Για τους Στωικούς ήδη από τον Ζήνωνα, ιδρυτή της Στοάς, ύλη και πνεύμα αποτελούν δύο εκφάνσεις μιας και της αυτής ουσίας, που στην αρχέγονη κοσμική της ιδιοσυστασία είναι φωτιά, αναμεμιγμένη ωστόσο με τον Λόγο, αιώνιο και αναγκαίο συστατικό για την ύπαρξη όλων των όντων. Η μορφή συνένωσης του συστατικού αυτού και η αναλογική παρουσία του Λόγου δημιουργεί τις ποιότητες, τις κινήσεις και τελικά την οντογένεση κάθε όντος, σε σημείο ώστε να καθίσταται δυνατή n οντολογική διαβάθμισή τους.
Το κοσμικό συγκρότημα λειτουργεί με απρόσκοπτη αιτιότητα, βάσει ενός νομοτελειακού κανόνα, την Ειμαρμένη, πεμπτουσία της οποίας είναι ο Λόγος, ο οποίος αναδεικνύεται σε κυβερνήτη και ρυθμιστή της όλης κοσμικής πραγματικότητας. Ο σπερματικός λόγος που ενυπάρχει στον άνθρωπο αποτελεί παράγωγο του παγκόσμιου Λόγου και τον συνδέει με την κοσμική τάξη· Ο σπερματικός Λόγος^ εν οικεί, ως ηγεμονικόν, στην καρδιά του ανθρώπου απ9 όπου ρυθμίζει και κυβερνά μέσα από τη λειτουργία της συγκατάθεσης όλες ης ορμικές, αισθητηριακές και νοητικές λειτουργίες του οργανισμού, εξασφαλίζοντας την ενότητα επιθυμίας, σκέψης και δράσης- Η ενότητα αυτή υπό την επιταγή του Λόγου οδηγεί στην ευδαιμονία που αποτελεί ψυχική αρμονία, αποτέλεσμα της συνείδησης ότι εκπληρώθηκε ο ανώτατος προορισμός του ατόμου. Ζωή σύμφωνη με τον Λόγο (ομολογουμένως ζην) σημαίνει ζωή σύμφωνα με τη φύση και είναι ταυτόσημη με ζωή ηθική, ιδανική ψυχική διαμόρφωση, κατάκτηση της αρετής και ολοκλήρωση της ανθρώπινης οντότητας.
«Καλό» είναι εκείνο που ωφελεί και προάγει τον σκοπό της ζωής του ανθρώπου, εκείνο στο οποίο αποκαλύπτεται και ολοκληρώνεται η ουσία του Λόγου, εκδηλώνεται στις επιλογές του ατόμου και τελικά στις πράξεις του. Η ολοκλήρωση των εγγενών φυσικών δυνατοτήτων του ατόμου συνιστά την αρετή.
Κυριότερες αρετές είναι για τους στωικούς η φρόνηση, η ανδρεία, η σωφροσύνη και η δικαιοσύνη, αποσκοπούν στην κατάκτηση του ευδαίμονος βίου και διαφοροποιούνται μεταξύ τους από το ότι κάθε μια απ’ αυτές επιχειρεί την ολοκλήρωση του ανθρώπου από διαφορετικό δρόμο.
Η αρετή είναι ψυχική κατάσταση διδακτή, για την εμπέδωση της όμως απαιτείται επίπονη συνειδητή άσκηση, αγωγή και φιλοσοφική κατάρτιση. Οι ανθρώπινες πράξεις διακρίνονται σε κατορθώματα, όταν προωθούν τον ανθρώπινο σκοπό ζωής, αμαρτήματα, όταν τον αντιστρατεύονται, και σε μέσες πράξεις, δηλ. καθήκοντα που συνηχούν στις επιταγές του Λόγου χωρίς να ολοκληρώνουν απαραίτητα τον ανθρώπινο επικαθορισμό.
Η στοιχειώδης εκπαίδευση δεν αποτελεί, κατά τους στωικούς, προαπαιτούμενη κατάρτιση για την πρόσκτηση της αυθεντικής παιδείας, που ταυτίζεται με τη φιλοσοφική γνώση και μόνη ικανή να οδηγήσει στη διαβίωση σύμφωνα με τη φύση και στην «εύροια βίου».Ιδιαίτερη σπουδαιότητα απέδιδαν οι στωικοί στην προσωπικότητα του παιδαγωγού, όπως και στο σύστημα φιλοσοφικής κατάρτισης που διαιρέθηκε σε ιδιαίτερες, ανάλογα με την ηλικία του διαπαιδαγωγούμενου «εβδομάδες».
Η πραγματική παιδεία άρχιζε κατά τη δεύτερη εβδομάδα και τα περιεχόμενα σπουδών συ- στοιχούσαν προς τη διαίρεση της Φιλοσοφίας και η διδασκαλία άρχιζε με τη Λογική, για να ακολουθήσουν η Φυσική και η Ηθική. Ιδιαίτερη έμφαση αποδιδόταν στην πρακτική συνιστώσα της παρεχόμενης γνώσης, ώστε οι δραστηριότητες του διαπαιδαγωγούμενου να εντάσσονται στα πλαίσια της λογικότητας, να περιβληθεί ο διαπαιδαγωγούμενος την προσωπικότητα του σοφού. Μια προσωπικότητα, που χαρακτηρίζεται από την ύψιστη αρετή της «απάθειας» και αποτελεί το περιούσιο ανθρωπολογικά πρότυπο των στωικών.
