Τι χρώμα είχε ο ουρανός στην αρχαία Ελλάδα;
Μπορεί ο Οδυσσέας Ελύτης να έβλεπε το μπλε παντού:
“Θέ μου τί μπλε ξοδεύεις για να μη σε βλέπουμε!”“Τι εύκρατη που γίνεται η σκέψη όταν τα μπλε σου βγαίνουν περίπατο!”“Στον ουρανό ένα μπλε που τ’ όνομά του μέσα στα πολλά τ’ ακούς”“Σε τι μπλε Ιουλίτας γίνεται το αραχνοΰφαντο του πεπρωμένου”
Όμως στην αρχαία Ελλάδα ο ουρανός είχε το χρώμα του μπρούντζου!
Στην αρχαία Ελλάδα δεν υπήρχε λέξη για το «γαλάζιο».Οι πλησιέστερες λέξεις στο γαλάζιο -γλαυκό και κυανό- εκφράζουν τη σχετική ένταση του φωτός και του σκότους και ουσιαστικά δεν περιγράφουν το καθαυτό χρώμα.Ο Όμηρος αναφέρει μόνο τέσσερα χρώματα στα δύο έργα του Ιλιάδα και Οδύσσεια: το μαύρο, το λευκό, το πρασινοκίτρινο (για να περιγράψει το μέλι, το χυμό των φυτών και το αίμα) και το πορφυρό.Όταν ο Όμηρος χαρακτηρίζει τον ουρανό «μπρούντζινο» εννοεί ότι είναι εκτυφλωτικά λαμπερός, σαν καλογυαλισμένη ασπίδα, όχι ότι έχει το χρώμα του μπρούντζου. Με την ίδια λογική θεωρούσε ότι το κρασί, η θάλασσα και τα πρόβατα είχαν όλα το ίδιο χρώμα – ήταν πορφυρά.
(Το 1858 ο Γουίλιαμ Γκλάντστοουν, που αργότερα έγινε πρωθυπουργός της Βρετανίας, καταμέτρησε τις χρωματικές αναφορές στο έπος του Ομήρου και βρήκε ότι το μπλε δεν υπάρχει πουθενά. Σύμφωνα με την έρευνά του, το μαύρο αναφέρεται σχεδόν 200 φορές και το λευκό περίπου 100, το κόκκινο λιγότερες από 15 και το κίτρινο και το πράσινο κάτω από δέκα.)
Ο Αριστοτέλης είχε προσδιορίσει εφτά διαφορετικά χρώματα, για τα οποία πίστευε ότι προέρχονταν από το μαύρο και το άσπρο, όμως στην πραγματικότητα επρόκειτο για διαβαθμίσεις φωτεινότητας, όχι χρώματος.
Ενδιαφέρον παρουσιάζει το γεγονός ότι ένας αρχαίος Έλληνας που έζησε πριν από 2.500 χρόνια περίπου και δύο ρομποτικά οχήματα της NASA που βρίσκονται στον Άρη εν έτει 2006 αντιλαμβάνονται τα χρώματα με τον ίδιο ακριβώς τρόπο.
Η εξήγηση που δόθηκε μετά την εμφάνιση των θεωριών του Δαρβίνου ήταν ότι οι αμφιβληστροειδείς των αρχαίων Ελλήνων δεν είχαν αναπτύξει την ικανότητα να αντιλαμβάνονται τα χρώματα. Σήμερα ωστόσο πιστεύεται ότι ομαδοποιούσαν τα αντικείμενα με βάση τις ιδιότητές τους, όχι το χρώμα τους· η λέξη «κίτρινο» ή «ανοιχτό πράσινο» στην πραγματικότητα σήμαινε υγρό, φρέσκο και ζωντανό, επομένως ήταν η κατάλληλη λέξη για να περιγράφει το αίμα, το «χυμό» των ανθρώπων.
Το φαινόμενο αυτό δεν είναι τόσο σπάνιο όσο ενδεχομένως να νομίζετε. Στην Παπούα-Νέα Γουινέα υπάρχουν περισσότερες γλώσσες από οποιοδήποτε άλλο μέρος του κόσμου, όμως εκτός από το διαχωρισμό μεταξύ ανοιχτού και σκούρου, σε πολλές από αυτές δεν γίνεται αναφορά σε κανένα απολύτως χρώμα.
Τα αρχαία ουαλικά δεν έχουν λέξη για το «καφέ», το «γκρι», το «γαλάζιο» και το «πράσινο». Το χρωματικό φάσμα είναι χωρισμένο με τελείως διαφορετικό τρόπο: μια λέξη (glas) καλύπτει μέρος του πράσινου- μια άλλη το υπόλοιπο πράσινο, όλο το γαλάζιο και μέρος του γκρι· μια τρίτη αντιπροσωπεύει το υπόλοιπο γκρι και όλο, ή μέρος, του καφέ.
Το μπλε δεν υπάρχει ούτε στο Κοράνι, τις αρχαίες κινέζικες ιστορίες, ή σε μία αρχαία εβραϊκή έκδοση της Βίβλου, σύμφωνα με τον Γερμανό φιλόλογο Λάζαρους Γκέιγκερ.
Οι Αιγύπτιοι, ως οι μόνοι που μπορούσαν να φτιάξουν μπλε χρώματα, ήταν ο πρώτος αρχαίος πολιτισμός που είχε λέξη για το μπλε. Μόλις το προϊόν διαδόθηκε, άλλοι πολιτισμοί «ανακάλυψαν» το χρώμα, το οποίο δεν εμφανίζεται συχνά στη φύση. Δεν υπάρχουν μπλε ζώα, τα μπλε μάτια είναι σπάνια, και τα μπλε λουλούδια είναι κυρίως ανθρώπινες δημιουργίες. Υπάρχει, βέβαια, ο ουρανός, αλλά είδαμε από την εργασία του Geiger, ακόμα και στις γραφές που συλλογίζονταν συνεχώς “τους ουρανούς” κι εκεί δεν το έβλεπαν κατ ‘ανάγκην ως “μπλε”.
*******************
Μπλε και μαύρο ή χρυσό και λευκό;
Θυμάστε την ιστορία με το συγκεκριμένο φόρεμα που έγινε viral πριν λίγο καιρό.
Οι άνθρωποι διχογνωμούσαν για το τι χρώμα ήταν ακριβώς.
Οι άνθρωποι διχογνωμούσαν για το τι χρώμα ήταν ακριβώς.
Ένας ερευνητής ονόματι Guy Deutscher, συγγραφέας του βιβλίου « “ Through the Language Glass: Why the World Looks Different in Other Languages ” έκανε ένα απλό πείραμα. Θεωρητικά, μια από τις πρώτες ερωτήσεις των παιδιών είναι «γιατί ο ουρανός είναι μπλε;» Έτσι, μια μέρα σήκωσε την μικρή του κόρη ψηλά και της είπε να κοιτάξει τον ουρανό, ενώ πρόσεχε να μην της περιγράψει το χρώμα του και τη ρώτησα έπειτα τι χρώμα είδε .
Η Alma, η κόρη του Deutscher του, δεν είχε ιδέα. Ο ουρανός ήταν άχρωμος. Τελικά, αποφάσισε ότι ήταν λευκός, και αργότερα, είπε μπλε. Αλλά σίγουρα δεν ήταν το πρώτο πράγμα που την είδε να κλίνει.
Σήμερα, υπάρχουν ακόμη φυλές για τις οποίες δεν υπάρχει το χρώμα μπλε, όπως οι Χίμπα στην Ναμίμπια. Πριν από μερικά χρόνια, ένας ερευνητής που ονομάζεται Jules Davidoff, πήγε εκεί για να το διερευνήσει. Οπότε διεξήγαγε ένα πείραμα. Έδειξε σε μέλη της φυλής έναν κύκλο με 11 πράσινα τετράγωνα και ένα μπλε. Η έρευνα έδειξε ότι δεν μπορούσαν να ξεχωρίσουν ποιο ήταν διαφορετικό από τα υπόλοιπα, ή χρειάστηκαν πολύ χρόνο για να το βρουν.
Όμως αντίθετα οι Χίμπα έχουν περισσότερες λέξεις για το πράσινο απ ότι εμείς.
Αν κοιτάξετε προσεκτικά τον παρακάτω κύκλο με τα πράσινα τετράγωνα μπορείτε να βρείτε ένα που έχει ελαφρώς διαφορετική απόχρωση; Οι χίμπα μπορούν να το βρουν αμέσως!
(αν δεν το είδατε, η λύση βρίσκεται ΕΔΩ)
Μια άλλη μελέτη από επιστήμονες του MIT του 2007, έδειξε ότι οι ομιλούντες σαν μητρική γλώσσα τα ρώσικα, δεν έχουν μία και μόνο λέξη για το μπλε, αλλά αντ ‘αυτού έχουν μια λέξη για το γαλάζιο (Goluboy) και σκούρο μπλε (siniy), και μπορούν να διακρίνουν ανάμεσα στο φως και το σκοτάδι αποχρώσεις του μπλε πολύ πιο γρήγορα από ό,τι οι αγγλόφωνοι.
Μία ακόμη έρευνα, έδειξε ότι παρόλο που τα χρώματα είναι ίδια σε όλο τον κόσμο, η γλώσσα με την οποία περιγράφονται επηρεάζει το πώς τελικά τα αντιλαμβάνονται οι άνθρωποι.
Έτσι, ίσως οι άνθρωποι να είδαν το μπλε όταν έγινε πλέον κοινό κτήμα. Γιατί απ ότι φαίνεται δεν ήξεραν ότι το βλέπουμε.
Ίσως κάποιοι να βλέπετε πολλά περισσότερα χρώματα από τους υπόλοιπους. Μήπως τελικά υπάρχουν; Μήπως όλα τα χρώματα “ανακαλύφτηκαν¨με την πάροδο του χρόνου;
*******************
Πληροφορίες αντλήθηκαν: Από το βιβλίο της ολικής άγνοιας, το businessinsider και μερικά site ακόμη.
