"Σκέψου έξω από τον εαυτό σου - thinking outside yourself"
Όταν ο Χριστόφορος Κολόμβος επέστρεψε στην Ευρώπη μετά την ανακάλυψη της Αμερικής, λέγεται ότι βρέθηκε σε ένα γεύμα, όπου πολλοί υποβίβασαν το κατόρθωμά του, επιχειρηματολογώντας πως δεν έκανε και τίποτα σπουδαίο, αφού «αρκεί να σκεφτεί κανείς ότι θα βρει στεριά μετά τον ωκεανό».
Ο Κολόμβος τότε τους έθεσε το εξής πρόβλημα:
Πώς μπορείς να κάνεις ένα αυγό να σταθεί στη μύτη του;
Κανείς από τους επικριτές του δεν μπόρεσε να βρει την απάντηση.
Τότε ο Κολόμβος πήρε ένα βραστό αυγό,... έσπασε την μύτη του και το στερέωσε στο τραπέζι.
«Αρκεί να σκεφτεί κανείς», είπε με την σειρά του.
Κι έτσι έχουμε την περίφημη λογοτεχνική παράδοση με το όνομα «αυγό του Κολόμβου».
Ή ένα από τα πρώτα εύγλωττα δείγματα της περίφημης σκέψης «outside the box».
Τι σημαίνει να σκέφτεσαι «έξω από το κουτί»;
Σημαίνει να σκέφτεσαι διαφορετικά, αντισυμβατικά, από πολλές οπτικές γωνίες. Με άλλα λόγια, σε κάθε πρόβλημα ή ευκαιρία που σου παρουσιάζεται, να μην περιορίζεις τις επιλογές σου σε αυτές που σου επιβάλλουν οι καταστάσεις, αλλά να βλέπεις τις «εκτός κάδρου» δημιουργικές προοπτικές.
Ένα από τα πρώτα οπτικά ερεθίσματα που καθιέρωσαν την χρήση της φράσης είναι ο παρακάτω γρίφος που λέγεται ότι πρωτοχρησιμοποιήθηκε από τους ιθύνοντες της Walt Disney για να ελέγξουν την φαντασία των εργαζομένων.
Υπάρχουν λοιπόν 9 κουκίδες που σχηματίζουν ένα τετράγωνο. Το quiz καλεί τους λύτες να ενώσουν και τις 9 κουκίδες, τραβώντας το πολύ τέσσερις ευθείες γραμμές, χωρίς να σηκώσουν καθόλου την μύτη του μολυβιού και χωρίς να περάσουν πάνω από την ίδια κουκίδα περισσότερες από μία φορές.
Μόνο όσοι σκέφτονται «έξω από το κουτί» και βλέπουν τις πιθανότητες έξω από το τετράγωνο μπορούν να λύσουν αυτό το quiz.
Η δημιουργική σκέψη φυσικά, δεν περίμενε την Walt Disney για να ανακαλύψει τις δυνατότητες που της ανοίγονταν – αλλιώς η ανθρωπότητα ίσως να ήταν πολύ διαφορετική σήμερα. Επειδή λοιπόν η Ιστορία, οι τέχνες και οι επιστήμες όχι μόνο είναι γεμάτες τέτοια παραδείγματα, αλλά κυρίως γεμάτες ενδιαφέροντα παραδείγματα, δεν χάνουμε την ευκαιρία να απαριθμήσουμε τα κυριότερα που μας έρχονται στο μυαλό.
- Κι όμως, κινείται: Αν ο Κοπέρνικος και ο Γαλιλαίος (και παλαιότερα ο Αρίσταρχος) είχαν περιορίσει τους ορίζοντες των μυαλών τους στους αυστηρούς κανόνες που έθεταν οι γνώσεις και οι προκαταλήψεις της εποχής, δεν θα σκέφτονταν καν ότι υπάρχει περίπτωση η Γη να μην είναι επίπεδη και ο Ήλιος να μην κινείται γύρω από εμάς.
Η σύγχρονη Αστρονομία χρωστά πολλά στην ασυμβίβαστη σκέψη –ακόμη κι αν αυτό σημαίνει πως πρέπει να καταδικαστείς για τις απόψεις σου, όπως ο Γαλιλαίος.
- Μούχλα ή σωτηρία; Ο Αλεξάντερ Φλέμινγκ ξεχνά να καθαρίσει το εργαστήριό του και πάνω στις καλλιέργειες μικροβίων του εμφανίζεται μια άγνωστη ουσία. Εκεί που όλοι οι υπόλοιποι θα έβλεπαν μούχλα και θα πετούσαν την δουλειά τους στα σκουπίδια, ο Σκωτσέζος επιστήμονας είδε την πενικιλίνη. Και εγένετο αντιβίωση.
- Slinky: Θυμάστε το πολύχρωμο παιχνίδι-ελατήριο που κατεβαίνει χοροπηδώντας τα σκαλιά και είχε στο δωμάτιο του κάθε παιδί που σεβόταν τον εαυτό του; Οι εφευρέτες του έκαναν πειράματα με ελατήρια στο εργαστήριο ώστε να κατασκευάσουν ένα γυροσκόπιο.
Ωστόσο, οι «κεραίες» τους έπιασαν τις ψυχαγωγικές δυνατότητες του αντικειμένου, άφησαν κατά μέρους τα γυροσκόπια και το λάνσαραν ως παιχνίδι. Ίσως τα εγγόνια τους να τρώνε ακόμη από τα έσοδά τους.
- Χωρίς αναισθητικό: Ο αιθέρας, το υποξείδιο του αζώτου και άλλες ουσίες χρησιμοποιούνταν ως «ναρκωτικές ουσίες» για διασκέδαση στα «πάρτι» της εποχής. Στα μέσα του 19ου αιώνα, ο Αμερικανός οδοντίατρος William Morton είδε κάτι παραπάνω –και πολύ πιο χρήσιμο- σε αυτές τις ουσίες: Ότι μπορούν να χρησιμοποιηθούν ως αναισθητικά στο χειρουργείο.
Δυνατότητες εντός και εκτός κουτιού «Πιθανότατα προσεγγίζουμε τα όρια όλων όσων μπορούμε να γνωρίζουμε για την αστρονομία».
Ο Simon Newcomb προέβλεψε με την παραπάνω φράση το 1888 ότι η γνώση για την επιστήμη που υπηρετούσε είχε εξαντληθεί. Ο «αιώνας του διαστήματος» όμως έμελλε να αρχίσει λίγο αργότερα.
Προφανώς, ο Simon Newcomb δεν ξεμύτισε ποτέ από το κουτί του. Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι η σκέψη «έξω από την πεπατημένη» βοήθησε στην πρόοδό μας.
Στην τέχνη, οι δυνατότητες γίνονται απεριόριστες –οι αφηρημένοι κυβιστικοί πίνακες του Picasso θεωρήθηκαν μουτζούρες την εποχή του, αλλά στην ουσία έφερναν την ζωγραφική σε μια νέα εποχή. Στην διαφήμιση και στις δημόσιες σχέσεις, αυτός ο τρόπος σκέψης θεωρείται απαραίτητο προσόν για έναν επαγγελματία που θέλει να προσελκύσει την προσοχή του κόσμου.
Αλλά ακόμη και στην ίδια μας την καθημερινότητα ή στη δουλειά μας, οι αντισυμβατικές ιδέες μπορούν να κάνουν την διαφορά. Υπάρχει βέβαια και το «αλλά» της υπόθεσης. Η σκέψη «έξω από το κουτί» δεν γίνεται απαραίτητα πανάκεια, ούτε κάνει την συμβατική, «εντός κουτιού» σκέψη άχρηστη. Για να σκεφτεί κανείς έξω από το κουτί, πρέπει πρώτα να γνωρίζει τι περιέχει αυτό.
Ο Picasso ήταν άριστος γνώστης των κανόνων της κλασικής ζωγραφικής και μπορούσε να ζωγραφίσει υπέροχους ρεαλιστικούς πίνακες.
Οι avant-garde κινηματογραφιστές έχουν πλήρη επίγνωση της κλασικής θεωρίας της σκηνοθεσίας. Με άλλα λόγια, πρέπει να γνωρίζει κανείς τους κανόνες για να μπορέσει να τους σπάσει.
Όπως αναφέρει ο δημοσιογράφος και συγγραφέας βιβλίων περί του θέματος Malcolm Gladwell, απαιτείται τεράστια εξάσκηση για να βγεις από το κουτί.
Χρειάζεσαι χρόνια ολόκληρα κατά τα οποία να μελετάς το κουτί και να παρατηρείς ανθρώπους να βάζουν πράγματα σε αυτό, και στην συνέχεια να σου έρθει μια ιδέα που σου φαίνεται πως ταιριάζει κοντά στο κουτί, αλλά όχι μέσα σ’ αυτό. «Αυτή η διαδικασία παίρνει περίπου 10.000 ώρες», υποστηρίζει ο Gladwell.
Από την άλλη, ο James Bandrowski, εκπαιδευτής, συγγραφέας και σύμβουλος εταιριών, ο οποίος ασχολήθηκε εκτενώς με το θέμα, αναφέρει ότι η σκέψη «εκτός κουτιού» μπορεί να είναι θετική αλλά και αρνητική, καθώς μερικές φορές… «καταστρέφουμε» το κουτί για να βγούμε από αυτό.
Άλλωστε, λέει, «η εντός κουτιού σκέψη είναι ζωτικής σημασίας για τον επιτυχημένο ηγέτη και τον καινοτόμο, αφού η λήψη αποφάσεων, η ανάλυση στοιχείων και η εκτέλεση βασικών λειτουργιών πρέπει να λαμβάνουν χώρα μέσα στο κουτί».
Το κλειδί είναι να αντιλαμβάνεσαι πότε πρέπει να σκέφτεσαι πάνω και πότε έξω από την πεπατημένη.
Πότε πρέπει να απαντάς με μία από τις επιλογές στις ερωτήσεις πολλαπλής επιλογής και πότε να σκέφτεσαι αν υπάρχουν και κάποιες «κρυμμένες».
Ώρα για εξάσκηση. Ωραία η θεωρία, αλλά από εδώ και κάτω περνάμε στην πράξη. Εσείς κατά πόσο μπορείτε να σκεφτείτε «outside the box»;
Ακονίστε το μυαλό σας, την φαντασία και την δημιουργικότητά σας με τα παρακάτω (από απλοϊκά μέχρι πανέξυπνα) quiz, δείτε στην συνέχεια τις λύσεις και πείτε μας αν τα καταφέρατε, σχολιάζοντας στο κάτω μέρος του δημοσιεύματος.
1.Πρέπει να επιλέξεις να μπεις σε ένα από τα τρία παρακάτω δωμάτια: Στο πρώτο υπάρχει πυρκαγιά. Στο δεύτερο υπάρχουν τίγρεις που έχουν τρία χρόνια να φάνε. Στο τρίτο υπάρχουν δολοφόνοι με γεμάτα όπλα. Ποιο δωμάτιο επιλέγεις;
2.Αν ένα αεροπλάνο συντριβεί στα σύνορα Γερμανίας και Πολωνίας, πού θα θαφτούν οι επιζώντες;
3.Σε ποιο σπορ τα παπούτσια είναι φτιαγμένα από μέταλλο;
4.Η μαμά του Γιάννη έχει τέσσερα παιδιά. Τον έναν τον λένε Απρίλιο, τον δεύτερο Μάη, τον τρίτο Ιούνιο. Πώς λένε το τέταρτο παιδί;
5.Είναι νόμιμο ένας άνδρας να παντρευτεί την αδελφή της χήρας του;
6.Είσαι μόνος σε ένα εγκαταλελειμμένο σκοτεινό σπίτι στην ερημιά, όπου έχεις μία λάμπα πετρελαίου, ένα κερί, ξύλα για φωτιά και έχεις μόνο ένα σπίρτο. Τι από τα παραπάνω θα άναβες πρώτα;
7.Διαίρεσε το 40 με το ½ και πρόσθεσε 10. Ποιο είναι το αποτέλεσμα;
8.Έχω πέντε μήλα και παίρνω τα τρία. Πόσα μήλα έχω;
9.Πόσα ζώα από κάθε είδος πήρε μαζί του ο Μωυσής στην Κιβωτό;
10.Αν οδηγείς ένα λεωφορείο που ξεκινά από την Αθήνα με 35 επιβάτες, κατέβουν 6 και ανέβουν 2 στη Λαμία, πάρετε άλλους 9 από τη Λάρισα, αφήσετε 3 στην Κατερίνη και στην συνέχεια φτάσετε στην Θεσσαλονίκη μετά από 40 λεπτά, ποιο είναι το όνομα του οδηγού;
11. Είναι μια κρύα χειμωνιάτικη νύχτα, φυσάει πολύ και έχει δυνατή καταιγίδα. Εσύ οδηγείς ένα διθέσιο αυτοκίνητο και κάπου στην ερημιά περνάς μπροστά από μια στάση.
Εκεί βλέπεις ότι περιμένουν το λεωφορείο τρεις άνθρωποι: Μία ηλικιωμένη γυναίκα που φαίνεται να είναι ετοιμοθάνατη, ένας κολλητός φίλος που σου είχε σώσει τη ζωή παλιά και ο άντρας ή η γυναίκα των ονείρων σου. Το αυτοκίνητο σου, μην ξεχνάς, είναι διθέσιο και πρέπει να επιλέξεις ποιον θα πάρεις. Τι θα κάνεις;
Οι λύσεις
1. Το δεύτερο. Τίγρεις που έχουν να φάνε τρία χρόνια, είναι νεκρές.
2.Δεν θα θαφτούν, είναι επιζώντες.
3.Στην ιππασία.
4.Γιάννη
5.Όχι, είναι νεκρός.
6.Το σπίρτο
7.90 (διαιρούμε με το ½ και όχι με το 2)
8. Τρία
9. Κανένα. Την Κιβωτό την έχτισε ο Νώε.
10. Εσύ είσαι ο οδηγός.
11.Θα δώσεις τα κλειδιά του αυτοκινήτου στον γιατρό για να οδηγήσει την ηλικιωμένη στο νοσοκομείο και εσύ θα περιμένεις στην στάση το λεωφορείο με την γυναίκα της ζωής σου. Αυτό τουλάχιστον απάντησε ο υποψήφιος μιας σημαντικής θέσης, κατά την συνέντευξη του οποίου η εταιρία του έθεσε το παραπάνω ερώτημα.
