Είναι νὰ μελαγχολεῖ κανεὶς, ὅταν μελετᾶ κάποια περιστατικὰ τῆς ἑλληνικῆς ἱστορὶας, πρόσφατης καὶ ἀπώτατης. Σήμερα, γιὰ παράδειγμα, λόγω τῆς οἰκονομικῆς κακοκαιρίας, φεύγουν ἀπὸ τὴν Ἑλλάδα τὰ καλύτερα μυαλὰ καὶ σὲ ὅ,τι ἀφορᾶ στὸν ἐπιστημονικὸ καὶ σὲ ὅ,τι ἀφορᾶ στὸν ἐπιχειρηματικὸ τομέα. Ἄκουσα φέτος ἀπὸ χείλη ὑπουργοῦ ὅτι μειώθηκε ἀνεπαισθήτως ἡ ἀνεργία. Ἦταν φυσικό, ἀφοῦ τόσα παιδιὰ –κι ὄχι μόνον παιδιὰ–ἔφυγαν γιὰ τὸ ἐξωτερικό.
Καὶ εἶναι ὄντως, ἐντυπωσιακὸ τὸ γεγονὸς τὸ πῶς πραγματοποιήθηκε τὸ λεγόμενο «Θαῦμα τῶν Ἑλλήνων» κατὰ τὴν ἀρχαιότητα, ὅταν τόσοι πολλοὶ Ἕλληνες προτίμησαν, λόγῳ χρυσίου, ἀντὶ νὰ ὑπηρετήσουν τὶς πόλεις τους, νὰ ὑπηρετήσουν τοὺς Πέρσες.
Ἀνάμεσα στοὺς Ἕλληνες βρέθηκαν προδότες πολλοὶ (ἡ ρουφιανιὰ παλαιόθεν εἶναι στὸ αἷμα μας), ἐνῶ μεταξύ τῶν Περσῶν οὐδεὶς! Στὸ δίτομο ἔργο μου «Μέγας Ἀλέξανδρος, ὁ Ἄνθρωπος φαινόμενο» (ἐκδ. Περὶ Τεχνῶν) σημειώνω κάτι ποὺ προκαλεῖ ἐντυπωσιασμὸ: Στὴν ἀρχὴ τῆς ἐκστρατείας καὶ μέχρι τὴν Ἰσσὼ στὸ πλευρὸ τοῦ Δαρείου ἦσαν περισσότεροι Ἕλληνες ἀπ’ ὅ,τι στὸ πλευρὸ τοῦ «ἀηττήτου παιδός». Ἕνας ἀπὸ αὐτοὺς, ὁ περίφημος Μέμνων ὁ Ρόδιος ἦταν τόσο ἱκανὸς, ποὺ ἄν δὲν πέθαινε ἐγκαίρως κατὰ τὴν πολιορκία τῆς Μυτιλήνης, ἴσως ὑποχρέωνε τὸν Ἀλέξανδρο νὰ ξαναγυρίσει στὴν Μακεδονία. Ὅπως εἶχε γίνει παλαιότερα μὲ τὸν βασιλιὰ τῆς Σπάρτης Ἀγησίλαο.
Σὲ πιάνει θλίψη ὅταν μελετᾶς πόσα σπουδαῖα στρατιωτικὰ μυαλὰ ὑπηρέτησαν κατὰ τὴν ἀρχαιότητα ξένες πατρίδες. Γιὰ παράδειγμα, οἱ Καρχηδόνιοι, κατὰ τὸν πρῶτο τους πόλεμο κατὰ τῶν Ρωμαίων, νίκησαν κατὰ κράτος τοὺς ἐχθρούς χάρη στὸν Λακεδαιμόνιο Ξάνθιππο. Ποὺ μᾶλλον φρόντισαν νὰ τοῦ βουλιάξουν τὸ καράβι ὅταν αὐτὸς ἐπέστρεφε στὴ Σπάρτη.
Ἀλλὰ τὸ χειρότερο δεινὸ ἦταν ἀλληλοφαγωμάρα ποὺ μᾶς ἔδερνε ἀπὸ τὸν ἀρχαῖο καιρὸ. Μετὰ τὸν Ἀλέξανδρο ὁ Ἑλληνισμὸς κυριάρχησε σ’ ὅλη τὴν ἔκταση τῆς Δυτ. Ἀσίας καὶ στὴν Β. Ἀφρικὴ ὥς τὴν Τυνησία. Ἀλλὰ ἡ φαγωμάρα-φαγωμάρα! Τὸν τελευταῖο καιρὸ σὰν τὸν Καβάφη μελετῶ ἰδιαίτερα τὴν ἑλληνιστικὴ περίοδο.
Στάθηκα μὲ ἰδιαίτερη προσοχὴ στὴ δράση ἑνὸς ἄλλου Ρόδιου, τοῦ στρατηγοῦ Πολυξενίδα. Ἄγνωστος στὸ πολύ κοινὸ, ἀλλὰ πολεμιστὴς τρομερὸς. Κάποτε οἱ συμπολίτες του τὸν ἐξόρισαν καὶ τότε αὐτὸς μπῆκε στὴν ὑπηρεσία τοῦ Ἀντιόχου Γ’ τῆς Συρίας (222-187 π.Χ.), ποὺ εἶχε τὸ μεγαλύτερο σὲ ἔκταση βασίλειο τῆς Ἀσίας. Ἐν τῷ μεταξύ εἶχαν ἐμφανισθεῖ στὸ χῶρο τῆς Ἀνατολῆς οἱ ὕπουλοι Ρωμαῖοι, ποὺ εἶχαν κάνει σύμμαχο τὸ ἑλληνικὸ βασίλειο τῆς Περγάμου.
Ὅ Πολυξενίδας διορίστηκε ἀπὸ τὸν Ἀντίοχο ναύαρχος στὸν πόλεμο κατὰ τῶν Ρωμαίων. Ἀλλ’ ὁ ρωμαϊκὸς στόλος, ἑνωμένος μὲ τὸν στόλο τοῦ Εὐμένη, βασιλιᾶ τῆς Περγάμου, νίκησε τὸν Πολυξενίδα τὸ 191 π.Χ. στὸ ἀκρωτήριο Κήρυκος στὴν Ἰωνία. Μετὰ τὴν ἀποτυχία του αὐτὴ ὁ Ρόδιος ναύαρχος κατέφυγε στὴν Ἔφεσο καὶ ὠργάνωνε νὲα ναυτικὴ δύναμη μὲ τὴν ὁποὶα νίκησε τὸν Ροδιακὸ στόλο, 39 πλοῖα, ὑπὸ τὸν Παυσίστρατο, ποὺ πήγαινε νὰ συνενωθεῖ μὲ τοὺς Ρωμαίους.
Ἡ σὐγκρουση ἔγινε στὸ Σαμιακὸ λιμάνι τῆς Πανόρμου τὴν ἄνοιξη τοῦ 190 π.Χ. Καὶ ὅταν ὁ Εὐμένης τῆς Περγάμου πῆρε τὰ πλοῖα του καὶ ἔπλευσε πρὸς τὸν Ἑλλήσποντο, ὁ Πολυξενίδας θεώρησε κατάλληλη τὴν εὐκαιρία νὰ ἐπιτεθεῖ κατὰ τῶν Ρωμαίων. Ἀλλ’ οἱ Ρωμαῖοι πού εἶχαν διδαχθεῖ τὴ ναυτικὴ τέχνη ἀπὸ τοὺς Ἕλληνες τῆς Μεγάλης Ἑλλάδος, τὸν νίκησαν στὸ ἀκρωτήριο Μυόνησος (=Ποντικονήσι) κοντὰ στὴν Τέω καὶ τοῦ βούλιαξαν 40 πλοῖα. Μετὰ τὴ συντριβὴ αὐτὴ, ὁ Πολυξενίδας κατέφυγε στὴν Ἔφεσο ἀλλὰ μετὰ τὴν ὀλέθρια μάχη τῆς Μαγνησίας, ὅπου οἱ Ρωμαῖοι ἐπέβαλαν τὴν οὐσιαστικὴ κυριαρχία τους στὰ ἑλληνιστικὰ βασίλεια, ὁ Πολυξενίδας κατέφυγε στὰ Πάταρα τῆς Λυκίας καὶ ἀκολούθως διέφυγε κοντὰ στὸν Ἀντίοχο.
Τὰ παραπέρα δὲν ἔχουν σημασία. Σημασία ἔχει πὼς δὲν ὑπῆρξε ἁλληλοϋποστήριξη ἀνάμεσα στοὺς Ἕλληνες. Ἔτσι ἦλθε ἡ σειρὰ τῆς Μακεδονίας. Ὁ Κων. Καβάφης στὸ ποίημα «Ἡ μάχη τῆς Μαγνησίας» γράφει μὲ σαρκαστικὴ πικρία: «Θυμᾶται πόσο στὴν Συρία θρήνησαν, τὶ εἶδος λύπης/εἶχαν, σὰν ἔγινε σκουπίδι ἡ μάνα των Μακεδονία...». Διερωτῶμαι, μὴπως κι ἐμεῖς τώρα μὲ τὴν ἀλληλοφαγωμάρα μας ἀφήνουμε τὴν Μακεδονία νὰ γίνει τρόπαιο τῶν Σκοπιανῶν; Κι ἄς μὴν ξεχνᾶμε ὅτι ὁ Ἐφιάλτης, παρότι ἐκτελέστηκε ὡς προδότης, ἄφησε περισσότερους ἀπογόνους ἀπὸ τὸν Λεωνίδα καὶ ὅτι τὸ ὄνομὰ του, ἀπ’ ὅλα τὰ ἑλληνικὰ ὀνόματα, ἔχει τὴ μεγαλύτερη διάδοση σ’ ὅλη τὴν ὑφήλιο. Ὄχι ὡς κύριο ὄνομα ἀλλὰ ὡς φρικτὸ ὄνειρο.
Εφιάλτης ο Ευρυδήμου, το 480 π.Χ., ο Εφιάλτης ο Ευρυδήμου προδίδει τους Σπαρτιάτες του Λεωνίδα στη μάχη των Θερμοπυλών.
"Ο Εφιάλτης ήταν αρχαίος Έλληνας γιος του Ευρυδήμου. Όπως αναφέρει ο Ηρόδοτος παρουσιάστηκε στον Ξέρξη και του υπέδειξε τη στενή διάβαση που έφερνε από το όρος Καλλίδρομο στις Θερμοπύλες και ανέλαβε να οδηγήσει από κει τους Πέρσες για να χτυπήσουν έτσι από τα νώτα τους Σπαρτιάτες του Λεωνίδα (480 π.Χ.). Για την κυκλωτική κίνηση των Περσών επιλέχθηκαν οι 10.000 επίλεκτοι φρουροί του βασιλιά, γνωστοί και ως "Αθάνατοι", με αρχηγό τους τον Υδάρνη. Οι Πέρσες ακολούθησαν τον Εφιάλτη με τη δύση του ηλίου. Όλο το βράδυ ακολούθησαν το μονοπάτι που τους οδηγούσε ο Έλληνας προδότης. Το όνομα αυτού του στενού περάσματος ήταν Ανοπαία Ατραπός και, επειδή και οι ελληνικές δυνάμεις του βασιλιά Λεωνίδα γνώριζαν την ύπαρξη του, είχαν θέσει ως φρουρούς του περάσματος 1.000 Φωκείς. Οι Πέρσες απώθησαν τους Φωκείς και κύκλωσαν τους Έλληνες. Ο Εφιάλτης είχε εκπληρώσει το ρόλο του. Για τη πράξη του αυτή ο Πέρσης αυτοκράτορας του έδωσε μια μεγάλη χρηματική ανταμοιβή. Η Δελφική Αμφικτυονία, όταν οι Πέρσες νικήθηκαν και έφυγαν από την Ελλάδα, τον επικήρυξε έναντι χρηματικής αμοιβής και γι' αυτό ο Εφιάλτης είχε καταφύγει στη Θεσσαλία. Όταν έπειτα από χρόνια γύρισε στην πατρίδα του στην Αντίκυρα Φθιώτιδας δολοφονήθηκε. Ο άντρας που τον σκότωσε ήταν ένας Τραχίνιος, ο Αθηνάδης, ο οποίος σύμφωνα με τον Ηρόδοτο, τον αναγνώρισε και τον σκότωσε.
