Η post hoc ergo propter hoc (κατόπιν τούτου, άρα εξαιτίας αυτού) πλάνη βασίζεται πάνω στην λανθασμένη άποψη ότι επειδή κάποιο γεγονός έγινε μετά από κάποιο άλλο, το ένα οφείλεται στο άλλο. Σε ορισμένα βιβλία φιλοσοφίας μεταφράζεται απλώς ως: «Εάν, άρα τότε επειδή».
Το Post hoc, γνωστό επίσης ως «συμπτωματικός συσχετισμός» ή «ψευδής αιτία», αποτελεί λογική πλάνη η οποία εικάζει ή αιτεί ότι εάν κάτι συμβεί μετά από κάτι άλλο, τότε το πρώτο θα πρέπει να είναι η αιτία του δευτέρου. Αποτελεί ιδιαίτερα κοινό λάθος, διότι η χρονική συνέχεια είναι αναπόσπαστο μέρος της αιτιότητας.
Πάντοτε, δηλαδή, η αιτία προηγείται του αποτελέσματος. Η πλάνη έγκειται στο ότι το συμπέρασμα συνάγεται αποκλειστικά και μόνον από την χρονική σειρά των γεγονότων, η οποία δεν αποτελεί ακριβή ένδειξη. Με άλλα λόγια, δεν μπορούμε πάντα να λέμε ότι το πρώτο γεγονός ήταν η αιτία του δευτέρου. Η post hoc συλλογιστική είναι η βάση πολλών προληπτικών και λανθασμένων αντιλήψεων.
Το Post hoc αποτελεί περίπτωση της επιβεβαίωσης του επομένου και διατυπώνεται ως εξής:
- Το γεγονός Α συνέβη πριν από το γεγονός Β.
- Άρα, το γεγονός Α ήταν η αιτία του Β.
Για παράδειγμα, οι πωλήσεις παγωτών αυξάνονται κατά πολύ κάθε Ιούνιο και οι κλοπές αυτοκινήτων κάθε Ιούλιο. Θα αποτελούσε πλάνη το να ισχυριστεί κανείς ότι επειδή περισσότεροι άνθρωποι τρώνε παγωτό έχουμε και περισσότερες κλοπές αυτοκινήτων.
Πολλά γεγονότα ακολουθούν σειριακά πρότυπα χωρίς να είναι αιτιωδώς συσχετισμένα μεταξύ τους.Για παράδειγμα, έστω ότι έχετε ένα κρύωμα όποτε και πίνετε υγρά και το κρύωμα φεύγει μετά από δυο εβδομάδες.Έχετε πονοκέφαλο και καθόσαστε με το κεφάλι ανάποδα και ο πονοκέφαλος σας φεύγει μετά από έξι ώρες.Βάζετε ένα φάρμακο για την ακμή σε κάποιον σπίλο και ο σπίλος φεύγει μετά από τρείς εβδομάδες.Κάνετε κάποια δουλειά υπερβολικά καλά αφού ξεχάσατε να κάνετε μπάνιο, οπότε και την επόμενη φορά που πάτε να την κάνετε ξανά, δεν κάνετε μπάνιο.Γίνετε μια ηλιακή έκλειψη και χτυπάτε τύμπανα για να κάνετε τους θεούς να βάλουν τον Ήλιο πίσω στη θέση του.Ο Ήλιος επιστρέφει αποδεικνύοντας την αποτελεσματικότητα της μεθόδου σας.
Χρησιμοποιείτε ένα ξύλο ραβδοσκοπίας και βρίσκετε νερό.Φαντάζεστε ότι καθώς "στρίβετε" ένα νόμισμα, έρχεται κεφάλι, και όντως έρχεται κεφάλι.Τρίβετε το τυχερό φυλαχτό σας και αυτό που επιθυμείτε γίνεται πραγματικότητα.Χάνετε το φυλαχτό σας και σας έρχονται απανωτές ατυχίες.Έχετε κάποιο "όραμα" ότι θα βρεθεί ένα πτώμα δίπλα σε ένα ποτάμι, και μετά από κάποιες ώρες όντως βρίσκεται ένα πτώμα σε ένα ποτάμι.Έχετε ένα όνειρο ενός αεροπορικού δυστυχήματος και την άλλη μέρα μαθαίνετε ότι το βράδυ έπεσε ένα αεροπλάνο.
Παρ’ ολ’αυτά, η ακολουθία δυο γεγονότων εδραιώνει την πιθανότητα αιτιότητας όσο και η συσχέτιση.Συμπτώσεις συμβαίνουν.Το ότι έγινε ένα γεγονός μετά από κάποιο άλλο,δεν σημαίνει ότι το ένα έφερε το άλλο.Για να εξασφαλιστεί η πιθανότητα αιτιώδους συσχέτισης του ενός γεγονότος με το άλλο, πρέπει να γίνουν ελεγχόμενες μελέτες για να αποκλείσουν παράγοντες όπως η τύχη ή άλλους άγνωστους παράγοντες.Οι φήμες και οι διαδώσεις δεν είναι αρκετές γιατί βασίζονται στην διαίσθηση και στην υποκειμενική ερμηνεία.Μια ελεγχόμενη μελέτη είναι αναγκαία για να αποκλείσει το ενδεχόμενο του λάθους ή της αυταπάτης.
Πηγή – Wikipedia
