Όταν ο Θεός έβαλε τον άνθρωπο στον Παράδεισο, του είπε να τον φυλάγει και να εργάζεται μέσα σ΄ αυτόν. Ήταν ένα δώρο θεϊκό ο παράδεισος, που έπρεπε να το προσέχει. Αλλά κι ο ίδιος ο εαυτός μας είναι ένα δώρο του Θεού, το πιο μεγάλο και θαυμαστό για μας, που έχει ανάγκη από την προσοχή μας. Προσέχουμε την υγεία μας, φροντίζουμε για την μόρφωσή μας, αλλά πάνω απ΄ όλα το Άγιο Πνεύμα μάς παραγγέλλει να φυλάγουμε την καρδιά μας· «Πάση φυλακή τήρει σην καρδίαν», γράφουν οι Παροιμίες (4: 23).
Καρδιά στη γλώσσα της Παλαιάς και της Καινής Διαθήκης σημαίνει την έδρα της λογικής ζωής και γενικότερα τον όλο εσωτερικό άνθρωπο με τις νοητικές και ψυχικές του δυνάμεις. Σημαίνει το πιο καίριο, αλλά και το πιο ευαίσθητο σημείο της υπάρξεώς μας, απ΄ όπου ξεκινούν οι σκέψεις και οι ενέργειές μας και όπου καταλήγουν οι εντυπώσεις του έξω κόσμου. Γι΄ αυτό και ο Κύριός μας έλεγε ότι «τα εκπορευόμενα εκ του στόματος εκ της καρδίας εξέρχεται» (Ματθ. 15: 18) και δίδασκε ότι η ρίζα όλων των κακών κρύβεται μες την καρδιά μας.
Αν, λοιπόν, αυτήν ασφαλίσουμε και κρατήσουμε ελεύθερη, εξασφαλίζουμε πράγματι την ειρήνη και την ελευθερία μας. Είναι γνωστό ποιος εχθρεύεται την καρδιά μας και ποιος απειλεί την ακεραιότητά της· ο διάβολος, που ξέρει ύπουλα να μπαίνει μέσα μας από τον δρόμο των πέντε αισθήσεων και από τον δρόμο της φαντασίας και των λογισμών. Ο Ησύχιος ο πρεσβύτερος εξηγεί ότι, επειδή ο πονηρός είναι νους ασώματος, δεν μπορεί αλλιώς να πλανήσει τις ψυχές παρά μόνο με τη φαντασία και τους λογισμούς. Γράφει: «Νους νοϊ αοράτως συμπλέκεται προς μάχην, δαιμόνιος νους τω ημετέρω».
Γι΄ αυτό, πρέπει να στήσουμε φύλακες και να φυλάγουμε άγρυπνα την πύλη της καρδιάς μας. «Εν πύλη καρδίας ημών στώμεν άγρυπνοι!». Μακριά κάθε ρυπαρή σκέψη, κάθε λογισμός αντίθετος με το νόμο του Θεού, κάθε πλάνη και ψευτοθεωρία, που ζητά να μας ξεγελάσει. Βέβαια η φύλαξη της καρδιάς δεν είναι εύκολο πράγμα. Ο εχθρός μάς επιτίθεται κατά πρόσωπο, αλλά και πλαγίως. Τη μια μάς δελεάζει με την ηδονή της αμαρτίας, την άλλη μας εξαπατά με την πρόφαση της ευσεβείας. Αλλά αξίζει ο κόπος για την φύλαξη των πολυτίμων. Και τι πιο πολύτιμο, πράγματι, από την καρδιά μας;
Εξάλλου τα όπλα μας δεν είναι ανθρώπινα. Κι αυτός, που θα θελήσει να τηρήσει καθαρή την καρδιά του, θα έχει διδάσκαλο τον Χριστό, που μυστικά θα λαλεί μέσα του το άγιο θέλημά του και θα τον κατευθύνει. «Κάτεχε την καρδίαν σου», συμβουλεύει ο άγιος Ησαϊας ο αναχωρητής, «και μη ακηδιάσης λέγων ότι· πως αυτήν φυλάξω, αμαρτωλός ων άνθρωπος; Όταν γαρ καταλείψη άνθρωπος τας αμαρτίας αυτού και επιστρέψη προς τον Θεόν, η μετάνοια αυτού αναγεννά αυτόν και όλον καινόν ποιεί».
Ως αποτελεσματικότερα όπλα για τη φρούρηση της καρδιάς οι νηπτικοί πατέρες, που ιδιαίτερα ασκήθηκαν σ΄ αυτόν τον αγώνα, προτείνουν την ταπείνωση και την προσευχή στο όνομα του Ιησού Χριστού. Κι όταν εμείς αντιταχθούμε, λέγει ο άγιος Μακάριος ο Αιγύπτιος και με κάθε μέσο φυλάξουμε την καρδιά μας, τότε θα έχουμε σύμμαχο ακαταμάχητο πάνω απ΄ όλα τη χάρη και συνεργία του Αγίου Πνεύματος. Έτσι διατηρώντας την καρδιά μας ελεύθερη από την κυριαρχία των παθών, εξασφαλίζουμε μέσα μας τη βασιλεία των ουρανών και την παρουσία του Κυρίου.
Όπως γράφει ο όσιος Φιλόθεος ο Σιναϊτης, οι λογισμοί αχλυούν (=θαμπώνουν) τον καθρέπτη της ψυχής, στον οποίο αρμόζει να τυπώνεται και να φωτεινογραφήται ο Ιησούς Χριστός. Αντίθετα, φυλάγοντας καθαρή την καρδιά μας, έχουμε μέσα μας την εικόνα του Χριστού. Και όπως το κάρβουνο, συμπληρώνει άλλος πατέρας, γεννά φλόγα, έτσι πολύ περισσότερο ο Θεός, που κατοικεί μέσα μας με το άγιο βάπτισμα, όταν βρίσκει τον αέρα της διανοίας μας καθαρό από κακίες και καλά φρουρημένο, ανάβει τη σκέψη μας σε θείες θεωρίες, όπως η φλόγα το κερί. Αδελφοί, το Πνεύμα το Άγιο μάς παραγγέλλει να φυλάξουμε το πιο πολύτιμο πράγμα, την καρδιά μας. Είναι η ακριβότερη περιουσία μας. Και στη ζωή αυτή, αλλά και στην αιωνιότητα.
Η καρδιά μας σήμερα κινδυνεύει από την αμαρτία και τον ευδαιμονισμό, από τους κλέφτες και τους ληστές της καθαρότητός της, αλλά και από τους δολοφόνους της πίστεως, φανερούς, όπως οι άπιστοι, και ύπουλους, όπως οι αιρετικοί. Οι άγιοι πατέρες μαζί με τη διδασκαλία τους μάς καταθέτουν και την εμπειρία τους για τη διαφύλαξη της καρδιάς μας. Και η εμπειρία τους αυτή συνοψίζεται σε ένα λόγο του Κυρίου· «όπου γάρ εστιν ο θησαυρός ημών, εκεί έσται και η καρδία υμών». (Ματθ. 6: 21). Όταν ο Ιησούς Χριστός είναι θησαυρός της καρδιάς μας, ο λατρευτός και αγαπητός της, τότε η καρδιά μας βρίσκεται στα χέρια του και βρίσκει την αιώνια ασφάλειά της.
