Είναι πολλές φορές που μια κουβέντα, μια πρόταση μπορεί να σε βάλει σε σκέψεις. Σκέψεις που καίνε το μυαλό σου, όταν η μια οδηγεί αστραπιαία στην άλλη, δίχως να μπορείς να τις καθοδηγήσεις. Σκέψεις που θα ήθελα να τις μοιραστώ….
Η συζήτηση ήταν «περί ομορφιάς κι ασχήμιας». Το θέμα είχε να κάνει με την υποκειμενικότητα της κρίσης αν κάποιος είναι άσχημος ή όμορφος. Πόσοι και πόσες δεν ταλαιπωρούν την ψυχή τους και διαπραγματεύονται τη διάθεση τους πίσω από έναν αγώνα να είναι και να παραμένουν «όμορφοι» κυρίως εξωτερικά.
Η λέξη άσχημος (α-στερητικό και σχήμα)αναφέρεται σε ό,τι δεν έχει σχήμα, μορφή. Είναι ο άμορφος, ο ακανόνιστος.
Αντίθετα ο όμορφος, ο ωραίος, παραπέμπει σε ό,τι έχει σχήμα το εύμορφο.
Όλοι οι άνθρωποι έχουν αντικειμενικά και σχήμα και μορφή και κανονικότητα.
Επομένως, αξίωμα πρώτο, κανείς δεν είναι άσχημος.
Το ωραίο κατά Καντ είναι συνυφασμένο με την έννοια του εύμορφου. Έχει κάποιο συγκεκριμένο σχήμα και δίνει την αίσθηση της οικειότητας. Σου προκαλεί τη διάθεση της προσέγγισης, μια τάση να εξοικειωθείς μαζί του.
Ό,τι έχει σχήμα, όμως, έχει και κάποια όρια, είναι περιορισμένο στο χώρο. Το ωραίο υπακούει στους νόμους της φύσης, του περιβάλλοντος που μεγαλώνει ο καθένας.
Είναι κανονικό, αναμενόμενο. Για παράδειγμα, στον δυτικό κόσμο ωραίες είναι οι γυναίκες που είναι αδύνατες, με μέση δαχτυλίδι, υψηλό μπούστο, γαλάζια μάτια και άλλες τέτοιες προδιαγραφές λίγο ως πολύ γνωστές σε όλους μας. Στη Μαυριτανία, όμως μια τέτοια μορφή θα ήταν για φτύσιμο. Εκεί η γυναίκα είναι όμορφη όταν έχει αρκετά κιλά. Εκεί ισχύει το «τα πάχη μου , τα κάλλη μου».
Αξίωμα δεύτερο, η ομορφιά είναι εμπειρικά προσδιορισμένη.
Από την άλλη το μη κανονικό, μπορεί να είναι κι υψηλό κι όχι αναγκαία αποκρουστικό.
Είναι εκείνη η μορφή που σου δίνει την αίσθηση ότι ξεφεύγει από τα συνηθισμένα, από τους περιβαλλοντικούς κανόνες. Έχει παρατηρηθεί ότι όποτε συναντάμε μορφές που υπάγονται στην έννοια του μη κανονικού, μας προκαλούνται συναισθήματα δέους ίσως και φόβου.
Είναι γιατί δε χωράει στη φαντασία μας, δεν έχει αντιστοιχία απ᾽ την εμπειρία μας, δεν μπορεί η δύναμη του μυαλού μας να τιθασεύσει αυτή τη μορφή. Με την έννοια αυτή η ακανόνιστη, «δύσμορφη» εικόνα δίνει την εντύπωση του άπιαστου. Το ίδιο, όμως, ισχύει και για την υπέροχη, την υψηλή εικόνα. Είναι απεριόριστη, άπιαστη, που ξεφεύγει από περιορισμούς και στεγανά.
Αξίωμα τρίτο, το υψηλό είναι άπιαστο.
Το ωραίο, το κανονικό σου δίνει την αίσθηση ότι το ελέγχεις κι ασκεί στο μυαλό ανακούφιση. Το υπέροχο, το μη κανονικό, δεν το ελέγχεις εξαιτίας του μεγέθους του και προκαλεί εσωτερική αναστάτωση και ταραχή.
Η ευμορφία και η δυσμορφία τελικά είναι έννοιες υποκειμενικές. Συνήθως προσεγγίζουμε το οικείο μας, αυτό που μας κάνει να νιώθουμε ωραία και άνετα. Πλησιάζουμε αυτούς που συμπαθούμε οπτικά και μας διεγείρουν τις αισθήσεις.
Σαν το παραμύθι «η ωραία και το τέρας». Όταν η ωραία εξοικειώθηκε με το δύσμορφο πλάσμα, τον προσέγγισε και εξοικειώθηκε μαζί του, τόσο που τον αγάπησε ώστε να τον μεταμορφώσει μέσα της ως εύμορφο.
Ας σκεφτούμε, λοιπόν, καλά την επόμενη φορά που θα προβούμε σε αντίστοιχους αξιολογικούς χαρακτηρισμούς ομορφιάς ή ασχήμιας. Που θα πληγώσουμε ή θα πληγωθούμε από τέτοιου είδους ταμπέλες.
Διότι τελικά όπως με έμαθε τελευταία ένας φίλος, «Τέρας είναι ό,τι αντιπαθείς».
