Ο στοματικός ηδονισμός
συντηρεί μια ιδιαίτερη σχέση με τη «συναισθηματικότητα της παχυσαρκίας»
μια και στον πρώτο θηλασμό η τροφή συναντιέται με την ευχαρίστηση.
Ένας σημαντικός αριθμός
ερευνών, αλλά και η καθημερινή παρατήρηση των μητέρων που θηλάζουν,
ενισχύουν και επιβεβαιώνουν την άποψη πως η πρόσληψη της τροφής, και
μάλιστα η εμπειρία των αρχικών ημερών, δεν είναι μόνο μια ενστικτική
κίνηση-ενέργεια, αλλά διατηρεί και ουσιαστικές ψυχικές επιδράσεις. Στο
στοματικό στάδιο γίνεται πράξει η απομύζηση του μητρικού στήθους
(ένστικτο επιβίωσης) και το πιπίλισμα της θηλής σαν παιχνίδι επαφής με
τα χείλη (σεξουαλικότητα).
Στο
πρώτο διάστημα, καθώς και αργότερα, αν ένα παιδί κλάψει, ποια είναι η
κίνηση των γύρω; Ανεξάρτητα από το αν το κλάμα μεταφέρει το μήνυμα του
παιδιού προς τους άλλους ότι «πονά, φοβάται, βαριέται, λερώθηκε, δεν
θέλει κάτι ή έχει ανάγκη από συντροφιά ή θύμωσε», η αντίδραση είναι να
το τοποθετήσουν στο στήθος ή να «εισβάλουν» ένα μπιμπερό στο στόμα.
Συνηθίζει κάποιος την
τροφή σαν κάτι που θεραπεύει «πάσαν νόσον». Δεν είναι ανεξάρτητο το
γεγονός ότι στην κοινωνική ζωή των Ελλήνων –και ας περιοριστούμε για το
θέμα μόνο σ’αυτήν- γλεντούν τη χαρά ή μαλακώνουν τον πόνο τρώγοντας. Με
εδέσματα άλλωστε συνοδεύονται και οι γάμοι και οι κηδείες.
φωτ.: Debbie Ann Caffery
Στη γλώσσα μας, όταν
υπάρχει αντιπαλότητα ανάμεσα σε δύο ανθρώπους, χρησιμοποιούμε την
έκφραση «τρώγονται μεταξύ τους». Επίσης, όταν ένα άτομο επιθυμεί ερωτικά
κάποιον άλλον, υποστηρίζουμε ότι «τον έφαγε με τα μάτια». Στα μωρά και
τους ερωτικούς συντρόφους απευθυνόμαστε λέγοντας ως θετική αναφορά «Μου
έρχεται να σε φάω», στα σεξουαλικά υπονοούμενα «Τον έφαγε όλο», αλλά και
στα αθλητικά δρώμενα με ταπεινωτική σεξουαλική διάσταση «Φάγατε τρία
και ησυχάσατε!». Ακόμη και για ένα άτομο που δολοφονήθηκε λέμε «Τον
έφαγαν μπαμπέσικα». Δεν χρειάζονται περισσότερα παραδείγματα για να
αντιληφθούμε την βαρύτητα που διατηρεί μέσα μας το ρήμα «τρώγω» με την
ευρύτερη νοηματοδότησή του. Σε μία γλώσσα τόσες πολλές μεταφορικές
χρήσεις του ρήματος υποδηλώνουν τη σημαντικότητα που έχει ως πράξη στο
συναίσθημα των χρηστών της γλώσσας.
Διακρίνουμε έτσι με σαφήνεια να συνυπάρχουν στο ρήμα «τρώγω» ο ερωτισμός και η επιθετικότητα.
Διαπλέκονται διάφοροι ενορμητικοί σκοποί. Πραγματοποιείται μια
διεργασία ενσωμάτωσης ιδιαίτερα στο στοματικό στάδιο. Το αντικείμενο
(γονιός) «εισέρχεται» μέσω της τροφής στο υποκείμενο (παιδί) και αυτό με
φαντασιωσικό τρόπο το κρατά στο εσωτερικό του σώματός του. Έχουμε
διαδοχικές λειτουργίες. Στην πρώτη το υποκείμενο απολαμβάνει, στη
δεύτερη καταστρέφει το αντικείμενο και στην τρίτη ενδοβάλλει «στοιχεία»
του αντικειμένου.
Ανακαλώντας στο νου
εικόνες από παιδικά γεύματα, στοιβάζονται ατελείωτες ώρες ταϊσμάτων με
παραμύθια, τερτίπια, σαλτιμπαγκισμούς και ξεγελάσματα από τους ενήλικες
φροντιστές, ώστε τα παιδιά να φάνε «όλο το φαγητό τους». Η επίμονη
εφαρμογή της πλήρους καταβρόχθισης των γευμάτων και η επιβράβευση επειδή
το παδί κατάφερε «να καταπιεί» όλη την παράλογη αγωνία τους και για την
τελευταία μπουκιά που είχε απομείνει στο πιάτο («φάε, δεν αφήνου τη
δύναμή μας») εκφυλίζουν σταδιακά τη σημασία του ενστίκτου
αυτοσυντήρησης.
Η διαδικασία της θρέψης
μεταστρέφεται από πλαίσιο επιβίωσης σε τυραννική αποθήκευση ενός υλικού
(τροφή), που πιστοποιεί συναισθηματικά ότι οι άλλοι είναι ευχαριστημένοι
με το παιδί που «μάζεψε» μέσα του «όλο το φαϊ τους». Δεν ισχύει πλέον
το «τρώω για να ζήσω», αλλά το «τρώω για να ευχαριστήσω τους γύρω μου» –
σαφέστατα κι εμένα-, τους οποίους σ’ενάντια περίπτωση θα στενοχωρούσα
και θα θύμωναν με εμένα. Μοιάζει σαν να καταναλώνω την τροφή, επειδή
έτσι κερδίζω «πιστοποιητικό καλού παιδιού».
Η αναζήτηση της τροφής
ως φυσικού και αναπόσπαστου μέρους του βασικού ενστίκτου της επιβίωσης
διευκόλυνε τον άνθρωπο αλλά και τον υποχρέωσε να ελέγξει το περιβάλλον
του, ώστε να διαθέτει ομαλότερες προσβάσεις για την εύρεσή της και σε
ποιότητα και σε ποσότητα. Επομένως το αίσθημα της πείνας, στο οποίο
ανταποκρίνεται η θρέψη, έχει ένα αυτονόητο νόημα καταγραμμένο στον
κωδικό των ανθρώπινων κυττάρων (αυτοσυντήρηση). Η επίκτητη όψη της
ονομάζεται «βουλιμία» και το αποτέλεσμά της «παχυσαρκία».
~Tρύφων Ζαχαριάδης, ‘’Ποιος εκπαιδεύει συναισθηματικά ποιον’’, εκδόσεις Τόπος
