Timothy Leary: Επεκτείνοντας τη Συνείδηση έξω από τη Γη
Φουτουριστής, εξερευνητής της ανθρώπινης συνείδησης και οραματιστής μιας μελλοντικής αθανασίας μέσω της εξόδου του είδους μας από τη φυλακή του πλανήτη Γη, ο Timothy Leary δεν αποτέλεσε απλά έναν εναλλακτικό στοχαστή και φιλόσοφο του 20ου αιώνα. Οι ιδέες του κατάφεραν να περάσουν στην κοινωνία, αλλάζοντας τους κανόνες του παιχνιδιού της πραγματικότητας και δημιουργώντας εν τέλει νέα ρεύματα σκέψης και θέασης του κόσμου. Ο συνεργάτης μας Φοίβος Καλφόπουλος επιχειρεί να μας εισάγει στο πολυδαίδαλο έργο του!
«H μετάλλαξη από τη γήινη στη διαστρική ζωή πρέπει να γίνει γιατί ο πλανήτης μήτρα θα ανατιναχτεί σε μερικά δισεκατομμύρια χρόνια. Ο πλανήτης Γη είναι ένα σκαλοπάτι στο χρονικό μας ταξίδι μέσα στο γαλαξία. Η ζωή πρέπει να μεταφέρει το σπόρο της έξω από το πλανήτη για να επιβιώσει… Υπάρχουν επίσης κάποιοι ανάμεσά μας που πλήττουν από το αμνιακό επίπεδο νόησης σε αυτό το πλανήτη και κοιτάζουν ψηλότερα, με την ελπίδα να βρουν κάποιο πιο ευχάριστο πλάσμα για να συνομιλήσουν».
Τα παραπάνω λόγια ανήκουν στον Dr. Timothy Leary (1920-1996) και είναι αντιπροσωπευτικά του ρηξικέλευθου τρόπου σκέψης του. Ενας χαρακτήρας καινοτόμος και εκ φύσεως ανίκανος να συμπορευτεί με τα συμβατικά ρεύματα σκέψης. Φυσικά μία προσωπικότητα τόσο καλειδοσκοπική όσο του Leary δεν μπορεί να αναλυθεί μέσα από τις σελίδες ενός άρθρου. Ωστόσο, στις επόμενες σελίδες θα επιχειρήσω να σκιαγραφήσω τα σημαντικότερα κομμάτια της ζωής του και των θεωριών του που επηρέασαν τόσους πολλούς ανθρώπους ανά το κόσμο.
Αλλάζοντας την πραγματικότητα
Η ζωή του Leary πληρoί όλες τις προϋποθέσεις για κινηματογραφική ταινία. Οντας προσωπικός φίλος με τον John Lehnon, επηρέασε τους Beatles και πολλά άλλα διάσημα rock συγκροτήματα όπως oι Who και οι Μοοdy Blues, κυρίως μεσω των βιβλίων του, αλλά και των τηλεοπτικών του εμφανίσεων. Το έργο , η ζωή και οι ιδέες του, προκάλεσαν σαν δυνατός άνεμος τρικυμία στα ήδη ταραγμένα νερά της κοινωνίας της Αμερικής. Αποκορύφωση αυτής της κατάστασης ήταν όταν ο πρόεδρος Richard Νixon έφτασε στο σημείο να τον χαρακτηρίσει το 1972 ως τον πιο επικίνδυνο άνθρωπο της χώρας.
Ο Leary αποτέλεσε ένα βασικό παίκτη στο παιχνίδι διαμόρφωσης της πραγματικότητας κατά τη δεκαετία του ‘60. Με τα πειράματά του και τον τρόπο σκέψης του επηρέασε σε μεγάλο βαθμό το κίνημα των hippies. Στη κοσμοθεωρία του είχε απορρίψει τους περισσότερους τρόπους σκέψης και συμπεριφοράς των κοινών ανθρώπων ως κλασσικά παιχνίδια του Εγώ. Διακαής πόθος του ήταν ο επαναπρογραμματισμός του ανθρώπινου βιοκομπιούτερ, όπως του άρεσε να αποκαλεί τον ανθρώπινο εγκέφαλο!
Τα πειράματα με τις ψυχεδελικές ουσίες
Η φήμη του ξεκίνησε να εξαπλώνεται όταν το 1960 διεξήγαγε το περίφημο πείραμα «Harvard Psilocibine Project». To προτζεκτ είχε σαν στόχο να αναλύσει την επίδραση της ψιλοκιβίνης στην ανθρώπινη συμπεριφορά. Μαζί με τον τότε αξιόλογο ψυχολόγο του Harvard, Richard Alpert ( αργότερα γνωστό ως Ram Dass ), διεξήγαγαν και δεύτερο πείραμα με υποκείμενα κρατουμένους στους οποίους επεδίωξαν να εφαρμόσουν ψυχαναλυτικές τεχνικές ενώ βρισκόταν υπό την επήρεια ψιλοκιβίνης. Απώτερος στόχος τους ήταν η μείωση της παραβατικής συμπεριφοράς τους και η εξάλειψη του αλκοολισμού σε ορισμένους εξ αυτών. Το ποσοστό επιτυχίας ήταν ιδιαιτέρως ενθαρρυντικό. Εύλογα μπορούν να αναρωτηθούν κάποιοι πως είναι δυνατόν δύο καθηγητές του Harvard να διεξάγουν πειράματα με ψυχεδελικές ουσίες..
Kι όμως, όσο παράξενο κι αν φαίνεται στις μέρες μας, υπήρχε μια εποχή όπου το LSD και η ψιλοκυβινη ήταν αποδεκτές ουσίες και καθόλα νόμιμες. Οι ξεχωριστές ιδιότητές τους είχαν δημιουργήσει μεγάλο ενδιαφέρον τόσο στην επιστημονική κοινότητα όσο και στις διάφορες κρατικές μυστικές υπηρεσίες. Βλέπετε το LSD μπορεί να χρησιμοποιηθεί κάτω από ειδικές «συνθήκες» σαν εργαλείο για την τροποποίηση ή καλύτερα για τον επαναπρογραμματισμό της ανθρώπινης συμπεριφοράς. Αυτό συμβαίνει χάρη στην ιδιότητά του να προκαλεί τη στιγμιαία απώλεια των εξαρτημένων αντανακλαστικών του υποκειμένου και να του δίνεται η ευκαιρία να τα επαναπρογραμματίσει από την αρχή. Αυτό το γεγονός έδωσε τη δυνατότητα στους ψυχολόγους της εποχής να το χρησιμοποιήσουν σαν πειραματικό θεραπευτικό εργαλείο, με σκοπό την εξάλειψη ανεπιθύμητων συμπεριφορών στους ασθενείς τους. Στις κρατικές υπηρεσίες χρησίμευσε ως μέσο χειραγώγησης και ανάκρισης των κρατουμένων τους.
Στην ανθολογία του David Solomon με τίτλο «LSD24» που εκδόθηκε το 1964, βρίσκονται κείμενα πλήθος σημαντικών επιστημόνων της εποχής όπως των Dr. James Terill , Dr. Charles Savage , Dr Martin Katz και Dr Jonathan Cole. Στον εν λόγω τόμο οι προαναφερθέντες ειδικοί αναλύουν τις ευεργετικές και ενδιαφέρουσες αλλαγές που προκαλεί το LSD στη συνειδητότητα κάτω από τη σωστή καθοδήγηση και το απαραίτητο θεραπευτικό περιβάλλον. Επίσης παρουσιάζονται οι απόψεις των διάσημων φιλοσόφων Aldous Huxley και Alan Watts, που εξετάζουν τις ενδεχόμενες δυνατότητες των ψυχεδελικών που είναι ικανές να οδηγήσουν στη βελτίωση της ανθρώπινης ζωής και κατ’ επέκταση της δομής των ανθρώπινων κοινωνιών. Η αισιοδοξία κα η ελπίδα τόσων σπουδαίων μυαλών σε αυτή την ανθολογία, μοιάζει να έχει δραπετεύσει από ένα εναλλακτικό σύμπαν, αξιολογώντας βέβαια την κατάσταση πενήντα χρόνια αργότερα και αναλογιζόμενοι την τόσο διαφορετική τροπή με την οποία εξελίχθηκε η ιστορία.
Το κυνήγι και η απομόνωση
Αρκετό ενδιαφέρον παρουσιάζουν και οι σχέσεις του Dr Leary με τον Αμερικάνικο νόμο. Δεν χρειάζεται να είναι κανείς ποινικολόγος για να καταλάβει το βαθμό που το κράτος της Αμερικής τον ήθελε φυλακισμένο. Ετσι με μία πρωτοφανή απόφαση, το δικαστήριο επέβαλε στον Leary 30 χρόνια φυλάκισης για τη κατοχή δύο τσιγάρων κάνναβης (ο ίδιος υποστήριξε πως όλα αυτά είναι μέρος σκευωρίας για να τον παγιδέψουν ), ενώ του ορίστηκε το υψηλότερο μέχρι τότε πόσο εγγύησης, ύψους πέντε εκατομμυρίων δολαρίων.
Πριν την είσοδό του στη φυλακή, του απαιτήθηκε, όπως συνηθιζόταν, να συμπληρώσει κάποια ψυχολογικά τεστ που στόχο είχαν να δημιουργήσουν το κατάλληλο ψυχολογικό προφίλ του κρατουμένου ώστε να τοποθετηθεί στο σωστό περιβάλλον και στις αρμόδιες εργασίες. Ο Leary έχοντας σχεδιάσει ο ίδιος ένα από τα τεστ που του δόθηκαν (Leary Interpersonal Behavior Test) έδωσε τις κατάλληλες απαντήσεις ώστε να το θεωρήσουν έναν συμβατικό υπάκουο χαρακτήρα με ιδιαίτερη τάση προς τη κηπουρική. Ετσι οδηγήθηκε σε φυλακής χαμηλής προστασίας με την ιδιότητα του κηπουρού.
Εννέα μήνες αργότερα και μερικές βδομάδες πριν τα πεντηκοστά γενέθλιά του, ο Leary δικαιολόγησε την τόσο προβεβλημένη νεανική κουλτούρα του αλλά και την αθλητική εικόνα του με ένα εντυπωσιακό σκαρφάλωμα στον πυλώνα ύψους20 μέτρωντης φυλακής, γεγονός που του άνοιξε το δρόμο προς την ελευθερία. Βέβαια δεν παρέλειψε να αφήσει πίσω του ένα θρησκόληπτο σημείωμα προς το προσωπικό της φυλακής: «Στο όνομα του Πατρός και του Υιού και του Αγίου Πνεύματος! Ω φρουροί! Φεύγω τώρα προς την ελευθερία. Προσεύχομαι ότι θα καταφέρετε να ελευθερωθείτε. Το να κρατάτε έναν άνθρωπο αιχμάλωτο είναι έγκλημα κατά της ανθρωπότητας και ύψιστη αμαρτία ενώπιον του Θεού. Ω φρουροί , είστε εγκληματίες και αμαρτωλοί. Ελευθερωθείτε . Αμήν».
Η αμερικανική αριστερή ριζοσπαστική οργάνωση φυγάδευσε τον Leary και τη γυναίκα του μακριά από τα σύνορα της Αμερικής, στη μακρινή Αλγερία. Ούτε εκεί όμως βρήκε καταφύγιο, καθώς προσπάθησαν να τον κρατήσουν όμηρο μέλη της Black Panther Society, μίας ακροαριστερής οργάνωσης που αγωνιζόταν για τα δικαιώματα των έγχρωμων. Ο Leary με τη γυναίκα του οδηγήθηκαν σε μία απίστευτη περιπέτεια, καθώς άλλαξαν πολλές χώρες μεταξύ αυτών η Ελβετία , η Αυστρία και το Ιράν. Το ζευγάρι αναγκάστηκε να χωριστεί και ο Leary βρέθηκε φυλακισμένος στο Αφγανιστάν, το οποίο ήταν και ο τελευταίος σταθμός του. Από εκεί επέστρεψε στις Ηνωμένες Πολιτείες και πέρασε τα επόμενα τρία χρόνια στην απομόνωση των φυλακών υψίστης ασφαλείας Φόλσομ, δίπλα στο διάσημο δολοφόνο Τσαρλς Μάνσον. Η φυλακή και η απομόνωση, όμως, δεν στάθηκαν ικανές για να δεσμεύσουν το δημιουργικό μυαλό του και τα τρία αυτά χρόνια δημοσίευσε πλήθος βιβλίων όπως τα «Starseed», «Neurologic» και «Terra II : A way out».
Στο διάστημα αυτό είχε κάνει σημαντική στροφή στις ερευνητικές του κατευθύνσεις. Οπως δήλωσε σε συνέντευξη του μέσα από τη Φόλσομ , δεν τον ενδιέφεραν πια οι ψυχεδελικές ουσίες καθώς δεν ήταν παρά μόνο ένα είδος μικροσκοπίου για αυτόν, εργαλεία που του έδιναν τη δυνατότητα να εξερευνήσει τις δυνάμεις του νευρικού συστήματος.
Το πεπρωμένο μας είναι τα’ άστρα
Αυτό που τον ενδιέφερε, πλέον, και είχε στρέψει εκεί την έρευνα του, ήταν η επέκταση της ανθρώπινης συνείδησης στο διάστημα! Ως αποτέλεσμα αυτής της ερευνητικής του στροφής μπορεί να συμπεριληφθεί η θεωρία των οκτώ εγκεφαλικών κυκλωμάτων. Ο Leary πίστευε πως είναι καλύτερο να αντιμετωπίζουμε τον εγκέφαλο σαν μια ομάδα από 8 κυκλώματα, ή αλλιώς «επίπεδα» ή «μίνι-εγκέφαλοι». Κάθε επίπεδο υποτίθεται πως αντιπροσωπεύει ένα ανώτερο επίπεδο εξέλιξης από το προηγούμενό του. Τα πρώτα τέσσερα κυκλώματα είναι γραμμικά και υπόκεινται στην Ευκλείδεια γεωμετρία και το Νευτώνειο χρόνο. Στιγματίζονται έντονα από τα τοπικά, φυλετικά συστήματα πεποίθησης και αξιών. Συνήθως αυτό που καταφέρνουν είναι να στενεύουν το πολυμορφικό χαρακτήρα του παιδιού και να το περιορίζουν σε μία προσωπικότητα, ένα σεξουαλικό ρόλο και ένα συντηρητικό και ελαφρώς παρανοϊκό προσωπικό σύστημα αξιών, ώστε να ταιριάζει με το ευρύτερο συντηρητικό κα ελαφρώς παρανοϊκό σύστημα αξιών της κοινωνίας.
Τα υπόλοιπα τέσσερα ανώτερα κυκλώματα δεν αναπτύσσονται από όλους τους ανθρώπους παρά μόνο από ένα μικρό ποσοστό. Αυτό συμβαίνει γιατί σε αντίθεση με τα τέσσερα γήινα κυκλώματα που εδρεύουν στο αριστερό μέρος του εγκεφάλου, τα τέσσερα ανώτερα ανήκουν στη λειτουργία του σιωπηλού δεξιού μέρους του εγκεφάλου. Τα τέσσερα ανώτερα κυκλώματα περιέχουν το σενάριο της εξέλιξης για τη μελλοντική ζωή, όταν ο άνθρωπος ξεφύγει από τους περιορισμούς του πλανήτη και αρχίσει να ζει στο διάστημα, απαλλαγμένος από τα προγράμματα κυριαρχίας των θηλαστικών, τους εδαφικούς ανταγωνισμούς και την Αριστοτέλεια λογική. Το φαινόμενο «Overview Effect» που έχει παρατηρηθεί σε αρκετούς αστροναύτες, θα μπορούσε να αποτελέσει επιβεβαίωση της θεωρίας για την ανάπτυξη ανώτερων εγκεφαλικών κυκλωμάτων όταν ο άνθρωπος είναι απελευθερωμένος από τους περιορισμούς της ζωής στη Γη. Σε γενικές γραμμές, όμως, το μοντέλο του Leary για τον εγκέφαλο δεν έτυχε ιδιαίτερης αναγνώρισης από τους κύκλους των ψυχολόγων. Επηρέασε όμως πληθώρα ερευνητών. Οποιος αναγνώστης ενδιαφέρεται περισσότερο μπορεί να αναζητήσει το «Προμηθέας Αναδυόμενος» του Robert Anton Wilson, όπου γίνεται μία εξαιρετική επέκταση και ανάλυση της θεωρίας του Leary με σωρεία παραδειγμάτων και πρωτότυπων ασκήσεων.
Τα τελευταία χρόνια
To 1976, όντας ελεύθερος άνθρωπος πια, ο Leary συνέχισε να γράφει βιβλία και να δίνει διαλέξεις ή σύμφωνα με τη δικιά του ορολογία να είναι «Stand up – philosopher». Η συνεργασία του με έναν πρώην εχθρό του, τον G. Gordon Liddy, τον έφερε ξανά στο προσκήνιο της επικαιρότητας και έκανε τη περιοδεία τους ιδιαίτερα δημοφιλή, καθώς το κοινό ενθουσιάστηκε από το πάντρεμα των αντίθετων προσωπικοτήτων τους. Ο Gordon Liddy ήταν δικηγόρος και σφοδρός πολέμιος του Leary. Υπήρξε στο επιτελείο του προέδρου Nixon, όμως η πρωταγωνιστική ανάμειξή του στο σκάνδαλο Watergate που συγκλόνισε την Αμερική του κόστισε κάποια χρόνια στη φυλακή, σημαίνοντας και το τέλος της θητείας της προεδρικής θητείας του Ρίτσαρντ Νίξον. Την τελευταία δεκαετία της ζωής του, η ερευνητική κατεύθυνση του Leary στράφηκε γύρω από την περίφημη τρανσουμανιστική φόρμουλα του SMI²LE ( SM Space Migration + I² intelligence increase + LE Life extension).
Το 1996, σε ηλικία 76 ετών, ο Timothy Leary έφυγε από τη ζωή. Τους τελευταίους μήνες του κατέγραφε τη ζωή του για τη δημιουργία ντοκιμαντέρ με θέμα το θάνατό του ( Timothy’s Leary Dead). Τις τελευταίες του στιγμές του διαβαζόταν η Θιβετιανή βίβλος των Νεκρών. Το καθήκον του σαν φουτουριστής ήταν να κάνει όσο το δυνατόν πιο γνωστή τη διαδικασία της κρυογονικής . Ετσι, παρά το γεγονός ότι δεν πίστευε στη δυνατότητα να ξαναέρθει στη ζωή μέσω της κρυογονικής, ζήτησε μετά το θάνατό του να του κόψουν το κεφάλι και να το τοποθετήσουν σε κρυογονικό θάλαμο. Το υπόλοιπο σώμα του αποτεφρώθηκε και οι στάχτες του μαζί με άλλων διάσημων προσωπικοτήτων όπως του δημιουργού του Star Trek Gene Roddenberry , ταξίδεψαν στο διάστημα με το πύραυλο Πήγασο.
Από τους δεκάδες αφορισμούς των επικριτών του Leary, μέχρι και τα θετικά σχόλια των υποστηρικτών του, ένα γεγονός παραμένει σταθερό εκεί κάπου στη μέση. Εχουμε να κάνουμε με ένα άνθρωπο που διείσδυσε βαθιά στα πεδία της συνείδησης και ήρθε πίσω με μία εξαιρετικά χρήσιμη αλήθεια. Η λέξη πραγματικότητα δεν είναι ένα ουσιαστικό ενικού αριθμού και σε καμιά περίπτωση δεν μπορεί να εμπεριέχει την έννοια του κόσμου που μας περιβάλλει , σαν αυτός να είναι ένα ενιαίο στερεό αντικείμενο. Πολύ απλά γιατί αυτό που αποκαλείται πραγματικότητα είναι τόσο απύθμενο και απεριόριστο, που δεν γίνεται να χωρέσει σε εννοιολογικούς ορισμούς και δη ενικού αριθμού.
Αρκεί να αναλογιστείτε τα ερμηνευτικά μοντέλα που έχει αλλάξει η επιστήμη για το σύμπαν μέσα στους αιώνες. Σκεφτείτε πως αντιλαμβανόταν η ανθρωπότητα το σύμπαν το 18ο , το 19ο και πως τον προηγούμενο αιώνα. Ακόμα και τη στιγμή που διαβάζετε αυτές τις λέξεις, νέα ερμηνευτικά μοντέλα εμφανίζονται με σκοπό να εκθρονίσουν τα παλιά. Κάθε άντρας και γυναίκα βρίσκει διαφορετικά νοήματα σε διαφορετικές ώρες της μέρας, αναλόγως τις συνθήκες που επικρατούν στον εσωτερικό του κόσμο και το εξωτερικό του περιβάλλον. Βασισμένος σε αυτή την «Αλήθεια», ο Leary εισήγαγε στα βιβλία του το πετυχημένο όρο «Reality Tunnel», θέλοντας να δηλώσει το μοναδικό τρόπο του καθενός μας να συνδέεται με αυτό που αποκαλείται πραγματικότητα . Για τον Leary, ο ανθρώπινος εγκέφαλος είναι ο υπέρτατος Προγραμματιστής του σύμπαντος.
Τέλος αν μπορούσα να συμπυκνώσω το όραμα του Leary για την ανθρωπότητα σε μία παράγραφο, ίσως ήταν κάπως έτσι : Απελευθερωθείτε από εξαρτημένα αντανακλαστικά που δεν επιλέξατε αλλά κληρονομήθηκαν σε εσάς από τη ρομποτική κοινωνία και την κουλτούρα στην οποία ανήκετε. Απελευθερωθείτε από τα προγράμματα κυριαρχίας των θηλαστικών. Μην προσκολλήστε σε ιδέες και νοοτροπίες που είναι αρνητικές και σας δεσμεύουν, πειραματιστείτε με νέα συστήματα πεποιθήσεων που εξυπηρετούν καλύτερα τους στόχους που έχετε θέσει σε αυτή τη ζωή. Επαναπρογραμματίστε το λογισμικό που τρέχετε στο βιοκομπιούτερ σας. Μη δέχεστε τίποτα ως δεδομένο και αυτονόητο , επαναστατήστε ακόμη και ενάντια στο Θάνατο. Αποδεχτείτε την ευθύνη της αθανασίας, δεν είναι απαραίτητο για κανέναν να πεθάνει. Οραματιστείτε το σπόρο της ζωής να μεταπηδάει έξω από το πλανήτη – μήτρα και να μεταφέρει την ανθρώπινη ύπαρξη στα αστέρια. Αναζητείστε νέους δρόμους γνώσης και ανώτερες μορφές νοημοσύνης στις απροσμέτρητες αβύσσους της ανθρώπινης συνείδησης. Εξελιχθείτε , μεταλλαχθείτε , επιστρέψτε στο γαλαξιακό σας σπίτι με δόξα !
Εξερευνήστε το άγνωστο
Μια από τις πιο διάσημες φράσεις του Leary που χρησιμοποιείται μέχρι και τις μέρες μας είναι το περίφημο «Turn On , Tune in Drop out». Ο ίδιος ο Leary μας δίνει μία απάντηση στην παρεξηγημένη αυτή φράση. Με το «Turn on» εννοεί ότι ο άνθρωπος πρέπει να ενεργοποιήσει το νευρολογικό και γενετικό εξοπλισμό του. Να ευαισθητοποιήσει τα τόσα πολλά και ανεξερεύνητα επίπεδα συνειδητότητας διαθέτει και τους μηχανισμούς που τα πυροδοτούν. Η φράση αυτή θεωρείται από πολλούς ως προτροπή για χρήση ψυχεδελικών ουσιών, παρ’ όλα αυτά οι ψυχεδελικές ουσίες είναι απλά ένας από τους πολλούς διαθέσιμους τρόπους . Με τη φράση «tune in» εννοεί την αρμονική αλληλεπίδραση με τον κόσμο τριγύρω μας. Πρέπει να προσπαθήσεις να εξωτερικεύσεις και να εκφράσεις με νέους τρόπους τις δικές σου νέες προοπτικές. Με το «Drop out» υποδεικνύεται μία ενεργή , επιλεκτική διαδικασία απόσπασης από τους αναγκαστικούς ή ασυνείδητους περιορισμούς. Το «Drop out» σημαίνει αυτοκυριαρχία. Η ανακάλυψη της μοναδικότητας του κάθε ατόμου, μία δέσμευση στην κινητικότητα , την επιλογή και την αλλαγή.
Who is Who: Ο Φοίβος Καλφόπουλος είναι απόφοιτος πανεπιστημίου με κατεύθυνση την ψυχολογία. Υπήρξε επί σειρά ετών μέλος της διαδικτυακής ομάδας Gateway συντονίζοντας τις δράσεις της Ελληνικής Κοινότητας του Μεταφυσικού (metafysiko.gr). Επικοινωνήστε μαζί του στο zoskiacultus93@yahoo.gr.
