Στις αρχές Οκτωβρίου αναβιώνει στη χώρα μας, για μιαν ακόμη φορά, ο θεσμός του «Συμποσίου των 7 Σοφών» αυτή τη φορά με θέμα την Κοσμολογία. Ως γνωστόν οι 7 σοφοί της αρχαίας Ελλάδας ήσαν οι
Θαλής ο Μιλήσιος, Βίας ο Πριηνεύς, Κλεόβουλος ο Ρόδιος, Περίανδρος ο Κορίνθιος, Πιττακός ο Μυτιληναίος, Σόλων ο Αθηναίος και Χείλων ο Λακεδαιμόνιος αν και υπάρχουν διαφοροποιήσεις στις διάφορες σχετικές λίστες. Το ίδιο συμβαίνει άλλωστε και στην προκειμένη περίπτωση αφού οι συμμετέχοντες στο φετινό Συμπόσιο δεν είναι οι μοναδικοί στην ειδικότητά τους που θα μπορούσαν να περιληφθούν σ' έναν παρόμοιο κατάλογο. Είτε έτσι είτε αλλιώς είναι επίσης γεγονός ότι με την ευκαιρία του Συμποσίου πολλοί αναγνώστες έχουν ήδη αναρωτηθεί σχετικά με τον περίφημο αυτόν αριθμό «επτά» και το γιατί αυτός ο αριθμός είναι τόσο πολύ διαδεδομένος και τόσο προσφιλής από αρχαιοτάτων χρόνων. Γιατί αναμφισβήτητα ο αριθμός αυτός είχε διαχρονικά μιαν ιδιαίτερη «γοητεία» στους ανθρώπους όλων σχεδόν των πολιτισμών και των ηπείρων.
Η απάντηση σ' αυτή την εύλογη ερώτηση είναι βέβαιο ότι θα σας ξαφνιάσει ακόμη περισσότερο, γιατί η ιδιαίτερη σημασία του αριθμού αυτού οφείλεται κατά κύριο λόγο στο γεγονός ότι ανάμεσα στους απλανείς αστέρες του ουράνιου θόλου τα μόνα αντικείμενα που φαίνονταν να μετακινούνται στον ουρανό ήσαν τα εξής επτά: ο Ήλιος, η Σελήνη και οι πέντε ορατοί με γυμνό μάτι πλανήτες (ο Ερμής, η Αφροδίτη, ο Άρης, ο Δίας και ο Κρόνος). Στην ίδια αυτή αντίληψη οφείλεται και η συγκέντρωση επτά ημερών σε μία εβδομάδα, όπως και οι ονομασίες των ημερών που σε πολλές γλώσσες βασίζονται σ' αυτούς τους επτά ορατούς με γυμνό μάτι «πλανήτες αστέρες». Οι κινήσεις των «επτά πλανητών» θεωρούνταν ότι είχαν ξεχωριστή σημασία για τις ζωές των ανθρώπων. Έτσι ταυτίστηκαν με τους θεούς τους, πλασμένοι «κατ' εικόνα και ομοίωση», και με τις ίδιες αδυναμίες και ελαττώματα που είχαν οι άνθρωποι.
Οι επτά πλανήτες - Πάολο Βερονέζε - γύρω στο 1557
Η «παρουσία» του επτά όμως στον ουρανό δεν σταματάει στους πλανήτες αλλά έχει κι άλλους εκπροσώπους όπως είναι και τα επτά κύρια άστρα των Πλειάδων, ένα λαμπερό ανοιχτό σμήνος στην πλάτη του αστερισμού του Ταύρου, που αντιπροσωπεύουν τις επτά αδελφές που κυνηγιούνται από τον Ωρίωνα, και στο οποίο ο λαός μας έχει δώσει το όνομα Πούλια. Οι Πλειάδες ήσαν κόρες της Πλειόνης και του Άτλαντα γι' αυτό ονομάζονταν επίσης και Ατλαντίδες. Με γυμνό μάτι μπορεί κανείς να ξεχωρίσει εύκολα την Αλκυόνη, την Ηλέκτρα, την Μαία, την Ταϋγέτη και την Μερόπη, ενώ η Κελαινώ και η Αστερόπη είναι δυσκολότερα αναγνωρίσιμες. Στην πραγματικότητα ένα μεγάλο τηλεσκόπιο μας αποκαλύπτει ότι οι Πλειάδες είναι πολύ περισσότερες αφού μπορούμε να διακρίνουμε εκατοντάδες γαλαζωπά, νέα και υπέρθερμα άστρα να κολυμπάνε μέσα σ' ένα νεφέλωμα που τα περιβάλλει.
Πλειάδες - Max Ernst 1920
Εκεί κοντά, στην κεφαλή του Ταύρου, βρίσκεται κι άλλο ένα ανοιχτό αστρικό σμήνος, οι Υάδες. Στην αρχαιότητα οι Υάδες ήσαν κι αυτές επτά, αν και τα ονόματα που διασώθηκαν είναι πέντε: Κλαία, Ευδώρα, Κορωνίς, Φαιώ και Φαισύλα. Τα άστρα του σμήνους φαίνονται να σχηματίζουν ένα αναποδογυρισμένο κεφαλαίο «Λ» και βρίσκονται σε απόσταση 130 ετών φωτός από τη Γη. Με βάση σύγχρονους υπολογισμούς το αστρικό σμήνος απομακρύνεται από 'μάς με ταχύτητα 150.000 χιλιομέτρων την ώρα, μ' αυτή την ταχύτητα ένα διαστημόπλοιο θα κάλυπτε την απόσταση Γης-Σελήνης σε λιγότερο από δυόμισι ώρες. Σύμφωνα με την μυθολογία ήσαν κόρες του Άτλαντα και της Αίθρας και αποτελούσαν τις Δωδωνίδες νύμφες στις οποίες ο Δίας είχε εμπιστευθεί την ανατροφή του Βάκχου. Όταν ο Λυκούργος, βασιλιάς ενός λαού που κατοικούσε στις όχθες του Στρυμώνα, τις καταδίωξε και τις έριξε στη θάλασσα, το μεν μωρό κατατρομαγμένο κατέφυγε στην αγκαλιά της Θέτιδας, ενώ οι Υάδες διασώθηκαν από τον Δία ο οποίος τις τοποθέτησε στον ουρανό.
Επί πλέον των ανοιχτών αυτών αστρικών σμηνών στον ουρανό έχουμε επίσης και τα επτά άστρα που σχηματίζουν τον αστερισμό της Μεγάλης Άρκτου αλλά και της Μικρής Άρκτου. Σε παλαιότερες εποχές τα επτά κύρια άστρα της Μικρής Άρκτου θεωρούνταν ότι αντιπροσώπευαν τις Εσπερίδες, τις επτά αδελφές κι αυτές κόρες του Άτλαντα. Σ' αυτή την εκδοχή ο αστερισμός αυτός, μαζί με άλλους γειτονικούς αστερισμούς (όπως τον Ζυγό, τον Βοώτη, την Μεγάλη Άρκτο και τον Δράκο), συνδέεται με τον μύθο για τα «Μήλα των Εσπερίδων», που ήταν ως γνωστόν ένας από τους δώδεκα άθλους του Ηρακλή. Ένα από τα επτά αυτά άστρα της Μικρής Άρκτου είναι ιδιαίτερα σπουδαίο. Πρόκειται για τον Πολικό γύρω από τον οποίο στριφογυρίζουν όλα τα άλλα άστρα. Σ' οποιαδήποτε ώρα της νύχτας, ή και της ημέρας ακόμη (έστω κι αν δεν φαίνεται στα μάτια μας), και σ' οποιαδήποτε εποχή, ο Πολικός λάμπει ακίνητος σχεδόν στην ίδια πάντα θέση σημαδεύοντας με την παρουσία του τον βορρά.
Έναστρη Νύχτα του Βαν Γκογκ
Τα επτά λαμπρότερα άστρα της Μεγάλης Άρκτου ταυτίστηκαν με τους επτά σοφούς της αρχαιότητας, τους επτά κύκνους που έσερναν τον ουράνιο θόλο, καιτα επτά βόδια των Ρωμαίων (septem triones), εξ ου και η ονομασία Septentrio που είχαν δώσει οι Λατίνοι στον βορρά. Δύο από τα επτά αυτά άστρα μας πλησιάζουν και τα άλλα πέντε απομακρύνονται από εμάς, ενώ μερικά απ' αυτά αποτελούν μέλη ενός μικρού αστρικού σμήνους. Τα άστρα του σμήνους βρίσκονται σε μια μέση απόσταση 75 ετών φωτός από τη Γη και καταλαμβάνουν μια έκταση 30 επί 18 έτη φωτός. Ο αστερισμός της Μεγάλης Άρκτου είναι τόσο γνωστός σε όλους ώστε δεν χρειάζονται ιδιαίτερες οδηγίες για να αναγνωριστεί εύκολα στο βόρειο νυχτερινό στερέωμα. Επειδή μάλιστα είναι ορατός σε οποιαδήποτε ώρα της νύχτας και σε οποιαδήποτε εποχή μπορεί άνετα να γίνει ο καλύτερος οδηγός μας στην προσπάθεια να μετακινηθούμε εύκολα στην βόρεια ουράνια περιοχή και να επισκεφτούμε έτσι και αρκετούς άλλους αστερισμούς.
Εκτός όμως από τον ουρανό ο αριθμός επτά, ήταν ιδιαίτερα προσφιλής, από την αρχαιότητα και σε άλλες εκφάνσεις της ζωής. Πάρτε για παράδειγμα την Ελληνική μυθολογία που είναι γεμάτη με αναφορές στον περίφημο αυτόν αριθμό. Στο μύθο του Μινώταυρου οι επτά νέοι και οι επτά νέες ήταν το τίμημα που πλήρωνε η Αθήνα προς την Κρήτη του Μίνωα, ενώ ο Όμηρος μας αναφέρει ότι οι αγέλες των βοδιών του Απόλλωνα ήσαν κι αυτές επτά, όπως επτά ήσαν και οι χορδές της λύρας που του χάρισε ο Ερμής. Στον θεό της μουσικής και του Ήλιου οι Σπαρτιάτες έκαναν θυσίες την έβδομη ημέρα κάθε μήνα, ενώ ονομάτιζαν τα νεογέννητα μωρά την έβδομη ημέρα από την γέννησή τους. Η διδασκαλία του Πυθαγόρα θεωρούσε ότι ο αριθμός αυτός ήταν «αμήτωρ» επειδή δεν είναι γινόμενο παραγόντων, και «σύμβολο της τελειότητας» επειδή τον αποτελούσαν οι αριθμοί τρία και τέσσερα που εκπροσωπούν δύο τέλεια σχήματα, το ισόπλευρο τρίγωνο και το τετράγωνο. Αιώνες αργότερα ο Νεύτωνας «είδε» κι αυτός με τη σειρά του επτά χρώματα στο ορατό φάσμα και στο ουράνιο τόξο, αντί για τα πιο εμφανή χρώματα που είναι έξι.
Ο αριθμός 7 - Πόλοκ Τζάκσον 1949
Προεκτάσεις παρόμοιων αντιλήψεων συναντάμε άλλωστε και σε πάρα πολλές άλλες εκφάνσεις της ανθρώπινης δραστηριότητας στην κοινωνία, τηλογοτεχνία και τη θρησκεία: οι επτά νάνοι, τα επτά μέταλλα των αλχημιστών, η επτάφωτος λυχνία, οι επτά ημέρες της Δημιουργίας, οι επτά σφραγίδες και οι επτά σάλπιγγες στην «Αποκάλυψη» του Ιωάννη, ενώ στην Παλαιά Διαθήκη ο αριθμός επτά αναφέρεται 77 φορές! Ακόμη και η Εκκλησία μας αναγνωρίζει επτά μυστήρια: τον Γάμο, την Βάπτιση, το Ευχέλαιο, την Μετάληψη, την Εξομολόγηση, το Χρίσμα και την Ιερωσύνη. Επτά είναι επίσης και οι αρετές: η ταπεινότητα, η ευσπλαχνία, η αγνότητα, η φιλαλληλία, η επιείκεια, η αλωσύνη και η εργατικότητα.
Επτά επί Θήβας Aleksandra Ekster
Επίσης επτά ήσαν κι αυτοί που εκστράτευσαν κατά της Θήβας: ο Άδραστος, ο Πολυνείκης, ο Τυδεύς, ο Αμφιάραος, ο Καπανέας, ο Ιππομέδοντας και ο Παρθενοπαίος, ενώ επτά ήσαν και οι ήρωες που την υπερασπίστηκαν: ο Ετεοκλής, ο Πολυφόντας, ο Μελάνιππος, ο Μεγαρέας, ο Ύπερος, ο Λασθένης και ο Άκτορας.Επτά ήσαν επίσης και οι λόφοι που περιέβαλαν την αρχαία Ρώμη, ενώ επτά ήσαν επίσης και οι Εκκλησίες της Αποκάλυψης: της Εφέσου, της Σμύρνης, της Περγάμου, των Θυατείρων, των Σάρδεων, της Φιλαδέλφειας και της Λαοδικείας.
Ακόμη και στη σειρά των μυθιστορημάτων του «Χάρυ Πότερ» ο αριθμός επτά παρουσιάζεται ως ο πιο «μαγικός» από τους αριθμούς, ενώ μεταξύ άλλων επτά είναι τα βιβλία της σειράς, η φοίτηση στη Σχολή των μάγων είναι επταετής και ο Χάρυ Πότερ γεννήθηκε τον Ιούλιο, τον έβδομο μήνα του έτους. Ο άνθρωπος τέλος χρειάζεται επτά ώρες ύπνου, τα ψηφία στους τηλεφωνικούς αριθμούς (μετά τον κωδικό της περιοχής) είναι επτά, η πασχαλίτσα έχει επτά βούλες στην πλάτη της, ενώ το άθροισμα δύο αντίθετων πλευρών σ' ένα ζάρι είναι πάντοτε επτά.
Τα επτά έργα του Ελέους - Καραβάτζιο 1607
Παρόλα αυτά ο αριθμός επτά δεν σημαδεύει πάντα τα καλότυχα, αφού συνδέεται επίσης και με όσους έχουν «εφτά παπάδων νου», με αυτούς που τους «ζώνουν εφτά φίδια», με τα επτά κακά της μοίρας μας, με τα επτά χρόνια φαγούρας των παντρεμένων, με τα επτά χρόνια γρουσουζιάς, με τον εφτάγλωσσο (=αθυρόστομο), με τα επτά χρόνια της χούντας, καθώς και με τα επτά θανάσιμα αμαρτήματα: την λαιμαργία, την οκνηρία, την λαγνεία, την αλαζονεία, την οργή, τον φθόνο και την φιλαργυρία.
Τα Επτά Θανάσιμα Αμαρτήματα και τα τέσσερα τελευταία αγαθά - Ιερώνυμου Μπος
Και τέλος, ακόμη και τα Θαύματα του Αρχαίου Κόσμου, ήσαν κι αυτά επτά: η Πυραμίδα του Χέοπα, οι Κρεμαστοί Κήποι της Βαβυλώνας, το Άγαλμα του Δία στην Ολυμπία, ο Ναός της Αρτέμιδος στην Έφεσο, το Μαυσωλείο της Αλικαρνασσού, ο Κολοσσός της Ρόδου και ο Φάρος της Αλεξάνδρειας. Θαύματα των οποίων η θύμηση και ο θαυμασμός που αισθανόμαστε γι' αυτά ακόμη και σήμερα, μας ανεβάζουν πράγματι στον «έβδομο ουρανό»!
Δ.Σιμόπουλος
Ο Διονύσης Σιμόπουλος (1943-) είναι αστροφυσικός, επίτιμος διευθυντής του Ευγενιδείου Πλανηταρίου
Πηγή κειμένου: huffingtonpost
Επιλογή πινάκων: Αντικλείδι
