Δεν υπάρχει τίποτε καλύτερο απ’ τον καφέ. στο καφενείο, με καλή παρέα! Ακόμα κι όταν γίνεται πόλεμος , ο κόσμος πηγαίνει στο καφενείο κι οι μουσικοί παίζουν.
Θυμάμαι αυτά τα λόγια ενός γέρου συγγραφέα: «Να μην κάνεις συλλογή από δυστυχίες ,να κάνεις συλλογή από τις ευεργεσίες του Θεού». Σκεφτόμουν να γράψω γι’ αυτά που τράβηξα στη ζωή μου, αν και ήμουν είκοσι έξι ετών. Κράτησα τη συμβουλή του φίλου μου συγγραφέα. Δεν κάνω συλλογή από δυστυχίες. Ακόμα κι αν ζούμε στη δυστυχία, όπως την άθλια αυτή εποχή της οικονομικής δικτατορίας, δεν είμαστε από τα στοιχεία της δυστυχίας. Δεν χρειάζεται πτυχίο πανεπιστημίου για να κάνεις αναγωγή στο ανώτερο επίπεδο. Οι αρετές δεν είναι λογική σκέψη, ούτε γνώσεις ούτε θεωρίες.. Είναι βιώματα, δηλαδή η ίδια η ζωή. Τις αρετές τις ζούμε με όλο μας το είναι.
Οι αρετές λέγονται επίσης «καθολικά βιώματα» κι αποτελούν μια ολόκληρη αλυσίδα. Αν ένας κρίκος λείπει, όλη η αλυσίδα λείπει.
«Καθολικά βιώματα» λέγονται γιατί ισχύουν σε όλο το είναι του ανθρώπου και γιατί δεν τις έχουμε μόνο στο μυαλό μας, αλλά τις ζούμε επίσης με όλο μας το είναι.
«Καθολικά βιώματα» λέγονται γιατί ισχύουν σε όλο το είναι του ανθρώπου και γιατί δεν τις έχουμε μόνο στο μυαλό μας, αλλά τις ζούμε επίσης με όλο μας το είναι.
Παράδειγμα η αρετή της δικαιοσύνης. Αν είναι προικισμένος κανείς με την αρετή της δικαιοσύνης, δεν έχει απλώς στο νου του τη δικαιοσύνη, αλλά τη ζει με όλο του το είναι και είναι δίκαιος σε όλα του. Το ίδιο με την αρετή της υπομονής. Αν έχει κανείς υπομονή, δεν την έχει απλώς στο νου του, αλλά τη ζει με όλο το είναι και είναι υπομονετικός σε όλα του. Δεν είναι σε άλλους τομείς με υπομονή και σε άλλους χωρίς υπομονή.
Το ίδιο με την αρετή της κοινωνικότητας. Ζούμε με αυτήν και είμαστε σε όλα κοινωνικοί. Οι Έλληνες ως λαός είμαστε κοινωνικοί. Έτσι τουλάχιστον θέλουμε να πιστεύουμε. Ο φιλελευθερισμός νοιάζεται για τα δικαιώματα της αγοράς, αλλά αγνοεί τα δικαιώματα της κοινωνίας απ’ την οποία εξαρτάται η αγορά. Θα υπήρχε αγορά, αν δεν υπήρχε κοινωνία; Και πώς στην απολαβή των αγαθών ο φιλελευθερισμός τα δικαιώματά της αγοράς δεν τα ξεχνάει και τα δικαιώματα της κοινωνίας τα ξεχνάει; Ο φιλελευθερισμός δεν είναι αρετή. Ο φιλελευθερισμός δεν έχει μέλλον στην Ελλάδα.
Οι Έλληνες ως λαός είμαστε βαθιά κοινωνικοί. Η Πίστη μας στο Χριστό είναι καθολικό βίωμα όπως περιγράψαμε τα καθολικά βιώματα, πιο πάνω. Μοιραζόμαστε τη χαρά και τη λύπη με όλους. Δεχόμαστε τη ζωή ως χάρισμα του Θεού και την ανταποδίδουμε στο Θεό, μέσω της αγάπης προς τους άλλους ανθρώπους.
Θυμάμαι μια φορά, ένας φίλος μου, ταξιδεύοντας με το πλοίο για το Άγιος Όρος, μοίρασε δαμάσκηνα σε μια ομάδα ξένων που πήγαιναν και εκείνοι προσκυνητές στο Όρος. Όλοι ρωτούσαν πόσο κάνουν. Καθένας που έπαιρνε στη χούφτα του τα δαμάσκηνα, ρωτούσε: Άου μάτς, πόσο κάνουν κι ο φίλος μου γελούσε.
Ο ατομικιστικός χαρακτήρας του Έλληνα δεν αντιμάχεται το πνεύμα της κοινωνίας. Όπου κι αν βρεθούμε επικοινωνούμε μεταξύ μας. Πιστεύουμε στην ειλικρινή επικοινωνία και στην πνευματική επαφή. Ο φιλελευθερισμός δεν έχει μέλλον στην Ελλάδα. Η θεωρία του φιλελευθερισμού, δηλαδή της αγοράς χωρίς όρια, χωρίς να λαμβάνονται υπόψη ,στην κατανομή των αγαθών, τα δικαιώματα της κοινωνίας, είναι ξένος στην ψυχή του Έλληνα. Αδικεί πλούσιους και φτωχούς. Λίγη αγάπη, αν έχουμε, θα κάνουμε δικαιότερη κατανομή των αγαθών.
Τον τελευταίο καιρό, κάτι άλλαξε στις συναντήσεις μας με τους φίλους και τους γνωστούς. Δεν ρωτάμε απλώς ,χάριν εθιμοτυπίας, τι κάνουμε και πώς περνούμε. Τώρα μας ενδιαφέρει πραγματικά τι κάνουμε και πώς περνούμε. Περιμένουμε από τους άλλους να έχουν βρει κάτι καλύτερο που εμείς δεν το βλέπουμε. Πίσω απ’ τις συνηθισμένες κουβέντες κρύβεται η ανησυχία. Είναι όπως στο σεισμό ή στον πόλεμο, που ο ένας ενθαρρύνει τον άλλον. Στον πετροπόλεμο που παίζαμε μετά τον πόλεμο, η παρουσία κάποιου παιδιού που διακρινόταν για το θάρρος του, εμψύχωνε όλα τα άλλα παιδιά. Έμπαινε μπροστά και αψηφούσε τις πέτρες που έπεφταν επάνω του. Σαν τον ομηρικό Αχιλλέα στον Τρωικό πόλεμο. Όταν ο Αχιλλέας ήταν παρών νικούσε το στράτευμα των Ελλήνων. Οι Τρώες αποθαρρύνονταν και νικιούνταν. Ο θρήνος των γυναικών άρχιζε πίσω από τα τείχη.
Αγαπώ τον τόπο μου. Είναι ο μόνος τόπος στον κόσμο, που παράγει αγίους, Μέσα από τις εμπειρίες τους γνωρίζουμε τον εαυτό μας και τον κόσμο. Χάρις στην Ελλάδα η Ευρώπη γνωρίζει τον εαυτό της, ποια είναι στην πραγματικότητα. Αυτό είναι ένα μεγάλο πράγμα. Ένας ολόκληρος κόσμος γνωρίζει τον εαυτό του. Εξάλλου ποιος μπορεί να αρνηθεί την αγάπη της Ελλάδας για τους ξένους; Αν οι δανειστές σκοπεύουν να τα πάρουν όλα, αν και στο λαό τίποτα δεν δάνεισαν, την ψυχή δεν θα την πάρουν. Αν βρίσκονται πολιτικοί πρόθυμοι να δώσουν τα πάντα, την ψυχή μας δεν θα την δώσουν, γιατί δεν την έχουν. Ανόρεχτα τους ψηφίζουμε. Άλλωστε κι αυτοί την ψήφο μας θέλουν, όχι τα αισθήματά μας. Τη φιλοσοφία αυτήν δέχτηκαν απ’ τη Δύση κι αυτήν θέλουν να επιβάλουν και στον τόπο τους. Το ίδιο κι οι δανειστές δεν θέλουν την αγάπη μας, αλλά τον φυσικό πλούτο της χώρας. Αντίσταση είναι να μένουμε άγρυπνοι, να μην αφήσουμε να μας ρίξουν στον ύπνο της προπαγάνδας, της ημιμάθειας, της διαστρέβλωσης των εννοιών…
Να μείνουμε πιστοί στην Ορθοδοξία. Μείνετε άγρυπνοι μαζί μου, ζητεί ο Ιησούς από τους Μαθητές Του, στον κήπο της Γεσθημανή, την νύχτα της Προδοσίας. Μείνετε άγρυπνοι μαζί μου. Το ίδιο ζητεί κι από τον καθένα από μας.
Λαρισινά δοκίμια
Του Μ.Ε. Λαγκουβάρδου
Του Μ.Ε. Λαγκουβάρδου
