Ο κάθε ένας από εμάς θα βιώσει πόνο, προδοσία και απογοήτευση. Εκείνο που έχει σημασία είναι πώς διαχειριζόμαστε αυτά τα συναισθήματα. Όπως λέει ο Dalai Lama, «Ο πόνος είναι αναπόφευκτος. Το να υποφέρουμε είναι προαιρετικό». Αυτό που εννοεί είναι ότι αν και είναι αδύνατον να αποφύγουμε δύσκολες εμπειρίες, επιλέγουμε αν τα αρνητικά γεγονότα ή οι άνθρωποι συνεχίζουν να μας επηρεάζουν.
Έχει ενδιαφέρον ότι η λέξη «υποφέρω» προέρχεται από μια λατινική λέξη η οποία σημαίνει «μεταφέρω». Συνεχίζουμε να κουβαλάμε μαζί μας την πικρία μας ή συναισθήματα που μας θυμίζουν ότι έχουμε πληγωθεί; Ή μπορούμε να αφήσουμε πίσω μας τα συναισθήματα αυτά και να συνεχίσουμε την ζωή μας;
Στην ζωή μου έχω υπάρξει πάρα πολύ επιτυχημένος στο να υποφέρω. Επί χρόνια, στα 20 μου, κουβαλούσα μαζί μου τον πόνο και την απώλεια της απόρριψης από μία κοπέλα. Αν και θα έπρεπε να γνωρίζω καλύτερα – καθώς είχα σπουδάσει ψυχολογία – δεν ήξερα πώς να αφήσω πίσω μου αυτό που πίστευα ότι ήταν τα βαθιά μου συναισθήματα γι’ αυτήν, ή την απελπισία από το γεγονός ότι δεν ήθελε να αποτελεί πλέον μέρος της ζωής μου. Το αληθινό πρόβλημα ήταν ότι δεν είχα τα εργαλεία να ανταπεξέλθω στον συναισθηματικό πόνο.
Πολλοί από εμάς δεν τα έχουν. Μπορεί να μας είναι δύσκολο να αφήσουμε πίσω μας την πικρία της απόρριψης. Μπορεί να αισθανόμαστε αδικημένοι από την κατάφωρη αδικία. Μόλις κάτω από την επιφάνεια, βράζουμε από την αγανάκτηση εναντίον του προσώπου, των ανθρώπων, ή του συστήματος που έκαναν αυτό σε εμάς.
Πώς, επομένως, το αφήνουμε πίσω μας; Η πρακτική της γνώσης και συναίσθησης (mindfulness) προσφέρει αρκετές χρήσιμες προοπτικές.
1.Είναι προς όφελος μας να το αφήσουμε πίσω μας.
Μας είναι ίσως πιο εύκολο να το αφήσουμε πίσω μας – και, όπου είναι απαραίτητο, να συγχωρήσουμε – όταν αναγνωρίσουμε πόσο πόνο προκαλούμε στον εαυτό μας αν δεν το κάνουμε. Σε κάποιο επίπεδο μπορεί να γνωρίζουμε ότι οι δυστυχισμένες σκέψεις και συναισθήματα δεν μας κάνουν καλό. Μας κλέβουν την δυνατότητα να βρίσκουμε ευχαρίστηση στην καθημερινή ζωή. Μας κλέβουν τον ύπνο, ίσως ακόμη και να εισβάλουν στα όνειρα μας. Σε βιολογικό επίπεδο, το αρνητικό συναίσθημα διεγείρει κάθε είδους αλλαγές στην παραγωγή ορμονών και νευροδιαβιβαστών – καμία από τις οποίες δεν ευνοεί τη σωματική ευεξία.
Εν τω μεταξύ, το άλλο άτομο, οι άνθρωποι ή το σύστημα είναι ανεπηρέαστοι από τον θυμό ή την δυστυχία μας. Οι πιθανότητες είναι, ότι συνεχίζουν την ζωή τους, αγνοώντας τελείως τις σκέψεις ή τα συναισθήματα μας.
Επί πλέον, η ανησυχία μας εξαντλεί το μόνο αγαθό που είναι πεπερασμένο – το χρόνο – εμποδίζοντας μας να εστιάσουμε σε πιο θετικές, χρήσιμες, και ευχάριστες δραστηριότητες.
Μόνον στον εαυτό μας προκαλούμε ψυχολογική και σωματική βλάβη με την συνεχιζόμενη εμμονή μας. Είναι συμφέρον μας να αφήσουμε ό,τι έχει συμβεί και να προχωρήσουμε. Αυτό δεν έχει σε τίποτα να κάνει με νικητές και κερδισμένους. Ή με το ποιος έχει δίκιο ή άδικο. Αφορά την φροντίδα της δικής μας ευημερίας.
2.Είμαστε υπεύθυνοι για τα δικά μας συναισθήματα.
Είναι κατανοητό να αισθανόμαστε ότι είμαστε το θύμα, όταν είμαστε εκείνος που έχει καταδικαστεί, παραβιαστεί, προσβληθεί, παραγκωνιστεί, ή μας έχουν κάνει κάποιο άλλο κακό. Είναι όμως σημαντικό, να αναγνωρίσουμε επίσης ότι είμαστε αυτός που κατευθύνει το μυαλό μας – όχι το άλλο άτομο. Έκανε ό,τι έκανε. Αλλά αυτό συνέβη τότε, και είμαστε στο τώρα. Δεν μας υποχρεώνει να συνεχίζουμε να το σκεπτόμαστε, να το κλωθογυρίζουμε στο μυαλό μας ή να επιμένουμε σε αυτό. Αυτό είναι επιλογή μας.
Στα μέσα ενημέρωσης βλέπουμε καθημερινά ιστορίες για ανθρώπους που έχουν προσβληθεί από ύβρεις εναντίον της φυλής, της θρησκείας, ή του σεξουαλικού προσανατολισμού με τα οποία ταυτίζονται. Η θύελλα της οργής και της καταδίκης που ακολουθεί μπορεί να είναι καλοπροαίρετη, αλλά μου φαίνεται ότι ένα θέμα που είναι ζωτικής σημασίας για την ευημερία μας, συχνά αγνοείται εντελώς – το γεγονός ότι το προσβεβλημένο άτομο έχει την απόλυτη ιδιοκτησία των δικών του συναισθημάτων ότι αδικήθηκε.
Η αντίδραση δύο ανθρώπων στην ίδια ακριβώς κατάχρηση μπορεί να είναι τελείως διαφορετική. Πολλά θα εξαρτηθούν από τις σκέψεις που έχουν σχετικά με το γεγονός, ή πώς το πλαισιώνουν. Και αυτό θα καθορίσει πώς αισθάνονται. Έχουμε επιλογή στο πώς σκεπτόμαστε σχετικά με αυτό που μας έχει συμβεί – ή ακόμα και αν καν το σκεπτόμαστε. Η γνωσιακή/συμπεριφοριστική θεραπεία εστιάζει στις ερμηνείες που δίνουμε στα γεγονότα, προσφέροντας περισσότερες θετικές, και οι οποίες φέρνουν ευτυχία, εναλλακτικές αντί για εκείνες που μας προκαλούν δυστυχία.
Το σημαντικό είναι να αναγνωρίσουμε ότι μπορούμε να βοηθήσουμε τον τρόπο που αισθανόμαστε – στην πραγματικότητα, είμαστε οι μόνοι που μπορούμε. Το νόημα, η σημασία και το αποτέλεσμα που οποιοδήποτε εξωτερικό γεγονός έχει σε εμάς αποτελεί δική μας απόφαση. Είμαστε υπεύθυνοι για τα συναισθήματα μας. Το τελευταίο άτομο στο οποίο θα έπρεπε να αποδώσουμε ευθύνη για τα δικά μας συναισθήματα είναι το άτομο που μας προκάλεσες τον πόνο.
3. Η επίγνωση και συναίσθηση (mindfulness) είναι το κλειδί στην διαχείριση των συναισθημάτων μας.
Ίσως να σκέπτεστε, «Οι ιδέες αυτές είναι πολύ καλές αλλά δεν ελέγχω τι συμβαίνει μέσα στο μυαλό μου. Οι σκέψεις απλά έρχονται και φεύγουν χωρίς καμία ανάμιξη από την πλευρά μου».
Μπορεί να φαίνεται έτσι. Αλλά όταν εξασκούμαστε στην επίγνωση και συναίσθηση του νου αρχίζουμε να αναγνωρίζουμε ότι αυτό που συμβαίνει μέσα στο μυαλό μας δεν είναι τόσο τυχαίο όσο μπορεί να φαίνεται. Ο μόνος λόγος που οι σκέψεις παραμένουν και επανέρχονται είναι επειδή εμείς τις ενεργοποιούμε με την προσοχή μας. Το μυαλό μας είναι τόσο αμόλυντο από τις σκέψεις που περνούν από αυτό, όσο αμόλυντος είναι και ο ουρανός από τα σύννεφα που περνούν. Κάθε σκέψη που είχαμε ποτέ είναι προσωρινή. Άσχετα με το πόσο παθιασμένοι έχετε κάποτε υπάρξει με μια σκέψη, δεν είναι στο μυαλό σας αυτήν εδώ την στιγμή.
Η αλήθεια είναι ότι μπορούμε να έχουμε τον έλεγχο του νου μας. Βήμα-βήμα, μπορούμε να αφήσουμε πίσω μας τον αρνητικό τρόπο σκέψης και να δώσουμε ένα τέλος στο βασανιστήριο μας.
Να μάθουμε να αφήνουμε πίσω μας τις παλιές πληγές, μπορεί να είναι δύσκολο. Αλλά όχι τόσο δύσκολο όσο να μην μάθουμε να το κάνουμε.
Του David Michie
