Γουρούνια, σκύλοι, ποντικοί και μυρμήγκια ενώπιον του ανθρώπινου νόμου
ΤΟ 1266, ΣΤΟ ΦΟΝΤΑΙΝΑΙ-Ο-ΡΟΖ της Γαλλίας, μεγάλο πλήθος ήταν συγκεντρωμένο στο τοπικό δικαστήριο για να παρακολουθήσει μια πολύκροτη δίκη. Λίγες εβδομάδες νωρίτερα, ένα βρέφος είχε αφεθεί μόνο στην κούνια του και ένα πεινασμένο γουρούνι είχε μπει μέσα στο δωμάτιο και το είχε κατασπαράξει. Ο κατηγορούμενος καταδικάζεται με συνοπτικές διαδικασίες σε θάνατο δι απαγχονισμού, ο κόσμος ξεσπά σε χειροκροτήματα, ο δικαστής διαβάζει την απόφαση στον καταδικασμένο, τον οδηγούν στην πλατεία κι εκεί τον απαγχονίζουν με όλους τους τύπους. Ο κρεμασμένος... χοίρος βγάζει δυο απεγνωσμένα γρυλίσματα πριν αφήσει την τελευταία του πνοή.
Η δίκη ενός ζώου με όλους τους τύπους μπορεί σήμερα να φέρνει γέλια, στο Μεσαίωνα όμως ήταν συνηθισμένο γεγονός. Τα αρχεία των δικαστηρίων βρίθουν από πρακτικά τέτοιων δικαστικών αγώνων, στους οποίους οι εισαγγελείς και οι συνήγοροι υπεράσπισης επιστράτευαν όλα τους τα επιχειρήματα και τη ρητορική δεινότητα. Τελευταία δίκη ζώου θεωρείται αυτή που έγινε ενώπιον του επαναστατικού δικαστηρίου της Γαλλίας, στις 17 Νοεμβρίου 1793. Ένας ανάπηρος είχε εκπαιδεύσει το σκύλο του να γαβγίζει μόλις έβλεπε χωροφύλακα και ο σκύλος καταδικάστηκε σε θάνατο. Εκτελέστηκε από κανονικό στρατιωτικό απόσπασμα.
Οι νομοδιδάσκαλοι του Μεσαίωνα είχαν απαντήσει θετικά στο ερώτημα αν τα ζώα μπορούν να παραπέμπονται στη δικαιοσύνη. Ο Μπαρτελεμύ ντε Σασσανέ, το 1550, στο έργο του Consilium, όχι μόνο απαντούσε καταφατικά στο ερώτημα, αλλά καθόριζε και την ακριβή διαδικασία. Το ένοχο ζώο φυλακίζεται, ανακρίνεται, αν δεν απαντά στις κατηγορίες βασανίζεται, τα γρυλίσματά του αποτελούν την ομολογία ενοχής του, οπότε εκτελείται από το δήμιο. Τρελό μεν, πλην συνηθισμένο εκείνες τις σκοτεινές και γεμάτες δεισιδαιμονίες εποχές. Και τα γουρούνια ή οι σκύλοι ήταν οι αριστοκρατικές -ας τις πούμε- περιπτώσεις. Υπήρξαν δεκάδες δίκες και αφορισμοί και καταδικαστικές αποφάσεις σε βάρος κατωτάτων εκπροσώπων του ζωικού βασιλείου.
Το 1545 οι κάτοικοι του Σαιν Ζυλιέν του δουκάτου της Σαβοΐας κάνουν μήνυση εναντίον των εντόμων που κατέστρεφαν τα αμπέλια τους. Εισαγγελέας ήταν ο δικηγόρος Πιερ Ντυκόλ και συνήγορος υπεράσπισης ο οικονόμος της επισκοπής Πιερ Φαλκόν. Τα έντομα κερδίζουν τη δίκη και γλιτώνουν την καταδίκη. Δε συνέβαινε όμως το ίδιο και με την εκκλησιαστική δικαιοσύνη. Το 1120, με απόφαση εκκλησιαστικού δικαστηρίου, ο επίσκοπος του Λαν αφορίζει τις κάμπιες και τους αρουραίους που ρημάζουν τις μοναστηριακές περιουσίες του. Το 1121 ο άγιος Βερνάρδος αφορίζει τις μύγες που έχουν εισβάλει στο αβαείο του Φουανύ.
Το 16ο αιώνα έγινε μια άλλη περίφημη δίκη, που σήμερα θα θύμιζε ταινία του Ντίσνεϋ. Ενώπιον του γραμματέως της επισκοπής του Οτάν, παρουσία πυκνού ακροατηρίου, διεξήχθη μεγάλη δίκη κατά των ποντικών και των αρουραίων, που είχαν γίνει μάστιγα. Συνήγορος των τρωκτικών ορίστηκε ο Μπαρτελεμύ ντε Σασσανέ, που έγινε διάσημος από αυτή τη δίκη, καθώς αργότερα, όπως αναφέρθηκε, δημοσίευσε ολόκληρη νομική μελέτη για τέτοια θέματα. Ζήτησε να κλητευθούν στο δικαστήριο όλοι οι πελάτες του αρουραίοι και ποντικοί, όπως είχαν δικαίωμα. Οι κατά τόπους εφημέριοι κλήτευσαν με όλους τους τύπους τα τρωκτικά της περιοχής τους, αλλά αυτά δεν παρουσιάστηκαν την καθορισμένη ημερομηνία. Οι κατήγοροι ζήτησαν τότε να δικαστούν ερήμην τα ποντίκια, αλλά ο Σασσανέ κατόρθωσε να αποδείξει ότι η προθεσμία που είχε παραχωρηθεί στους πελάτες του ήταν ανεπαρκής. Ως αποδείξεις ανέφερε την κακή κατάσταση των δρόμων, τις μεγάλες αποστάσεις και το γεγονός ότι οι γάτοι είχαν στήσει ενέδρες στους κατηγορούμενους. Τελικά, οι ποντικοί γλίτωσαν με μια απλή επίπληξη.
Το 1713 έγινε στη Βραζιλία μια παρόμοια δίκη. Οι καλόγεροι του μοναστηριού του Αγίου Αντωνίου στην επαρχία Ντε Πεδιάδε έκαναν μήνυση κατά των μυρμηγκιών, διότι αυτά έμπαιναν κατά χιλιάδες στις αποθήκες και έκλεβαν το σιτάρι του μοναστηριού. Το δικαστήριο, λαμβάνοντας υπόψη ότι τα μυρμήγκια ζουν όπως τα έμαθε ο Θεός, ζήτησε καταρχήν από τα συμβαλλόμενα μέρη να συμφιλιωθούν και να συμβιβαστούν. Οι μοναχοί αρνήθηκαν, τα μυρμήγκια δε μίλησαν, οπότε το δικαστήριο έβγαλε την ακόλουθη απόφαση: Υποχρέωσε το μοναστήρι να παραχωρήσει έναν ειδικό χώρο στα μυρμήγκια για να ζήσουν εν ειρήνη, μακριά από τις αποθήκες. Προειδοποίησε όμως και τα μυρμήγκια ότι, αν δε συμμορφωθούν με την απόφαση για το νέο τόπο εγκατάστασής τους, τότε θα θεωρηθούν υπότροποι και θα αντιμετωπίσουν την πιθανότητα αφορισμού και θανατικής καταδίκης.
Η ιστορική αυτή παλαβωμάρα σταμάτησε με τη Γαλλική Επανάσταση, αν και είχε ξεκινήσει από την αρχαιότητα. Είναι γνωστό ότι στην αρχαία Καρχηδόνα σταύρωναν τα γουρούνια, ενώ η Έξοδος στο ΚΑ' κεφάλαιο αναφέρει επακριβώς τις ποινές που επιβάλλονταν στα βόδια που πατούσαν ανθρώπους.
Αλήθεια, αν υπήρχε ένα δικαστήριο ζώων, πόσους ανθρώπους και με ποιες κατηγορίες θα καλούσε ενώπιον του;
