλεγχου και εξουσίας.
Το συναίσθημα του θυμού αποσπά προσωρινά προσφέροντας ανακούφιση, όμως δεν αρκεί να γιατρέψει τον ψυχολογικό πόνο που νιώθει κάποιος, εξαιτίας βιωμάτων που έχουν τις ρίζες στο παρελθόν, διότι δεν λύνει τις καταστάσεις -αντίθετα, δημιουργεί ακόμα περισσότερα προβλήματα.
Είναι πιο ικανοποιητικό για εκείνους να αισθάνονται θυμωμένοι
(έντονο συναίσθημα πάθους)
από το να παραδεχτούν οδυνηρά συναισθήματα. Κατά μία άποψη ο θυμός λειτουργεί ως ισχυρήώθηση στην εφήμερη αυτοεκτίμηση του ατόμου. Αυτό συμβαίνει, γιατί υποσυνείδητα το αίσθημα της απελπισίας, αδυναμίας μετατρέπεται σε αίσθημα έλεγχου και εξουσίας.
Το συναίσθημα του θυμού αποσπά προσωρινά προσφέροντας ανακούφιση, όμως δεν αρκεί να γιατρέψει τον ψυχολογικό πόνο που νιώθει κάποιος, εξαιτίας βιωμάτων που έχουν τις ρίζες στο παρελθόν, διότι δεν λύνει τις καταστάσεις -αντίθετα, δημιουργεί ακόμα περισσότερα προβλήματα.
Όταν ο θυμός λειτουργεί ως κίνητρο, τότε ισχύει το ρητό: «ο σκοπός αγιάζει τα μέσα»;
Ο αδικαιολόγητος θυμός δημιουργεί μια απατηλή αίσθηση της ηθικής ανωτερότητας, καθώς μπορεί να χρησιμοποιηθεί, για να δικαιολογήσει τα αδικαιολόγητα!…
Το να συντηρείς θυμό είναι σαν να αρπάζεις ένα αναμμένο κάρβουνο για να το πετάξεις σε κάποιον, ενώ αυτός που καίγεται είσαι εσύ!
Η διατήρηση του θυμού κρύβει την ανάγκη του ανθρώπου να θυματοποιεί τον εαυτό του και να αντιμετωπίζει τη ζωή του μέσα από ένα αρνητικό πρίσμα. Εξαιτίας της αρνητικότητάς του, το άτομο νιώθει αβοήθητο και εκφράζει αυτό του το παράπονο μέσα από τη μνησικακία.
«Ο θυμός, η μνησικακία και η ζήλια δεν αλλάζει την καρδιά των άλλων -αλλάζει μόνο τη δική σας»
Στην περίπτωση των πασχόντων από ψυχική διαταραχή, ο θυμός στρέφεται και στον ίδιο τον εαυτό τους και οδηγούνται ενίοτε σε ακραίες αυτοκαταστροφικές συμπεριφορές -π.χ. αλκοολισμός, χρήση ναρκωτικών ουσιών.
Σε περίοδο ύφεσης, όπου ο θυμός καταστέλλεται, το άτομο με ψυχοπαθολογία μπορεί να δείχνει χαμογελαστό και ευχάριστο -με το που πέσουν οι άμυνες, δηλ. όταν νιώσει ανασφάλεια ή άγχος, ο θυμός εκφράζεται σε ανύποπτο χρόνο...
Όταν κουραστεί να προσποιείται βγάζει τη μάσκα, διαστρεβλώνει γεγονότα με ψευδείς ισχυρισμούς, έτσι ώστε να βλάψει τους συνανθρώπους που έχει στοχοποιήσει -αμέσως μετά το ξέσπασμα, το ίδιο άτομο στο ίδιο timing από φόβο να τον απορρίψει ο κοινωνικός περίγυρος, αναγκάζεται να αλλάξει στάση και βγάζει προς τα έξω έναν χαρακτήρα με συναισθηματικό πλούτο και αρέσκεται στο να κολακεύει τους ανθρώπους που είχε στοχοποιήσει.
Σύμφωνα με τη Συμπεριφορική προσέγγιση, τα άτομα αυτά έχουν την πεποίθηση ότι η επιθετικότητα οδηγεί στην ανταμοιβή και μακροπρόθεσμα στην κοινωνική κυριαρχία.
Τα ευρήματα ψυχολογικών ερευνών υποδεικνύουν ότι ο μόνιμος θυμός μπορεί να σχετίζεται με διαταραχές προσωπικότητας, Διπολική διαταραχή, Παρανοϊκή και Ναρκισσιστική διαταραχή προσωπικότητας.
Θυμός. Μύθοι και πραγματικότητα
Τελικά ο θυμός πνίγεται ή επιπλέει;
Σύμφωνα με την επιστήμη του Συμπεριφορισμού, όταν το άτομο αποδέχεται συμπεριφορές που επαναλαμβάνονται -π.χ. λεκτική προσβολή, κυνικός μορφασμός, ειρωνεία ή προσβλητικές χειρονομίες- τότε ενισχύει αυτές τις συμπεριφορές και η πιθανότητα να επαναληφθούν είναι μεγάλη.
Αυτός που γυρνά την πλάτη στα πληγωμένα συναισθήματά του, καταλήγει να είναι συμβολικά σαν ένας σάκος του μποξ, στη διάθεση του κάθε κυνικού μνησίκακου ανθρώπου. Τα τοξικά συναισθήματα δεν μπορούν να εξαφανιστούν, υπάρχει κίνδυνος ο θυμός να γυρίσει στον ίδιο σας τον εαυτό και σε ορισμένες περιπτώσεις να έχει οργανικές επιπτώσεις -π.χ. υψηλή αρτηριακή πίεση, καρδιακές αρρυθμίες ή ψυχολογικές επιπτώσεις, όπως π.χ. άγχος, κατάθλιψη. Σε άλλες περιπτώσεις, η καταπίεση του θυμού οδηγεί στη συντελεστική συσσώρευση συναισθημάτων θυμού και εν τέλει σε τιμωρητικές συμπεριφορές.
Ο θυμός είναι εχθρός της ορθής κρίσης
Οι εν θερμώ αντιδράσεις οδηγούν σε συνέπειες που ίσως μετανιώσετε…
Η δικαιολογία ότι είναι υγιές να εκφράζει κάποιος το θυμό του είναι καταστροφική παρερμηνεία, διότι αυτό μπορεί να οδηγήσει σε βία (σωματική ή λεκτική), ενδεχομένως να καταλήξει και σε παραβατική συμπεριφορά. Ο θυμός, όταν μετατρέπεται σε οργή, οδηγεί σε παράλογη συμπεριφορά, χάνοντας την αίσθηση με την πραγματικότητα (το σωστό και το λάθος). Σύμφωνα με στατιστικές ψυχολογικές έρευνες, όταν ο θυμός κυριαρχεί ως συναίσθημα, η ικανότητα κάποιος να σκεφτεί και να ενεργήσει ορθολογικά με βάση τι είναι σωστό και τι όχι, περιορίζεται.
Εκφράζοντας το θυμό με οργή, αναπαράγεται το συναίσθημα της οργής, οδηγώντας στην αντεκδίκηση. Κατά συνέπεια, οι εν θερμώ ενέργειες συνήθως έχουν καταστροφικές/τραγικές συνέπειες.
Η πιο σωστή τεχνική διαχείρισης του θυμού είναι η σωστή έκφραση συναισθημάτων χωρίς να πληγώνεις τους άλλους και αυτό «χτίζεται» από την παιδική ηλικία, όταν διαμορφώνεται ο χαρακτήρας του παιδιού από τον άμεσο οικογενειακό περίγυρο, που είναι οι γονείς του. Η Διαταραχή Διαγωγής ξεκινά από την παιδική ηλικία και, αν δεν αντιμετωπιστεί, εξελίσσεται σε Αντικοινωνική Προσωπικότητα.
*Έλσα Μπάρδα - Κλινικός Ψυχολόγος - Αναλύτρια Συμπεριφοράς
- Twitter: https://twitter.com/elsa_barda
- email. elsabardapsychologist@hotmail.com
*Η Ελσα Μπάρδα έχει βασικό πτυχίο ψυχολογίας (BSc Honours), μετεκπαίδευση πρώτο μάστερ στην Κλινική Ψυχολογία (MSc Clin. Psy.) και δεύτερο μάστερ στην Εφαρμοσμένη Ανάλυση Συμπεριφοράς MSc (MSc ABA ). Η εκπαίδευση και μετεκπαίδευσή της έγινε στη Μ. Βρετανία. Έχει αναγνώριση πτυχίων από το ΔΟΑΤΑΠ και άδεια ασκήσεως επαγγέλματος ψυχολόγου.
