«Τα συναισθήματα είναι υπερτιμημένα» λέει ο Μάικλ Κέιν, ένας απαθής γηραιός μαέστρος στη «Νιότη» του Πάολο Σορεντίνο, που προβάλλεται αυτές τις ημέρες στην τραυματισμένη πανταχόθεν Ελλάδα τού 2015. Αυτό είναι λίγο-πολύ το κεντρικό μήνυμα ενός βιβλίου - διανθισμένου, βέβαια, με ικανές δόσεις βωμολοχίας - που φιγουράρει στο Νο 5 της λίστας με τα μπεστ σέλερ των «New York Times», στην κατηγορία Relationships (Σχέσεις).
Το «F*ck Feelings» («Γ***ε τα συναισθήματα») γράφτηκε από τον Μάικλ Μπένετ, ψυχίατρο και διακεκριμένο μέλος της Αμερικανικής Ψυχιατρικής Ενωσης. Βοηθός του, η θυγατέρα του Σάρα Μπένετ, συγγραφέας κωμικών κειμένων, η οποία έδωσε τον σωστό τόνο σε ένα αιρετικό εγχειρίδιο αυτοβοήθειας που φιλοδοξεί να ρίξει στην πυρά τα λοιπά συμβατικά εγχειρίδια του είδους.
Η συνταγή είναι υπέρ το δέον απλή. Στείλε επιτέλους στον διάολο τα συναισθήματά σου. Σταμάτα να μιλάς συνέχεια για να εκφράσεις αυτό που νιώθεις. Σταμάτα να θέλεις να απελευθερώσεις τον εαυτό σου από τον συσσωρευμένο θυμό ή το μίσος. Σταμάτα, για παράδειγμα, να ψάχνεις τρόπους να συγχωρήσεις τους απαράδεκτους γονείς σου. Σταμάτα επιτέλους να θέλεις να λύσεις τις διαφορές σου με τον αθεράπευτα τοξικό συνάδελφο στο διπλανό γραφείο. Και μην μπεις στον κόπο να πεις στον σύζυγό σου ότι σε εκνευρίζει αφόρητα η συνήθειά του να ρουφάει το τσάι του ή να φοράει μέσα στο σπίτι σαγιονάρα με μάλλινη κάλτσα. Η ειλικρίνειά σου δεν είναι, όπως θέλεις να νομίζεις, μια ανάσα δροσιάς. Μοιάζει, σύμφωνα τουλάχιστον με τους Μπένετ, περισσότερο με το αέριο που ψάχνει τον δρόμο του μέσα στον εντερικό σωλήνα: σου προσφέρει μια (προσωρινή) κάθαρση, αλλά δηλητηριάζει την ατμόσφαιρα για όποιον βρίσκεται δίπλα σου.
Αυτό το εγχειρίδιο δεν σου μαθαίνει τρόπους να αγγίξεις την ευτυχία. Αντιθέτως, σου υπενθυμίζει ότι η ευτυχία δεν υφίσταται (ή έστω είναι ακριβοθώρητη) και καλό θα είναι να πορευτείς με τα αρνητικά συναισθήματα που συσσωρεύονται νυχθημερόν στην καμπούρα σου. Διότι, κατά τον Μάικλ Μπένετ, «είναι ένα είδος αξιώματος της γνωσιακής ψυχοθεραπείας, ότι όταν είσαι δυστυχισμένος, τα συναισθήματά σου γίνονται αρνητικά και ξεκινά η αυτοκριτική. Αρχίζεις να αναρωτιέσαι τι ήταν αυτό που έκανες λάθος, τι θα μπορούσες να είχες κάνει και τι θα έπρεπε να έχεις κάνει».
Η συνταγή επιβίωσης στο «F*ck Feelings» δανείζεται αρκετές από τις συμβουλές των «καλβινιστών της αρχαιότητας», των στωικών. Μεταξύ άλλων: «Να αποδέχεσαι ό,τι δεν μπορείς να ελέγξεις», «Να δίνεις στον εαυτό σου ένα φιλικό χτύπημα στην πλάτη που καταφέρνεις να ζεις μια φυσιολογική ζωή μέσα σε τόσο υπερβολικά αντίξοες συνθήκες», «Να μην αντιμετωπίζεις τον εαυτό σου σαν αποτυχημένο, αφού στην πραγματικότητα δεν έχεις αποτύχει όταν πρόκειται για κάτι που δεν θα μπορούσες ούτως ή άλλως να έχεις ελέγξει» κ.ο.κ. Μιλώντας στο αμερικανικό περιοδικό «The Αtlantic», ο Μπένετ εξηγεί: «Πολλά πηγάζουν από τη δική μου εμπειρία... Αλλά και από τους ασθενείς που είχα στην ψυχιατρική κλινική, πολλοί εκ των οποίων ήταν υποχρεωμένοι να ζουν με σοβαρά "ελλείμματα". Και όμως, κάποιοι ήταν τόσο υπέροχοι άνθρωποι. Βοηθούσαν ο ένας τον άλλον. Αντιμετώπιζαν τον πόνο και την αναπηρία. Ηταν ήρωες. Μερικές φορές, μου έφερναν στο μυαλό αυτό που είχε γράψει ο Βίκτορ Φρανκλ (σ.σ.: ο αυστροεβραίος νευρολόγος) για τους επιζώντες από τα στρατόπεδα συγκέντρωσης: ότι η ζωή αποκτά νόημα όχι από αυτό που σου συμβαίνει, από το αν ζεις, αν πεθαίνεις ή αν ξεπερνάς μια αναπηρία, αλλά από το τι κάνεις με αυτό που σου συμβαίνει».
Νομίζω πως κάτι που λέει ο κύριος Μπένετ βρίσκεται πολύ κοντά σε αυτή την επίκτητη κοσμοθεωρία της «δημιουργικής απάθειας» ή «μαχητικής παραίτησης» που συναντώ τον τελευταίο καιρό σε αρκετό κόσμο στην Ελλάδα (και στην οποία εγώ η ίδια επιθυμώ διακαώς να καταδυθώ): «Είναι σημαντικό να μπορείς να γελάς με το ότι η ζωή είναι σκατά».
Παπαδημητρίου Λένα - tovima
