Σύμφωνα με νέα έρευνα, δυσκολευόμαστε να επαναφέρουμε στη μνήμη μας τις κακές πράξεις που κάναμε στο παρελθόν, καθώς το ανθρώπινο υποσυνείδητο καταστέλλει σκόπιμα τις σχετικές αναμνήσεις, ώστε να αποφευχθεί η ψυχολογική δυσφορία. Αντιθέτως τις κακές πράξεις των άλλων, τις επαναφέρουμε στη μνήμη μας πιο εύκολα.
Η ηθική είναι μία έννοια η οποία απαντάται αποκλειστικά στο ανθρώπινο είδος. Παρά το γεγονός, όμως, ότι κατέχει υψηλή θέση στο αξιακό σύστημα των σύγχρονων κοινωνιών και ως εκ τούτου η ανήθικη συμπεριφορά προκαλεί στο άτομο που την εκδηλώνει ψυχολογική δυσφορία, οι άνθρωποι προβαίνουν επανειλημμένως σε ανέντιμες πράξεις.
Ερευνητές από τα Πανεπιστήμια του Harvard και του Northwestern, με μελέτη η οποία δημοσιεύτηκε στα Πρακτικά της Εθνικής Ακαδημίας Επιστημών, εξερεύνησαν τις αιτίες που συμβαίνει αυτό. Με βάση τα ευρήματά τους, προτείνουν ότι ο εγκέφαλός μας εξασθενεί σταδιακά τις αναμνήσεις κακής συμπεριφοράς και ονομάζουν το φαινόμενο "ανήθικη αμνησία".
Ειδικότερα, οι συγγραφείς της μελέτης υποστηρίζουν ότι η ανήθικη συμπεριφορά προκαλεί αλλαγές στη μνήμη, ώστε οι αναμνήσεις των ανήθικων πράξεων να γίνονται σταδιακά λιγότερο καθαρές και ζωντανές, σε σχέση με τις αναμνήσεις άλλων πράξεων, προκειμένου να αποφεύγεται η ψυχολογική δυσφορία που επιφέρει η θύμησή τους.
Εξαιτίας της "ανήθικης αμνησίας", γράφουν οι ειδικοί, οι άνθρωποι είναι πιο πιθανό να δρουν επανειλημμένα με ανήθικο τρόπο, σε βάθος χρόνου. Πιο απλά, επειδή οι ανήθικες πράξεις προκαλούν πόνο, ο εγκέφαλός μας τις καταστέλλει, ωστόσο το γεγονός ότι ξεχνάμε τόσο αυτές όσο και τον πόνο που επιφέρουν, είναι και η αιτία που τις επαναλαμβάνουμε.
Επειδή οι αναμνήσεις ανέντιμης συμπεριφοράς θολώνουν,
οι άνθρωποι είναι πιο πιθανό να δράσουν ξανά ανήθικα στο μέλλον
Για να καταλήξουν στα συμπεράσματά τους, οι ερευνητές προέβησαν σε εννέα πειράματα στα οποία συμμετείχαν συνολικά 2109 άτομα, εξετάζοντας την καθαρότητα, τη ζωντάνια και το επίπεδο λεπτομέρειας των αναμνήσεων που είχαν οι συμμετέχοντες από τις ανήθικες πράξεις τους.
Σε ένα από τα πειράματα, οι συμμετέχοντες κλήθηκαν να καταγράψουν τις ανήθικες και ηθικές τους συμπεριφορές, όπως μπορούσαν να τις θυμηθούν. Τα αποτελέσματα έδειξαν πως οι ανήθικες πράξεις των συμμετεχόντων είχαν καταγραφεί στη μνήμη τους με λιγότερο έντονο τρόπο σε σχέση με τις αναμνήσεις που είχαν από τις καλές τους πράξεις.
Σε ένα άλλο πείραμα, οι συμμετέχοντες κλήθηκαν να λάβουν μέρος σε ένα παιχνίδι, στο οποίο ήταν εύκολο να εξαπατήσουν για να κερδίσουν περισσότερα χρήματα. Μετά από το παιχνίδι απολάμβαναν ένα γεύμα, ενώ αργότερα, οι ερευνητές τούς ζητούσαν να καταγράψουν τι έφαγαν και πώς εξελίχθηκε το παιχνίδι.
Στα πλαίσια ενός πειράματος, οι συμμετέχοντες κλήθηκαν να παίξουν ένα απλό παιχνίδι, στο οποίο ήταν εύκολο να κλέψουν
Τα αποτελέσματα έδειξαν πως οι συμμετέχοντες έδειξαν περισσότερη σαφήνεια και λεπτομέρεια στην ανάκληση της ανάμνησης των γευμάτων σε σχέση με εκείνη του παιχνιδιού, ειδικά αν είχαν “κλέψει" σε αυτό. Γενικά, τα αποτελέσματα σε όλα τα πειράματα συμφωνούσαν πλήρως μεταξύ τους και με την υπόθεση των ερευνητών για την "ανήθικη αμνησία".
"Τα ευρήματά μας δείχνουν ότι τη στιγμή ενός ηθικού ή ανήθικου συμβάντος, οι εμπειρίες των ανθρώπων δεν διαφέρουν όσο αφορά τη μνήμη. Με την πάροδο του χρόνου, όμως, η ανάμνηση των ανήθικων πράξεων γίνεται λιγότερο προσβάσιμη, ζωντανή και καθαρή, πιθανότατα επειδή είναι δυσάρεστη και οι άνθρωποι είναι λιγότερο πιθανό να την ανακαλέσουν", γράφουν οι ερευνητές.
"Τα αποτελέσματα [των πειραμάτων] δείχνουν ότι η ανήθικη αμνησία προκαλείται από την επιθυμία να μειώσει κανείς τη δυσφορία που συνοδεύει τις ανήθικες πράξεις και να διατηρήσει μία αυτοεκτίμηση ως ηθικό άτομο", συνεχίζουν. "Ως αποτέλεσμα, επειδή οι αναμνήσεις ανέντιμης συμπεριφοράς θολώνουν, οι άνθρωποι είναι πιο πιθανό να δράσουν ξανά ανήθικα στο μέλλον".
Αξίζει, πάντως, να σημειωθεί ότι σύμφωνα με τα ευρήματα της ερευνητικής ομάδας πίσω από τη μελέτη, το φαινόμενο της ανήθικης αμνησίας δεν παρατηρείται για τις κακές-ανήθικες πράξεις τρίτων, τις οποίες οι άνθρωποι μπορούν να θυμούνται πιο εύκολα και να τις κρίνουν πιο σκληρά, επιτρέποντας με αυτόν τον τρόπο στον εαυτό τους να καρπωθεί τον τίτλο του “ενάρετου”.
via
