Μοναχικότητα, το καταφύγιο του στοχαστή, του μεγαλοφυή ο αχώριστος σύντροφος.
Ρ. Έμερσον
Μοναξιά. Έρχεται σιγά σιγά, και κάποια ωραία μέρα εκεί που νιώθεις ότι οπουδήποτε είσαι ασφαλής: σε σπίτια με πολυκοσμία, σε πολυσύχναστους δρόμους, σε πολύβουα μαγαζιά.
Λίγο λίγο σε διαπερνά, πρώτα από τα πόδια σου που νιώθεις να τρεκλίζουν, μετά ανεβαίνει και σου σφίγγει το στομάχι, αρχίζει να κυλάει στις φλέβες σου φτάνοντας μέχρι τα χέρια και το λαιμό σου, μέχρι να καταλήξει στα μάτια σου, έτοιμη να ξεχυθεί σε μορφή ζεστού, αλμυρού υγρού που τρέχει μέχρι το στόμα και τη μύτη σου, με ταχύτητα που σε παραλύει.
Σε περικυκλώνει, σε τρομοκρατεί και σε διαλύει. Και σου παρουσιάζεται στα ζευγάρια που συναντάς στο δρόμο, στα παιδιά με τους γονείς τους, και στις παρέες φίλων που απολαμβάνουν το ποτό τους σε υπαίθρια μπαράκια.
Τη βλέπεις στα τραγούδια, στις ταινίες, κι αργά τη νύχτα στο βαθύ σκοτάδι μες στο άδειο σου δωμάτιο. Έρχεται κάποιες στιγμές, παρότι φευγαλέα και απρόβλεπτη, κι όμως οδυνηρή και ακατανόητη, σαν την ώρα εκείνη που μαθαίνεις ότι δεν σε αγαπούν πια.
Κάτι συμβαίνει όταν είσαι στα είκοσί σου, που προσελκύει αυτές τις μοναχικές στιγμές, αυτά τα σκληρά και βαθιά τραύματα.
Μας είπαν ότι αυτά είναι τα καλύτερά μας χρόνια, αλλά στην πραγματικότητα είναι μάλλον τα πιο μοναχικά.
Αυτό που οι άνθρωποι στα τριάντα, σαράντα και τα δυσβάσταχτα πενήντα αδυνατούν να θυμηθούν μέσα στα μυθοποιημένα βιώματα της νιότης τους, είναι όλες οι στιγμές βαθιάς μοναξιάς και απόγνωσης που έρχονται μόλις περάσεις λίγο τα είκοσι. Ξεχνούν τη ζωή που είχαν προτού σμίξουν με τον σύντροφό τους, προτού κάνουν παιδιά, προτού αποκτήσουν το τέλειο σπιτικό.
Ξεχνούν τις νύχτες με τους λάθος ανθρώπους, τις κακοπληρωμένες δουλειές, και τα χρόνια της άγνοιας. Τις μέρες που έγιναν μήνες μέσα στην απόλυτη κι ανυπόφορη αβεβαιότητα.
Αβεβαιότητα για τα πάντα. Τη δουλειά, τον έρωτα, τους φίλους. Πέσαμε στα βαθειά νερά της «πραγματικής ζωής» και μας είπαν να τα βγάλουμε πέρα μόνοι μας. Χάνουμε δουλειές, κάνουμε εχθρούς, και ανακαλύπτουμε ότι οι αληθινή φιλία είναι σχεδόν το ίδιο σπάνια όσο κι ο αληθινός έρωτας. Συνειδητοποιούμε ότι, μέσα σ’ αυτόν τον ορμητικό χείμαρρο υποχρεώσεων και καθημερινού προγραμματισμού, είμαστε μόνοι.
Μοιάζει με το μόνιμο αίσθημα του ξενιτεμού. Όμως, σε αντίθεση με τα εξάμηνα στο πανεπιστήμιο, εδώ δεν έχει δεύτερη ευκαιρία.
Καμία διαβεβαίωση ότι τις στιγμές της αφόρητης νοσταλγίας και στενοχώριας θα γυρίσεις τελικά στην πατρίδα, στην αγκάλη των δικών σου και τη θαλπωρή του σπιτιού σου.
Δεν έχεις πια το σπιτάκι σου. Το σπιτάκι σου είναι αυτή η μοναξιά, η αστάθεια και το χάος. Αυτή η κενότητα, αυτό το απρόσωπο διαμέρισμα, στο οποίο δεν περιμένεις κανέναν ν’ ανοίξει την πόρτα και να μπει, ή που δεν είναι κανείς να σου μαγειρέψει τα φαγάκι σου, αυτό είναι πια η ζωή σου. Αυτή η αστάθεια είναι απέραντη, ή έστω ώσπου να μεγαλώσεις και να φτιάξεις το δικό σου σπιτικό.
Σύμφωνα με το The Wall Street Journal, «τα ποσοστά κατάθλιψης, υπέρμετρου άγχους και άλλων ψυχικών διαταραχών είναι υψηλότερα στους εφήβους και τους εικοσάρηδες παρά σε οποιαδήποτε άλλη δεκαετία του βίου, πλην των ογδόντα.»
Σ’ αυτή την ηλικιακή φάση είναι που βιώνεις τις πιο απότομες και πολυάριθμες συνάψεις και διαλύσεις σχέσεων, και τα πιο χαοτικά χρόνια σε σχέση με την επαγγελματική σου αποκατάσταση. Συγχρόνως, παλεύεις να αυτοπροσδιοριστείς και να βρεις τον εαυτό σου.
Ωστόσο, υπάρχει και η αισιόδοξη πλευρά όλης αυτής της ζοφερής κατάστασης, μια αχτίδα φωτός στο σπήλαιο της μοναξιάς και των σκοτεινών χρόνων της ανασφάλειάς σου.
Σύμφωνα με τον Δρ. Όλιβερ Ρόμπινσον, από το πανεπιστήμιο του Γκρίνουιτς στο Λονδίνο, υπάρχουν τέσσερα στάδια στην κρίση των είκοσι, κατά την οποία το άτομο βιώνει συναισθήματα εγκλωβισμού και σύγχυσης, καταλυτικής αλλαγής που τελικά οδηγείται σε μια νέα αρχή.
Χωρίς αυτό το συναίσθημα ανασφάλειας και μοναξιάς, δεν θα είχαμε κίνητρο να αναζητήσουμε την αλλαγή, απλώς επειδή αν έχεις ήδη μια ζωή στρωμένη, δεν ξεκινάς να χτίσεις μια δική σου καλύτερη, και δεν μαθαίνεις να διαχειρίζεσαι τον συναισθηματικό σου κόσμο ισορροπημένα, αν ποτέ σου δεν έχεις νιώσει άσχημα.
Ο Ρόμπινσον εξηγεί ότι αποδεδειγμένα υπάρχει μια ακολουθία θετικών αλλαγών που προκύπτει από τα συναισθήματα αυτά. Η μοναξιά, αν αντιμετωπιστεί σωστά, οπωσδήποτε θα σε ωφελήσει. Κι αυτό έχει νόημα, καθότι αφότου βρεθείς στον πάτο του πηγαδιού, η μόνη διέξοδος είναι προς τα πάνω.
Διαπλάθει χαρακτήρα
Η μοναξιά, όπως και κάθε είδος πόνου, συνιστά μια νέα αφετηρία σε σχέση με όσα ήξερες και με όσα μεγάλωσες. Σε μαθαίνει πώς να απολαμβάνεις και να εκτιμάς τις στιγμές που συνυπάρχεις με άλλους, και πώς να αντιμετωπίσεις τη μοναχικότητα, προσανατολίζοντας αυτά τα συναισθήματα προς κάτι πιο εποικοδομητικό.
Σύμφωνα με μια μελέτη που δημοσιεύθηκε από το πανεπιστήμιο Χάρβαρντ, ο χρόνος που περνάμε μόνοι, στην ουσία αυξάνει την ικανότητά μας να έχουμε ενσυναίσθηση.
Μας κάνει πιο θετικούς στην ενδοσκόπηση και μας βοηθά να κατανοούμε τη μοναξιά άλλων συνανθρώπων μας. Μας βοηθά να διαχειριζόμαστε τόσο τα δικά μας όσο και τα συναισθήματα των άλλων γύρω μας.
Σ’ ένα άρθρο του ο Leon Neyfakh, της Boston Globe, γράφει «η μοναχικότητα έως έναν βαθμό, έχει δείξει ότι βοηθά τους εφήβους να βελτιώσουν τη διάθεσή τους και να έχουν καλούς βαθμούς στο σχολείο.»
Μολονότι το να είσαι μόνος μπορεί να πληγώνει, στριμωγμένος σε μια γωνιά παρέα με τις ζοφερότερες σκέψεις και τους φόβους σου, είναι ακριβώς αυτές οι σκέψεις κι αυτά τα συναισθήματα που σε κάνουν δυνατότερο.
Σε κάνει πιο δημιουργικό
Ο Ρόμπερτ Φροστ ήταν που είπε «ένα ποίημα αρχίζει με έναν κόμπο στο λαιμό.» Μόνο μέσα από βαθιά στενοχώρια είναι που δημιουργούμε τα σπουδαιότερα, τα πιο φλογερά έργα μας. Μόνο μέσα από τις αντιξοότητες και τη θλίψη βρίσκουμε τρόπους να προκαλέσουμε αλλαγές.
Ο πόνος γεννά συναισθήματα που μας μουδιάζουν σύγκορμους, συναισθήματα που αποφεύγουμε πάσι θυσία με ελιγμούς και περιστροφές.
Ωστόσο, όταν τελικά μείνεις να σιγοψήνεσαι στις στιγμές πόνου και μοναχικότητας, θα ανακαλύψεις ότι η ψυχή σου έχει ένα βάθος που μπορεί και πρέπει να εξωτερικευθεί. Χωρίς πόνο, δεν θα είχαμε κάμποσα από τα λαμπρότερα έργα τέχνης που απολαμβάνει η ανθρωπότητα.
Σου διδάσκει αυτογνωσία
Η μοναξιά σού δίνει το χρόνο και το χώρο που χρειάζεσαι για να βρεις τον εαυτό σου και τα πράγματα που είναι πιο σημαντικά για σένα. Σου λέει πόσο καλά μπορείς να αξιοποιείς τις ώρες που είσαι μόνος σου, και πόσο πρέπει να στηρίζεσαι στην παρουσία άλλων.
Ο Ντάγκλας Κόουπλαντ (Douglas Coupland), συγγραφέας του Shampoo Planet, είχε πει κάποτε «Να θυμάσαι: ο χρόνος που νιώθεις μοναχικός είναι ο χρόνος που έχεις πιο πολύ ανάγκη να είσαι με τον εαυτό σου. Αυτή είναι η πιο πικρή ειρωνεία της ζωής.»
Κι όμως, σε καιρούς που για κάποιο λόγο ταλαιπωρείσαι, τότε είναι που ανακαλύπτεις πραγματικά πόση δύναμη κρύβεις μέσα σου. Κι αυτό, επειδή μόνο στις εντονότερες και σκοτεινότερες στιγμές της μοναξιάς μας, είναι που μπορούμε να δούμε ακριβώς πόσο χαμηλά μπορούμε να πέσουμε και πόσο ψηλά μπορούμε να πετάξουμε.
Επιμέλεια: Βασίλης Μούσκουρης Πηγή
