Το παράσιτο Sarcoptes scabiei είναι μικροσκοπικό άκαρι που παρασιτεί στον άνθρωπο από την αρχαιότητα.
Πολύ μικρό στο μέγεθος και δύσκολο να βρεθεί (αόρατο στο γυμνό μάτι), προσβάλει πάνω από 300.000.000 άτομα κάθε χρόνο στον πλανήτη και προκαλεί μια ασθένεια με πολύ μεγάλη φαγούρα που είναι γνωστή ως ψώρα.
Η ψώρα δεν έχει καμιά απολύτως σχέση με την ψωρίαση.
Η σύγχυση ίσως οφείλεται στο παρεμφερές όνομα, την φαγούρα και τις δερματικές αλλοιώσεις που για κάποιον μη ειδικό μοιάζουν να είναι ίδια.
Προσβάλλεται οποιαδήποτε φυλή, οποιοδήποτε φύλο και ηλικία, φτωχοί ή πλούσιοι, ανεξάρτητα αν ακολουθούν σωστούς κανόνες προσωπικής υγιεινής ή όχι.
Το παράσιτο σκάβει το δέρμα φτιάχνοντας σήραγγες όπου και αφήνει τα αυγά του. Η αλλεργική αντίδραση που αναπτύσσεται έχει σαν συνέπεια την έντονη φαγούρα που ενίοτε, είναι τόσο δυνατή (ιδίως τη νύκτα), ώστε δεν αφήνει τον πάσχοντα να κοιμηθεί.
Φαγούρα βέβαια σημαίνει ξύσιμο και αυτό με τη σειρά του, όταν είναι δυνατό και παρατεταμένο, προκαλεί δερματικές βλάβες (αυτοτραυματικές αλλοιώσεις διάβρωσης του δέρματος που ονομάζονται και δρυφάδες).
Έτσι έχουμε δευτερογενή επιμόλυνση.
Πως εμφανίζεται η ψώρα;
Η ψώρα μεταδίδεται.
Σχεδόν πάντοτε από άνθρωπο σε άνθρωπο.
Απαιτεί επομένως στενή επαφή(*).
Ο αρχικός πάσχων μπορεί να είναι ένα παιδί, ένας φίλος, άλλο μέλος της οικογένειας. Κατόπιν αυτών γίνεται κατανοητή η συνήθης έκφραση ‘’να ήταν η ζήλεια ψώρα, θα γέμιζε όλη η χώρα’’
Το θηλυκό άκαρι όπως ήδη είπαμε, στον νέο ξενιστή σκάβει μια σήραγγα μέσα στην οποία εναποθέτει τα αυγά του και παράγει εκκρίσεις που προκαλούν αλλεργική αντίδραση. Από τα αυγά εκκολάπτονται οι νύμφες που προχωράνε προς την επιφάνεια του δέρματος ενώ ταυτόχρονα ενηλικιώνονται.
Από τη στιγμή της προσβολής κάποιου, ο χρόνος επώασης είναι περίπου 20 ημέρες. Έτσι μπορεί να περάσει και ένας μήνας έως ότου ένας που έχει «κολλήσει», να αρχίσει να έχει κνησμό δίνοντας λαβή για υποψίες.
(*) Η στενή και παρατεταμένη επαφή μπορεί να αφορά και μολυσμένα αντικείμενα όπως σεντόνια, έπιπλα, ενδύματα. Επομένως η ψώρα μπορεί να μεταδοθεί και χωρίς άμεση δερματική επαφή.
Η νόσος δεν μεταδίδεται από τις συνηθισμένες κοινωνικές επαφές (χειραψία, στιγμιαίο αγκάλιασμα είναι απίθανο να μεταδώσουν το άκαρι της ψώρας).
Επίσης η νόσος δεν μεταδίδεται από λεκάνη τουαλέτας.
Σημάδια και συμπτώματα
Πρώτη εκδήλωση της νόσου, είναι ο κνησμός, ιδίως τις νυκτερινές ώρες.
Μπορεί να έχουμε και εξάνθημα. Στην αρχή με μικρά σπυράκια. Αργότερα σαν έκζεμα με απολέπιση ή εφελκίδες. Ανευρίσκονται επίσης οζίδια, πολλές φορές μάλιστα μετά από θεραπεία αργούν να εξαφανισθούν.
Οι θέσεις εντόπισης ποικίλουν
Μπορεί να είναι:
Ανάμεσα στα δάκτυλα των χεριών, στους αγκώνες, στους καρπούς, στους γοφούς, τις γυναικείες θηλές ή τα ανδρικά γεννητικά όργανα.
Επειδή στα παράσιτα υπάρχει τάση να κρύβονται, θα τα βρούμε κάτω … από τα νύχια, ή κάτω από βραχιόλια, λουράκια, ρολόγια, ακόμα και δακτυλίδια.
Στα παιδιά η μόλυνση μπορεί να συμπεριλάβει όλο το σώμα. Ακόμα και πέλματα, παλάμες και τριχωτό κεφαλής, προκαλώντας έντονη φαγούρα και κατά συνέπεια αϋπνία και εξ αυτής κόπωση .
Η επιμόλυνση από μικροβιακούς παράγοντες που ‘’βρίσκουν την ευκαιρία’’, είναι αρκετά συχνό πρόσθετο πρόβλημα. Θα τις δούμε ευκολότερα το καλοκαίρι και σε περιοχές με ζεστό κλίμα.
Εδώ (επιμολύνσεις), παίζουν ρόλο οι συνθήκες υγιεινής. Έτσι οι επιμολύνσεις αφορούν συχνότερα οικογένειες ή κοινότητες με φτωχές συνθήκες καθαριότητας.
«Νορβηγική Ψώρα»
Η Νορβηγική ψώρα (πρωτοπεριγράφτηκε σε λεπρούς στην Νορβηγία), είναι μια μορφή ψώρας που εμφανίζεται κυρίως σε ηλικιωμένους και σε άτομα με αδύναμο ανοσολογικό σύστημα (π.χ. ασθενείς με AIDS).
Εδώ τα συμπτώματα είναι πολύ πιο σοβαρά. Οι προσβεβλημένες εκτάσεις δέρματος είναι μεγάλες, έχουν εφελκίδες και είναι λεπιδώδεις. Κάτω από αυτές κρύβονται πολλές χιλιάδες παράσιτα με τα αυγά τους και είναι περιπτώσεις εξαιρετικά μεταδοτικές.
Η θεραπεία στην μορφή αυτή της ψώρας είναι δύσκολη διότι τα συνήθως χρησιμοποιούμενα σε υγρή μορφή φάρμακα, δεν διαπερνούν το παχύ και ξεραμένο δέρμα ώστε να φθάσουν στα ακάρεα και να τα σκοτώσουν.
Ποιοι κινδυνεύουν περισσότερο;
Είπαμε ήδη ότι η ψώρα δεν κάνει διακρίσεις. Προσβάλλει πλούσιους και φτωχούς, παιδιά, νέους και γέρους.
Είναι συχνότερη σε πυκνοκατοικημένες περιοχές διότι αυξάνουν οι πιθανότητες επαφής.
Πιο συχνή είναι επίσης σε άτομα που βρίσκονται σε διάφορα ιδρύματα (στρατώνες, φυλακές, οίκους ευγηρίας), καθώς και εκείνους που έχουν στενότερη φυσική επαφή με άλλους, ιδίως παιδιά, μητέρες βρεφών.
Ενδοοικογενειακά όταν κάποιος από όλους έχει το παράσιτο, τα παιδιά ηλικίας έως 2 ετών έχουν μεγαλύτερο ρίσκο, ακολουθούν οι μητέρες και τα μεγαλύτερα αδέλφια (κορίτσια), στο τέλος δε τα άλλα μέλη της οικογένειας.
Οι ενήλικοι άρρενες εμφανίζουν ψώρα λιγότερο συχνά. Το γιατί δεν το ξέρουμε, ίσως όμως να οφείλεται στο ότι έρχονται λιγότερη ώρα σε επαφή με τα μολυσμένα παιδιά.
Για τους ηλικιωμένους τροφίμους ιδρυμάτων, το ενδεχόμενο ψώρας είναι υψηλό και για άλλους λόγους όπως η χαμηλή φυσική άμυνα, οι συνθήκες καθαριότητας (όχι πάντα καλές) και η στενή φυσική επαφή με το προσωπικό (που ενδεχόμενα είναι φορέας ακάρεων) .
Υπάρχει καθυστερημένη διάγνωση;
Ναι και κυρίως σε ηλικιωμένους, και για πολλούς λόγους (μειωμένη φροντίδα, εγκατάλειψη κλπ.)
Εξάλλου η ψώρα μοιάζει αρκετά με άλλες δερματοπάθειες (ξηροδερμία, έκζεμα, δερματίτιδα εξ’ επαφής, φαρμακευτικό εξάνθημα κλπ.) που απαντώνται συχνά σε ηλικιωμένους.
Μεταδίδεται με το σεξ;
Η νόσος μπορεί να μεταδοθεί με σεξουαλική επαφή όταν το ζευγάρι περάσει πολύ ώρα μαζί (επί παραδείγματι όλη την νύχτα).
Τι θεραπεία έχουμε;
Να κάνουμε πρώτα σαφές πως έχει μεγάλη σημασία σε οικογένειες και σε κοινότητες,η ταυτόχρονη θεραπεία όλων όσων συναναστρέφονται στον ίδιο χώρο. Ανεξαρτήτως αν έχουν φαγούρα ή όχι.
Το βενζοϊκό βενζύλιο (ένα φτηνό γαλάκτωμα) είναι παγιωμένη από χρόνια θεραπεία που συνδυάζει την χαμηλή τιμή με την αποτελεσματικότητα.
Οι οδηγίες χρήσης που πρέπει σχολαστικά να τηρηθούν, είναι δουλειά του δερματολόγου.
Υπάρχουν και εναλλακτικές θεραπείες όπως είναι η κρέμα με τη συνθετική ουσία crotamiton USP10% (Eurax) που σκοτώνει τα ακάρεα και καταπραΰνει τη φαγούρα. Η περμεθρίνη και η λινδάνη επίσης, που αμφότερες βρίσκονται σε μορφή κρέμας.
Υπάρχει και η αλοιφή με θείο. Είναι η μόνη θεραπεία που μπορούμε να εφαρμόσουμε σε εγκύους καθώς οι προηγούμενες δεν ενδείκνυνται.
Δεν ξεχνάμε ότι τα ρούχα μας και τα κλινοσκεπάσματα ή οι πετσέτες μπορεί να έχουν ακάρεα. Πρέπει λοιπόν να πλένονται σε θερμοκρασία όχι μικρότερη από 60 º Κελσίου.
Εναλλακτικά: Να κλείνονται σε πλαστικό σάκο για 2 εβδομάδες τουλάχιστον.
