Πιστεύετε στις προκαταλήψεις; Στους αριθµούς γρουσουζιάς και τις µαύρες γάτες; Στις ηµέρες ατυχίας, όπως για παράδειγµα κάθε Τρίτη και 13; Οχι; ∆εν είστε ο µόνος που υποστηρίζει κάτι τέτοιο. Οταν όµως σπάσει ένας καθρέφτης ή πάθετε κάτι άσχηµο κάποια Τρίτη και 13; Τότε δεν σταυροκοπιέστε; Ή τουλάχιστον δεν αναρωτιέστε από µέσα σας «και αν όντως ισχύει;»;
Το δωµάτιο φωτίζεται από άπειρους πολυελαίους και µία άκρατη χλιδή διατρέχει κάθε σπιθαµή του. Εισέρχεστε στο εσωτερικό του µε άλλους 168 άνδρες, είστε οι κύριοι προσκεκληµένοι σήµερα. Λίγες στιγµές µετά, ο οικοδεσπότης σάς οδηγεί στο δωµάτιο µε το νούµερο 13. Εισέρχεστε στο εσωτερικό του, όπου και βλέπετε 13 τραπέζια µε 13 θέσεις το καθένα. Είστε 169 άτοµα, οπότε οι θέσεις είναι ακριβώς µοιρασµένες σε αυτόν τον αλλόκοτο συνδυασµό.
Κάθεστε και αρχίζετε έντροµοι να παρατηρείτε το χώρο. Ενα κράµα µακάβριων σκηνικών και δεισιδαιµονικών συµβόλων
µοιάζουν να προσπαθούν να βιάσουν τη λογική σας. Ποτέ δεν πιστεύατε σε ηλίθιες προκαταλήψεις, αλλά τώρα κάτι νιώθετε να κραυγάζει µέσα σας. Παντού υπάρχουν οµοιώµατα από κρανία και οστά, µαύρα κεριά φωτίζουν το δωµάτιο, ενώ και οι τοίχοι καλύπτονται από µαύρο βελούδο. Παντού υπάρχουν οµοιώµατα από µαύρες γάτες, ενώ σας σερβίρουν αλλήθωρες σερβιτόρες. Παραδίπλα σας στέκει σιωπηλός ένας µικρός καθρέφτης. Ο οικοδεσπότης σας σηκώνεται όρθιος, µε το ποτήρι ψηλά για µία επικείµενη πρόποση, και οι φράσεις του αντηχούν σε όλο το δωµάτιο: «Εις µνήµην τόσων παράλογων δεισιδαιµονιών που σκοτώθηκαν από τα µέλη της Λέσχης 13».
Λίγες στιγµές αργότερα, ένα γράµµα διαβάζεται από τα χείλη του, γραµµένο από το γνωστό συγγραφέα Oscar Wilde. Απολογείται για τη µη έλευσή του παρά την πρόσκληση που η λέσχη τού απηύθυνε, για να συµπληρώσει: «Αγαπώ τις δεισιδαιµονίες. Είναι το στοιχείο που χρωµατίζει τη σκέψη και τη φαντασία. Είναι οι εχθροί της κοινής λογικής. Ο στόχος της λέσχης σας µου φαντάζει µιερός…».
Και κάπου εδώ, έπειτα από προτροπή του οικοδεσπότη σας, σηκώνετε ψηλά ένα µαχαίρι και όλοι µαζί αρχίζετε να σπάτε τους καθρέπτες που υπάρχουν παντού µέσα στην αίθουσα. Αλήθεια… εσείς θα τον σπάζατε;
Η παραπάνω διήγηση δεν είναι φανταστική και αποτελεί µία σύντοµη περιγραφή της 13ης επετείου της Λέσχης 13 του Λονδίνου, που έλαβε χώρα στις 13 Ιανουαρίου του 1894. Ενας πραγµατικός χορός δεισιδαιµονιών, δεν νοµίζετε;
Μύθοι και αλήθειες για τον αριθµό 13.
Οι προκαταλήψεις και οι δεισιδαιµονίες που έχουν σήµερα ζώσει τον αριθµό 13 είναι πάρα πολλές. «Μην κάθεστε ποτέ 13 άτοµα στο τραπέζι», «µην κάνετε σχέδια και µην παίρνετε σηµαντικές αποφάσεις στις 13 του µήνα», «οι ηµέρες Τρίτη και 13 ή Παρασκευή και 13 είναι ηµέρες ατυχίας» και τόσες άλλες.
Από πού ξεκίνησαν όµως όλα αυτά; Πόσο βαθιά στην Ιστορία και τους αιώνες χάνονται οι ρίζες τους; Αν και η απάντηση θα σας ξενίσει, οι παραπάνω προκαταλήψεις δεν έχουν παρά λιγοστούς αιώνες ζωής. Συγκεκριµένα, η δεισιδαιµονία «13 στο τραπέζι» πρωτοεµφανίστηκε µόλις το 17ο αιώνα, ενώ οι αντίστοιχες «Τρίτη και 13» ή «Παρασκευή και 13» µόλις τον 20ό αιώνα. Ετσι καταλήγουµε στο συµπέρασµα ότι το «13 στο τραπέζι» είναι η αρχαιότερη δεισιδαιµονία που σχετίζεται µε τον αριθµό 13, παρ’ όλα αυτά σήµερα είναι η λιγότερο ισχυρή.
Από πού ξεκίνησαν όμως όλα; Μία θρησκευτική εξήγηση μπορεί να δοθεί μελετώντας τα βιβλικά κείμενα. Σύμφωνα με αυτά, κατά τον Μυστικό Δείπνο στο τραπέζι κάθονταν 13 άτομα, οι 12 μαθητές και ο Ιησούς. Τη 13η θέση στο τραπέζι την κατείχε ο Ιούδας ο Ισκαριώτης, ο προδότης του Ιησού. Οπότε, ο αριθμός 13 συνδέθηκε άμεσα με τον Ιούδα και κατ’ επέκταση με την πηγή κάθε κακού.
Ξεκινώντας από τα παραπάνω, λοιπόν, η δεισιδαιμονία «13 στο τραπέζι» κατέληξε σήμερα να μας απειλεί με το εξής: Αν σε ένα τραπέζι καθίσουν 13 άτομα, τότε έως το τέλος της ημέρας ένας από αυτούς θα βρει το θάνατο. Από πού προέρχεται αυτό το «συμπέρασμα»; Σύμφωνα με τα βιβλικά κείμενα, όπως ήδη αναφέραμε, στο τραπέζι του Μυστικού Δείπνου συμμετείχαν 13 άτομα. Από τα άτομα αυτά ένα βρήκε σύντομα το θάνατο, ο Ιησούς.
Και οι αρνητικοί συσχετισμοί για τον αριθμό 13 συνεχίζονται. Κατά τις παραδόσεις του δυτικού κυρίως πολιτισμού, σε μία σύναξη μαγισσών συμμετέχουν 13 μάγισσες. Επίσης, ο αριθμός 13 χρησιμοποιείται συχνά και από αρχαιοτάτων χρόνων στη μαντεία. Επιπροσθέτως, στη θρησκεία του Χριστιανισμού υπάρχουν
13 βραδινές λειτουργίες ή σαρακοστιανές λαμπάδες, δηλαδή κεριά που σβήνουν ένα ένα και συμβολίζουν το σκοτάδι που απλώνεται σταδιακά στη γη μετά το θάνατο του Ιησού.
Τέλος, ο αριθμός 13 θεωρείται «εβραϊκός» και κατ’ επέκταση «κακός» για την πλειονότητα των ανθρώπων. Η παραπάνω σύνδεση έχει επιτευχθεί χάρη στην παραφιλολογία που έχει αναπτυχθεί τόσα χρόνια περί συνωμοσιολογικών σεναρίων κατάκτησης του κόσμου από τους Εβραίους.
Η αλήθεια πάντως είναι ότι για τους περισσότερους λαούς του κόσμου ο αριθμός 13 θεωρείται γρουσούζικος. Ομως, όχι για όλους. Σύμφωνα με τον καθηγητή του Πανεπιστημίου Rutgers Ανγκους Γκιλέσπι, οι φυλές Yoruba της Νιγηρίας θεωρούσαν τον αριθμό 13 τυχερό.
Οπως αναφέρει, προσθέτοντας τα δύο επιμέρους ψηφία (το 1 και το 3), προκύπτει ο αριθμός 4, το πλήθος δηλαδή των στοιχείων της δημιουργίας (νερό-γη-φωτιά-αέρας) αλλά και των σταδίων του κύκλου ζωής (γέννηση- ζωή-θάνατος-αναγέννηση).
Οπως υποστηρίζουν αρκετοί ψυχολόγοι, το φαινόµενο των δεισιδαιµονιών και των προκαταλήψεων δεν µπορεί παρά να είναι παιχνίδι του µυαλού. Για παράδειγµα, ο δρ Ε. Μπαρκέ αναφέρει: «Οι προλήψεις είναι η θρησκεία των πνευµατικά αδυνάτων». Πάντως, τα λόγια του Joe Nickell, Αµερικανού ερευνητή υπερφυσικών φαινόµενων, µοιάζουν να δίνουν µία εύστοχη απάντηση στα παραπάνω: «Το θέµα µε τις προλήψεις και τους οιωνούς είναι ότι, όταν εστιάζεσαι σε αυτά, αρχίζεις να βλέπεις αυτό που περιµένεις να δεις. Το θέµα είναι ότι το 13 είναι απλά ένα νούµερο…».
Τρίτη και 13 – Παρασκευή και 13
Πέρα, όµως, από την προκατάληψη «13 στο τραπέζι», για αρκετό καιρό δεν είχε εµφανιστεί κάποια άλλη παρόµοια που να σχετίζεται άµεσα µε τον αριθµό 13. Οι δεισιδαιµονίες γύρω από την «Τρίτη και 13» ή την «Παρασκευή και 13» εξαπλώθηκαν σε τόσο ευρεία κλίµακα µόλις στις αρχές του 20ού αιώνα.
Η «Τρίτη και 13» εµφανίζεται κυρίως στον ανατολικό Χριστιανισµό και δη στους ορθοδόξους, µιας και Τρίτη ήταν η µέρα που έπεσε η Κωνσταντινούπολη (το σύµβολο της Ορθοδοξίας) στα χέρια των απίστων.
Από την άλλη, η «Παρασκευή και 13» συναντάται κυρίως στο δυτικό Χριστιανισµό και δη στους καθολικούς, µιας και Παρασκευή και 13 ήταν η ηµέρα που έγινε η προδοσία κατά των Ναϊτών Ιπποτών από τον Πάπα και τον αυτοκράτορα της Γαλλίας Φίλιππο. Αξιοσηµείωτο είναι το γεγονός ότι στις αρχές του 20ού αιώνα οι προκαταλήψεις γύρω από την «Παρασκευή και 13» ήταν τόσο έντονες που δηµιουργούσαν, κάθε φορά που τύχαινε µία παρόµοια ηµεροµηνία, αισθητή πτώση στο δείκτη των Χρηµατιστηρίων. Ετσι, αν και ουσιαστικά η ηµέρα δεν είχε κάτι το ξεχωριστό, οι προκαταλήψεις των χρηµατιστών τούς οδηγούσαν στο να µην αγοράζουν µετοχές εκείνην την ηµέρα, µε αποτέλεσµα ο δείκτης να παρουσιάζει µεγάλη πτώση! Το πρόβληµα ήταν µάλιστα τόσο µεγάλο, που στις 13 Απριλίου του 1906, ηµέρα Παρασκευή, κυκλοφόρησε άρθρο από τη «New York Times» µε τίτλο: «Today is Good Friday, also the 13th of the month» («Σήµερα είναι καλή Παρασκευή, αν και 13η του µήνα»). Με τον τρόπο αυτό, η γνωστή ανά την υφήλιο εφηµερίδα προσπάθησε να αποτρέψει µία ακόµα πτώση του δείκτη της Wall Street λόγω δεισιδαιµονιών.
Η προκατάληψη για αυτή την ηµέρα είχε επηρεάσει σε τόσο µεγάλο βαθµό την τότε ανθρώπινη κοινωνία, που κατέληξε να κινητοποιήσει ως και τα όργανα του νόμου. Στις 12 Οκτωβρίου του 1939, ημέρα Πέμπτη (η επομένη αυτής ήταν Παρασκευή και 13), βγήκε απόφαση από το συμβούλιο της πόλης French Lick της Indiana ότι από τις 12 τα μεσάνυχτα, και για το επόμενο 24ωρο, όλες οι μαύρες γάτες έπρεπε να φορούν κουδουνάκια ώστε να ειδοποιούνται οι πολίτες και να τις αποφεύγουν! Μάλιστα, για την τοποθέτηση των κουδουνιών στις γάτες, είχε οριστεί ως υπεύθυνος ο σερίφης της πόλης.
Δεισιδαιμονίες: Ο σύντροφος του μυστηρίου
Ολοκληρώνοντας τη σύντομη αυτή κατάδυση στα σκοτεινά και θολά νερά της Ιστορίας, καταφέραμε να δούμε συνοπτικά την επιρροή που άσκησαν οι δεισιδαιμονίες γύρω από τον αριθμό 13 στην ανθρώπινη κοινωνία ανά τους αιώνες. Και η επιρροή αυτή, σε κάποιες στροφές του χρόνου, υποσκέλισε έως και την επιρροή της Εκκλησίας στην κοινωνία, κάτι αν μη τι άλλο σπάνιο.
Σήμερα, αν και αρκετοί άνθρωποι υποστηρίζουν ότι δεν πιστεύουν στις προκαταλήψεις, ο καλύτερος τρόπος για να διαπιστώσετε αν ψεύδονται ή όχι είναι να παρατηρήσετε τη συμπεριφορά τους. Και μέσω αυτής της παρατήρησης θα καταλάβετε ότι η σημερινή κοινωνία δεν διαφέρει τόσο πολύ από αυτές του παρελθόντος.
Είναι επομένως αυτό κακό; Μήπως πρέπει να αναλογιστούμε το σκότος μέσα στο οποίο βαδίζει η κοινωνία μας; Ηρεμήστε… Δεν είναι όλα τόσο τραγικά. Αλλωστε, οι δεισιδαιμονίες εμφανίστηκαν από τις απαρχές της ανθρωπότητας, συντροφεύοντας τη λογική και τη σκέψη. Ισως μάλιστα έχουμε ανάγκη από αυτές τις δεισιδαιμονίες, ώστε να καλλωπίζουν με δόσεις μυστηρίου τη ζωή μας. Αλλωστε, όπως μας λέει και ο Oscar Wilde, «αγαπώ τις δεισιδαιμονίες. Είναι το στοιχείο που χρωματίζει τη σκέψη και τη φαντασία. Είναι οι εχθροί της κοινής λογικής…». Και οι σύντροφοι του μυστηρίου, θα προσθέταμε εμείς!
