Οι επιδράσεις του χωρισμού στον εγκέφαλο
Όταν σας εγκαταλείπει η αγάπη της ζωής σας, νιώθετε ότι «τρελαίνεστε» λίγο. Αλλά αυτή, είναι μια πολύ συγκεκριμένη μορφή «τρέλας»: Υπάρχουν πράγματι αντικρουόμενα νευρικά συστήματα,που ενεργοποιούνται μέσα στον εγκέφαλό σας. Είναι σαν να ερωτεύεστε ξανά, μόνο από την ανάποδη. Ας δούμε πώς το εξηγεί η νευροεπιστήμη.
Εθισμένος στην αγάπη
Δεν έχει σημασία αν ήσασταν μαζί με τον/την πρώην σύντροφό σας για έξι μήνες, τέσσερα χρόνια ή περισσότερο. Ένας χωρισμός στέλνει τον εγκέφαλο πίσω, στην εμμονή του έρωτα που νιώθατε στην αρχή. Ό,τι σας θυμίζει αυτό το πρόσωπο - μια φωτογραφία, μέρη που πηγαίνατε μαζί, τυχαίες σκέψεις - πυροδοτεί μια δραστηριότητα στους νευρώνες «ανταμοιβής» μέσα στον κερκοφόρο πυρήνα και την κοιλιακή καλυπτήρια περιοχή του εγκεφάλου. Αυτά είναι τα ίδια τμήματα του εγκεφάλου που ενεργοποιούνται όταν οι επιστήμονες βάζουν τους άνθρωπους, που βρίσκονται στη δίνη του παράφωρου έρωτα, σε ένα μηχάνημα fMRI και τους δείχνουν φωτογραφίες των αγαπημένων τους. Το ίδιο παρατηρείται στα ίδια μέρη του εγκεφάλου στη λήψη κοκαΐνης και νικοτίνης.
Η ενεργοποίηση των νευρώνων ανταμοιβής, απελευθερώνει επαναλαμβανόμενα κύματα ντοπαμίνης. Και η ντοπαμίνη ενεργοποιεί τα κυκλώματα μέσα στον εγκέφαλο που δημιουργούν μια λαχτάρα για μεγαλύτερη επιθυμία. Αυτή η λαχτάρα σας κινητοποιεί και σας ενθαρρύνει να δοκιμάσετε άλλες συμπεριφορές που θα σας βοηθήσουν να πάρετε περισσότερα πράγματα από αυτό που νομίζετε ότι χρειάζεστε. Στην περίπτωση του ρομαντισμού, το πράγμα που χρειάζεστε περισσότερο είναι ο/η αγαπημένος/η σας.
Όταν η ρομαντική σχέση εξελίσσεται σε μια μακροπρόθεσμη συντροφική σχέση, η εμμονή αυτή σβήνει σταδιακά, παρόλο που οι σκέψεις για το σύντροφό σας, εξακολουθούν να γαργαλάνε τα συστήματα ανταμοιβής του εγκεφάλου σας. Αλλά μετά από ένα χωρισμό, όλα αυτά τα παλιά συναισθήματα λαχτάρας, επιστρέφουν και σας πλημμυρίζουν. Τα συστήματα ανταμοιβής του εγκεφάλου εξακολουθούν να περιμένουν τη ρομαντική «δόση» τους, αλλά δεν παίρνουν τις απαντήσεις που προσδοκούν, επομένως δυναμώνουν την ένταση σε μια προσπάθεια να σας κάνουν να απαντήσετε.
Στο νέο αυτό πλαίσιο, το σύστημα ανταμοιβής είναι τώρα το μέρος του εγκεφάλου σας που πρόκειται να σας παρακινήσει να κάνετε κάτι πραγματικά χαζό. Όπως το να πάρετε τηλέφωνο μεθυσμένος/η τον/την πρώην σας, ή να κάνετε βρεθείτε ερωτικά μαζί του μετά το χωρισμό.
Η Λούσι Μπράουν είναι νευροεπιστήμονας, που έχει μελετήσει τις ρομαντικές αντιδράσεις στον εγκέφαλο. Εξηγεί ότι το κίνητρο είναι πιο ακραίο από ό,τι σε άλλες μορφές κοινωνικής απόρριψης γιατί ο ρομαντισμός συνδέεται με πιο πρωτόγονα τμήματα του εγκεφάλου. «Άλλα είδη κοινωνικής απόρριψης είναι πολύ περισσότερο γνωστικά», λέει. «Η ρομαντική απόρριψη είναι κάτι που σου αλλάζει τη ζωή και περιλαμβάνει συστήματα που βρίσκονται στο ίδιο επίπεδο με το αίσθημα της πείνας ή της δίψας».
Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι ο χωρισμός πονάει και ο πόνος αυτός είναι αληθινός
Όταν ο/ησύντροφόςσας, σας εγκαταλείπει, είναι σχεδόν σίγουρο ότι θα το αισθανθείτε και σωματικά. Το στήθος σας αρχίζει να σας σφίγγει, αισθάνεστε άρρωστος/η στο στομάχι σας, ή ίσως υπάρχει αυτήη αίσθηση βύθισης που συνοδεύει μια τρομερή είδηση. Δύο μελέτες που εξέτασαν την εγκεφαλική δραστηριότητα στους ανθρώπους που ήταν βαθιά στη δίνη του χωρισμού, διεπίστωσαν ότι οι περιοχές ανταμοιβής δεν ήταν τα μόνα συστήματα που ενεργοποιούνταν στο εσωτερικό των εγκεφάλων τους. Διέκριναν επίσης δραστηριότητα σε περιοχές του εγκεφάλου που ελέγχουν την αγωνία και την αντίδραση στο σωματικό πόνο. Συγκεκριμένα, τα τμήματα του εγκεφάλου που συλλέγουν την αίσθηση του πόνου από τον έξω κόσμο ήταν ανενεργά, αλλά τα συστήματα που συνδέονται με τα συστήματα που ελέγχουν το πώς το αντιδρά το σώμα στον πόνο, ήταν ενεργά, ειδοποιώντας το σώμα ότι κάτι άσχημο συνέβαινε.
Και δεδομένου ότι ο εγκέφαλος ελέγχει το σώμα, η ενεργοποίηση αυτών των συστημάτων μπορεί να πυροδοτήσει μια σειρά από αντιδράσεις: για παράδειγμα, την απελευθέρωση στρεσσογόνων ορμόνων, οι οποίες με τη σειρά τους επηρεάζουν την καρδιά, το πεπτικό σύστημα, ακόμη και το ανοσοποιητικό σύστημα. Σε ακραίες περιπτώσεις, το άγχος μπορεί να κάνει την καρδιά να αποδυναμωθεί και να διογκωθεί, δημιουργώντας μια κατάσταση που ονομάζεται μυοκαρδιοπάθεια «takotsubo» ή « το σύνδρομο της ραγισμένης καρδιάς», το οποίο μπορεί μερικές φορές να οδηγήσει σε θάνατο.
Ευτυχώς, αυτού του είδους οι ακραίες αγχογόνες αντιδράσεις είναι σπάνιες. Αλλά ο πόνος μιας ρομαντικής απόρριψης μπορεί να διαρκέσει για μεγάλο χρονικό διάστημα. Υπάρχουν πολλές διαφορές ανάμεσα στις ανθρώπινες αντιδράσεις, αλλά η Μπράουν λέει ότι τα οδυνηρά συναισθήματα συνήθως εξαφανίζονται μέσα σε διάρκεια έξι μηνών έως δύο έτη.
Αλλά ο πόνος είναι ένα φυσικό μέρος της διαδικασίας. Οι χωρισμοί πονάνε, διότι απευθύνονται σε ένα βασικό σύστημα που μας κάνει να διατηρούμε σημαντικές συνδέσεις με άλλους ανθρώπους. «Είναι ένα σύστημα που προσπαθεί να μας κρατήσει ενωμένους», εξηγεί η Μπράουν. «Όταν έχουμε μικρούς χωρισμούς, αυτά τα συναισθήματα μας κάνουν να προσπαθούμε σκληρά για να είμαστε ξανά μαζί με αυτό το πρόσωπο. Αν δύο άνθρωποι συνεργάζονται, λειτουργεί. Όταν δεν συνεργάζονται, ο πόνος βιώνεται τόσο έντονα όσο ένα κόψιμο ή ένα σπασμένο οστό».
Τί σκέφτονταν άραγε όσοι επιλέγουν το χωρισμό; Και τι μπορείτε να κάνετε;
Μέχρι στιγμής, όλα τα πειράματα χωρισμών που έχουν εξεταστεί μέσω fMRI, διέκριναν την εγκεφαλική δραστηριότητα σε εκείνους οι οποίοι είχαν εγκαταλειφθεί από τους συντρόφους τους. Όπως και εσείς, η επιστήμη δεν έχει ακόμα καμία ιδέα για το τι συμβαίνει στον εγκέφαλο εκείνου που παρατάει το/τη σύντροφό του. Η λογική λέει πως θα πρέπει να υπάρχει κάποιος μηχανισμός που μπορεί σιγά-σιγά να διαβρώνει και να αποδυναμώνει τις συνδέσεις στα εγκεφαλικά προσδετικά μονοπάτια. Γνωρίζουμε ότι οι νευρικές συνδέσεις που δεν χρησιμοποιούνται στις αισθητηριακές οδούς μπορούν να κοπούν, οπότε ίσως αυτό το είδος του νευρικού ανασχηματισμού μπορεί επίσης να αλλάζει σιγά-σιγά το πως αισθάνεται ο/η σύντροφός σας για σας, ώσπου μια μέρα, αυτά τα ζεστά συναισθήματα της ρομαντικής σύνδεσης εξαφανίζονται.
Και τότε έρχεται η στιγμή του «Πρέπει να μιλήσουμε».
Αλλά όταν είστε πληγωμένοι, δεν υπάρχει κανένας λόγος για τον οποίο δεν μπορείτε να δοκιμάσετε πράγματα που ενθαρρύνουν το μυαλό σας να επαναρυθμιστεί. Στην πραγματικότητα, υπάρχουν ενδείξεις ότι αμέσως μετά από έναν χωρισμό, ο εγκέφαλός σας εργάζεται σκληρά για να σας κάνει να προχωρήσετε στη ζωή σας. Αυτές οι ίδιες οι σαρώσεις του εγκεφάλου των χωρισμένων συντρόφων, που έδειξαν ότι οι εγκέφαλοί τους ήταν πλημμυρισμένοι από τον πόνο και την επιθυμία, έδειξαν επίσης δραστηριότητα σε περιοχές του μετωπιαίου φλοιού που αναστέλλουν τις παρορμήσεις και τον αναπροσανατολισμό της συμπεριφοράς.
Με λίγα λόγια, εξηγεί η Μπράουν, ο εγκέφαλός σας, προσπαθεί να ρυθμίσει τα μικτά συναισθήματα σας, να σας αποτρέψει από το να κάνετε τουλάχιστον κάποια από τα τρελά πράγματα που αισθάνεστε ότι πρέπει να κάνετε και να σας βοηθήσει να επιστρέψετε πίσω στη ζωή σας. Θα χρειαστεί χρόνος για να το ξεπεράσετε. Αλλά με την πάροδο του χρόνου, η εγκεφαλική δραστηριότητα της ρομαντικής εμμονής θα εξαφανιστεί. Μέχρι τότε, η Μπράουν προτείνει να προσπαθήσετε να αναδιαρθρώσετε τη μνήμη σας, μόνοι σας. «Όταν η σκέψη του εν λόγω προσώπου επανέρχεται, αντί να σκεφτόσαστε το πόσο ωραία ήταν η σχέση, σκεφτείτε πόσο κακό σας έκανε αυτό το άτομο».
