"Η στρατηγική του δελφινιού απαιτεί να σκεφτόμαστε το πώς να σκεφτόμαστε." Μέσα στην πορεία των αιώνων που ακολούθησε ο άνθρωπος συνυπήρξε με τα ζώα. Έναν αριθμό τους κατόρθωσε να τον εξημερώσει και να έχει έτσι πιο κοντά του ορισμένα είδη, ενώ τα υπόλοιπα τα κρατά σε απόσταση, γιατί εδώ και χιλιάδες χρόνια δεν έχει κάνει κάποια κίνηση να τα πλησιάσει με θετικό τρόπο. Απόδειξη γι’ αυτό είναι το γεγονός ότι στους τελευταίους αιώνες δεν έχει εξημερωθεί κανένα ζώο. Αντίθετα, όλα τα ζωικά είδη θεωρούνται απλά "πλουτοπαραγωγικές και τροφικές πηγές", κάτι που απομακρύνει ακόμη περισσότερο τον άνθρωπο από τους ζωικούς συντρόφους του.
Όμως, τα τελευταία χρόνια, η βάναυση μεταχείριση αυτών των συντρόφων του ανθρώπου έχει ξεσηκώσει μια θύελλα διαμαρτυριών από χιλιάδες ανθρώπους ευαισθητοποιημένους σε περιβαλλοντικά και οικολογικά προβλήματα κάθε είδους. Ετσι, ο άνθρωπος αναγκάστηκε "να θυμηθεί ξανά" αυτό το παραμελημένο βασίλειο της φύσης.
Όμως, σ’ αυτά τα θέματα θ’ αναφερθούμε άλλη φορά. Σ’ αυτό το άρθρο θα προσπαθήσουμε ν’ αναφερθούμε σ’ ένα άλλο τρόπο επαφής του ανθρώπου και των ζώων. Είναι αυτός της παρατήρησης της συμπεριφοράς τους, του παραλληλισμού της με την ανθρώπινη και της εξαγωγής συμπερασμάτων και πολλές φορές διδασκαλιών.
Στην αρχαία Ελλάδα ο Αίσωπος είναι ένα παράδειγμα ανθρώπου, ο οποίος με απλές μυθικές παραβολές προσπαθεί ν’ αναδείξει κάποιες ιδιότητες, χαρακτηριστικά και αρετές των ζώων και το πώς συνυφαίνονται με τα χαρακτηριστικά του ανθρώπου. Ολοι καταλαβαίνουμε ότι πίσω από την Αλεπού κρύβεται ο πονηρός άνθρωπος, πίσω από το Γάιδαρο ο πεισματάρης αλλά και υπομονετικός, πίσω από το Λύκο ο επιθετικός, για ν’ αναφέρουμε μερικά χαρακτηριστικά παραδείγματα.
Μέσα στα πλαίσια της κάθε Μυθολογίας, αλλά και του Μύθου και της Θεολογικής Συμβολολογίας των λαών γενικότερα, τα ζώα παίζουν ένα σημαντικό ρόλο. Κάποια χαρακτηριστικά τους κάνουν τον άνθρωπο να καταλάβει ότι αποτελούν τις γήινες εκφράσεις κάποιων ουράνιων δυνάμεων.*1
Ακόμη, μέσα στα συμβάντα των συναντήσεων του ανθρώπου με τα ζώα, βρίσκουμε τον Ανδροκλή με το εξημερωμένο λιοντάρι του, αλλά και τον Αρίωνα, που λέγεται ότι ένα δελφίνι τον μετέφερε στην πλάτη του και τον διέσωσε από τη θάλασσα.
Και φθάνουμε στη σύγχρονη εποχή. Ολα τα είδη "μπαίνουν στο εργαστήριο", εξετάζονται και μελετιούνται προσεκτικά, με στόχο την αξιοποίησή τους. Ομως, οι μεγάλες δυνατότητες της τεχνολογίας παρουσίασαν νέα δεδομένα, που με άλλους τρόπους ήταν δύσκολο ν’ αποδειχθούν. Ετσι, αποδεικνύεται για μια ακόμη φορά ότι τα ζώα μπορούν να διδάξουν τον άνθρωπο. Μάλιστα, πάρα πολλοί συγγραφείς έχουν ασχοληθεί με τις λεγόμενες "ψυχικές δυνάμεις" των ζώων. Ηδη αναφέρονται ορισμένα εκπληκτικά παραδείγματα.
Ετσι, π.χ. κάποιοι εξημερωμένοι ελέφαντες έβαλαν λάσπη μέσα στα κουδούνια τους, για να μπορέσουν να πάνε να κλέψουν μπανάνες, ενώ ζώα κλείστηκαν μέσα σε ηχομονωμένους θαλάμους και αποδείχθηκε ότι επικοινωνούσαν με άλλα. Ακόμη, άνθρωποι με κάποια ιδιαίτερα ψυχικά χαρίσματα ισχυρίστηκαν ότι επικοινώνησαν με ζώα τηλεπαθητικά, ότι "μίλησαν" μαζί τους και γενικά αποδεικνύεται ότι στον τομέα της υπεραισθητής αντίληψης, τα ζώα όχι μόνο δεν υστερούν, αλλα και έχουν να επιδείξουν αξιόλογα κατορθώματα.
Και σήμερα ακόμη τα ζώα εξακολουθούν "να σώζουν ζωές", σε πυρκαγιές, ατυχήματα και αλλού.
Ανάμεσα σ’ όλες αυτές τις περιπτώσεις ξεχωρίζουν τα Δελφίνια. Εχουμε ήδη αναφέρει το μύθο του Αρίωνα από την αρχαιότητα, που δεν αποκλείεται να είναι αληθινή ιστορία. Τα ψυχικά και νοητικά χαρίσματα των δελφινιών προκαλούν έκπληξη οποιαδήποτε στιγμή.
Παίρνοντας αφορμή από τη συμπεριφορά τους, κάποιοι μελετητές έγραψαν το βιβλίο: "Η στρατηγική του Δελφινιού". Πρόκειται για ένα βιβλίο με θέμα το μάναντζμεντ, που όμως οφείλει τον τίτλο και το περιεχόμενό του στα χαρακτηριστικά του Δελφινιού. Θ’ αναφερθούμε παρακάτω στο περιεχόμενο του βιβλίου αυτού, τονίζοντας κάποια από τα θέματα που θίγει. Βέβαια, η ευρύτητα της ανάπτυξης των επιμέρους θεμάτων και το μέγεθος του βιβλίου δεν μας επιτρέπει μια διεξοδική ανάλυση σ’ ένα άρθρο. Όμως, ο στόχος είναι να παρακινηθεί ο κάθε ενδιαφερόμενος και να μελετήσει ο ίδιος το βιβλίο. Ακόμη να προσθέσουμε ότι το περιεχόμενό του είναι τέτοιο, που δεν είναι απαραίτητο αυτός που θα το διαβάσει ν’ ασχολείται μ’ επιχειρήσεις. Τα στοιχεία προβληματισμού που περιέχει το κάνουν χρήσιμο για οποιονδήποτε ενδιαφέρεται για την αυτογνωσία και την αυτοανάπτυξή του, καθώς και για τις σχέσεις του με τους άλλους.
Να σκέφτεσαι και να ενεργείς σαν Δελφίνι, είναι ο κύριος άξονας του θέματός μας.Όμως, όλοι οι άνθρωποι σκέφτονται και ενεργούν έτσι; Σίγουρα όχι! Μέσα στο χώρο της "ανθρωποθάλασσας" κυκλοφορούν πολλοί τύποι ανθρώπων. Τονίζεται η ύπαρξη τριών κύριων τύπων:
* Του Δελφινιού
* Του Καρχαρία και
* Του Κυπρίνου
Στον Καρχαρία θ’ αναγνωρίσουμε τον επιθετικό και αρπακτικό τύπο, που θέλει πάντα να έχει όσο το δυνατόν περισσότερα. Στις θέσεις της " Δεξαμενής της Υπαρξης " παίρνει τη θέση του διώκτη. Χωρίζει τους άλλους σε θύτες και θύματα, σε χαμένους και κερδισμένους και τα παρόμοια. Μέσα στα "χωρικά ύδατα" του Καρχαρία υπάρχει απάτη, ομίχλη, ("θόλωμα των νερών") αλαζονεία, έλεγχος και άλλα παρόμοια που "σηματοδοτούν" την περιοχή του. Η τακτική που εφαρμόζει είναι η εξαγορά και ο συμβιβασμός, μια και έχει να κάνει με θύματα.
Όμως, μέσα στη "δεξαμενή" έχουν χώρο και άλλες τακτικές, όπως π.χ. η Υπέρβαση, αλλά και η Φυγή. Στην Υπέρβαση θ’ αναγνωρίσουμε το Δελφίνι, που "σπάει" τα όρια και διευρύνει τις διαστάσεις της δεξαμενής, ενώ οι Κυπρίνοι παίρνουν τη γωνιά του θύματος και υιοθετούν τη Φυγή με τις διάφορες μορφές της. Η Φυγή και η υποχώρηση είναι οι πρακτικές που θα υιοθετήσει ο Κυπρίνος, όταν βρεθεί αντιμέτωπος με δυσκολίες. Ομως υπάρχουν και κάποια άλλα προσωπεία που μπορεί να υιοθετήσει μια και η πίστη του είναι ότι δεν είναι μόνο αυτός θύμα, αλλά και οι άλλοι. Ετσι, μπορεί να εμφανιστεί σαν σωτήρας (για άλλα θύματα) σαν εμπόδιο στη διεξαγωγή του παιχνιδιού, (όποιο κι άν είναι αυτό) στο να παριστάνει τον καλό ή τον προβληματικό ή αυτόν που μένει απέξω.
Όμως, οι Κυπρίνοι μέσα από ένα τρόπο προσαρμογής στην πραγματικότητα κατορθώνουν τελικά να επιβιώσουν. ΈναΕνα μεγάλο πλήθος απ’ αυτούς κατηγορεί, αλλά ταυτόχρονα στηρίζεται στο σύστημα. Πρόκειται για τους ψευτοανοικτόμυαλους Κυπρίνους, του ΨΑΚ (όπως αναφέρονται στο βιβλίο), οι οποίοι θα λέγαμε ότι καταλαμβάνουν ένα μεγάλο χώρο μέσα στην κοινωνική δεξαμενή του σημερινού υλιστικού και εμπορικού πολιτισμού, που κυριαρχεί στον πλανήτη.
Πρόκειται για τους μικροαστούς, που έχουν άνετο εισόδημα, εποφθαλμιούν και θέλουν μεγαλύτερο, αλλά φοβούνται και το χάσιμο της άνεσης και τους κινδύνους που περιέχει το ρίσκο μιας οποιασδήποτε απόφασης. Έτσι, υιοθετούν και αυτοί τις τακτικές τους προκειμένου να επιβιώσουν. Δεν περνά από το μυαλό τους ότι ίσως κάποια στιγμή ίσως υπάρξει έλλειψη σε ο,τιδήποτε, γιατί πιστεύουν στην αφθονία. Δεν αναλαμβάνουν ευθύνες για αλλαγές. Είναι ο τύπος του διανοούμενου, που μόνο συζητά για τα κακώς κείμενα και τα υποδεικνύει.*2 Αφήνουν το χρόνο να διαλέξει για τα πράγματα, δεν εμβαθύνουν στους σκοπούς και πιστεύουν ότι τελικά "όλα θα πάνε καλά".
Ένα ακόμη ενδιαφέρον στοιχείο μέσα στα χαρακτηριστικά τους είναι αυτό της επιπόλαιης γενίκευσης. Εδώ αναφέρεται η θεωρία του εκατοστού πιθήκου, που βασίζεται στην ποσοτική θεώρηση των πραγμάτων. Αν εκατό άτομα κάνουν κάτι, τότε και όλοι οι άλλοι θα αρχίσουν να το κάνουν. Αυτό έχει μια δόση αλήθειας, αλλά κρύβει μέσα του τον κίνδυνο της επιπόλαιας γενίκευσης, που εξομοιώνει εύκολα τα πάντα.
Να επαναλάβουμε λοιπόν εδώ ότι μέσα στην κοινωνική Δεξαμενή κυκλοφορούν Καρχαρίες, Δελφίνια και ΨΑΚ (ψευτοανοικτόμυαλοι Κυπρίνοι). Τα Δελφίνια υποκινούν το κύμα, εκμεταλλεύονται το "δημιουργικό" άγχος, διευρύνουν τα όρια της Δεξαμενής, πετυχαίνουν την Υπέρβαση, επιδιώκουν πάντα το κομψό αποτέλεσμα.
Οι Καρχαρίες κυνηγούν απεγνωσμένα τη νίκη, λέγοντας συνεχώς: "πρέπει να νικήσω"! Θεοποιούν τον ανταγωνισμό, βλέπουν μόνο χαμένους και κερδισμένους. Και όμως, τελικά νικιούνται από τα Δελφίνια.
Οι Κυπρίνοι χαρακτηρίζονται από την ηττοπάθεια και έτσι μια και "τραγουδούν": " δεν μπορώ να είμαι νικητής", προσπαθούν με κάθε τρόπο να "τα βολέψουν", καλύπτοντας με κάθε τρόπο τον συμβιβασμό και την αποτυχία τους, την οποία μάλιστα δεν θέλουν να δουν. Προτιμούν να μην ξέρουν. Δέχονται την ήττα, τη θυσία και την αδυναμία σαν κύριους κανόνες του παιχνιδιού της ζωής.
Ανατρέχοντας στις γραμμές του κειμένου, ο καθένας μπορεί να διακρίνει τον εαυτό του, αλλά και τους "άλλους". Ομως πρέπει ν’ αναρωτηθούμε. Για τον καθένα έξω από μένα και εγώ δεν ανήκω στους άλλους;
Ας αναφέρουμε ακόμη κάποια ενδιαφέροντα στοιχεία που συναντάμε στο βιβλίο αυτό. Ετσι π.χ. αναφέρονται τα κύματα του Τόφλερ,*3 που ως γνωστόν -για να το σημειώσουμε περιληπτικά- τονίζει ότι η ανθρωπότητα πέρασε από τη βάση του κυνηγού νομάδα στη γεωργική φάση, μετά στη βιομηχανική και σήμερα βρίσκεται στη φάση (κύμα) που οι ηλεκτρονικοί υπολογιστές αντικαθιστούν τον ανθρώπινο εγκέφαλο, ενώ άλλο κύμα εξέλιξης βρίσκεται μπροστά μας ή ίσως άλλα κύματα που θε εξαπλωθούν με πολύ γρήγορο ρυθμό, ενώ πολλοί άνθρωποι δεν θα προλάβουν να προσαρμοστούν στα νέα δεδομένα.
Ακόμη αναφέρεται η θεωρία του Χάους με όλα τα αξιοπερίεργα που κρύβει. Κυρίως όμως το ότι το Χάος είναι φαινομενικό, υπάρχει μια αδιόρατη τάξη στο εμφανιζόμενο χαοτικό σύμπαν, ενώ φαινομενικά ασήμαντοι παράγοντες μπορεί να οδηγήσουν, λόγω της κλιμάκωσής τους, σε τεράστιες διαταραχές.
Ενα ταξίδι μέσα στη δεξαμενή ακόμη εμφανίζει "τύπους" ανθρώπων, οι οποίοι διακρίνονται από τους άλλους βάσει της κοσμοαντίληψής τους.*4 Αναφέρουμε χαρακτηριστικά μερικούς: ο συμμέτοχος, ο ατομιστής, ο νομοταγής, ο κυνηγός επιλογών. Ο καθένας υιοθετεί κάποιες αξίες και κάνει κάποιες επιλογές προκειμένου να επιβιώσει. Εσείς σε ποιο μέρος της Δεξαμενής κινείστε; Και με τι τρόπο αξιολογείται τους άλλους και κυρίως τον εαυτό σας;
Παράλληλα αναφέρεται και η μεγάλη σημασία που έχουν τα ημισφαίρια του εγκεφάλου και οι τρόποι συμπεριφοράς που αντιστοιχούν στο καθένα. Προχωρούν ακόμη οι ερευνητές μας στις συμπεριφορές που αντιστοιχούν στα τεταρτημόρια του εγκεφάλου που επικρατούν στον καθένα. Επίσης, στη σχέση του ανθρώπου με το χρόνο και πώς τοποθετείται ο καθένας μπροστά στο όραμα του μέλλοντος. Μέχρι και τα Μορφογενετικά Πεδία αναφέρονται (πρόκειται για τη Δεξαμενή από την οποία αντλούνται όλες οι ανθρώπινες εμπνεύσεις κάθε είδους για να το αναφέρουμε απλά). Ομως αγγίζει αυτή η θεώρηση βαθύτερες εσωτερικές αλήθειες.*
Τελικά, είναι χρήσιμο το διάβασμα ενός βιβλίου για το σύγχρονο Μάναντζμεντ; Αν το προσεγγίσει κανείς με φιλοσοφικό πνεύμα, πιστεύω πως ναι. Σημασία δεν έχει να προσπαθήσει κανείς να δει τον εαυτό του σαν Δελφίνι που νικά τους Καρχαρίες και πάντα δημιουργεί "κομψά" αποτελέσματα, που νικά το άγχος και τη μονοτονία, που σπα τα όρια και "δημιουργεί όραμα".Σημασία έχει το ότι μια και είμαστε άνθρωποι και σκεφτόμαστε, πρέπει ν’ ασχοληθούμε και με το πώς Σκεφτόμαστε.
Αλλιώς θα σκέφτονται και θ’ αποφασίζουν άλλοι για μας.
Υποσημειώσεις
1* Εδώ βρίσκεται η ρίζα του ζωομορφισμού σε κάποιες θρησκείες και όχι στην πίστη σε ζώα, όπως νομίζουν μερικοί ορθολογιστές μελετητές.
2* Βλ. " Προς ένα Νέο Μεσαίωνα " σελ. 160. Εκδ.Νέα Ακρόπολη
3* Τα έργα του Τόφλερ κυκλοφορούν από τις εκδόσεις Κάκτος
4* Βλ. " Θεμελιώσεις του Εσωτερισμού " τόμος 1 σελ. 239-240 εκδόσεις Νέα Ακρόπολη
