Γέλασες με το παράξενο, με το περίεργο, με το διαφορετικό. Μια θυμηδία εκφράστηκε στο πρόσωπό σου, το καταλαβαίνω. Και σε μένα έχει συμβεί. Μην ανησυχείς, είναι μια βιολογική αντίδραση, όπως συμβαίνει σε ένα βρέφος. Μέσα στον εγκέφαλό μας υπάρχει ένα κύκλωμα που έχει διαμορφωθεί από γενετικούς παράγοντες και από τις εμπειρίες μας. Αυτό το κύκλωμα αντιπροσωπεύει μια αντίληψη του κόσμου και εκφράζεται μέσα από αυτό που καλούμε προσωπικότητα ή ιδιοσυγκρασία. Όταν κάτι παράδοξο πέσει στην αντίληψή μας, κάτι που δεν υπάρχει στο προγραμματισμένο αυτό κύκλωμα, τότε αντιδράμε συναισθηματικά, με γέλιο, με θυμό, με εκνευρισμό. Ύστερα όμως το μαθαίνουμε.
Φέρτε στο μυαλό σας ένα νήπιο που παρουσιάζει εκνευρισμό, είναι επειδή βιώνει εσωτερικά ριζικές αλλαγές στη δομή του εγκεφάλου του, επεξεργάζεται νέα στοιχεία και με διαφορετική προσέγγιση, αλλάζει ο τρόπος που αντιλαμβάνεται τον κόσμο και οι αλλαγές είναι πάντα δύσκολες, για όλους μας. Θυμηθείτε και ένα βρέφος! Χάνεται ξαφνικά ένα μικρό μπαλάκι από το οπτικό του πεδίο, ένα κόλπο που του κάνετε για να γελάσει, κι εκείνο ξεκαρδίζεται και πλημυρίζει εσάς με αγάπη. Για το βρέφος συμβαίνει κάτι παράδοξο, κάτι που δεν υπάρχει ως εμπειρία στο νεαρό του εγκέφαλο κι αυτό του προκαλεί το γέλιο.
Το ίδιο συμβαίνει και σε εμάς τους ενήλικες, όπως στα βρέφη, θα γελάσουμε με κάτι που χαρακτηρίζεται ως παράξενο στο σύστημα εμπειριών και αντιλήψεων που έχουμε. Αυτές οι αντιλήψεις βασίζονται κυρίως στις κοινωνικές επιταγές, σε αυτά που προστάζουν να πιστεύουμε, να θεωρούμε όμορφα, να δεχόμαστε ως φυσιολογικά. Μόνο που αυτές οι κοινωνικές επιταγές είναι ακάλυπτες. Δεν έχουν κανένα ουσιαστικό έρεισμα και το μόνο τους αντίκρισμα είναι ένας ηθικός χάρτης που διαμορφώνεται από την ίδια την κοινωνία σε κάθε εποχή. Ένας χάρτης μεταβαλλόμενος και σαθρός, σχεδιασμένος από την εκάστοτε μαζική τάση για την έκφραση και αποδοχή συγκεκριμένων συμπεριφορών. Μια κοινωνική σύμβαση που κανείς δεν ξέρει ή καταλαβαίνει πώς και γιατί δημιουργείται.
Οι κοινωνίες χάνουν την ουσία της ανθρώπινης ύπαρξης που δεν πρέπει να είναι άλλη από την ίδια την ανθρωπιά, ως έννοια και ως ιδέα, απαλλαγμένη από υλιστικά πρότυπα και στερεοτυπικές κατηγοριοποιήσεις. Είμαστε όλοι οντότητες και πρέπει να σκεφτόμαστε και να ενεργούμε ως τέτοιες, δίνοντας σημασία σε αυτά που έχουν διαχρονική αξία και όχι προσωρινή σε χρόνο και σε τόπο. Και το ανώτερο νόημα κατοικεί μονάχα σε αυτό που αποκαλούμε ψυχή, που ίσως να είναι απλά σκέψη, αλλά υφίσταται στην πιο αγνή μορφή, αυτό που ερμηνεύουμε ως υπόσταση θεϊκή.
Είδες λοιπόν τον αλλοεθνή, τον παραπληγικό, τον ομοφυλόφιλο, το δύσμορφο, το ρακοσυλλέκτη και αντέδρασες με θυμηδία, ακόμα και με γέλιο. Ε, και! Ήταν μια ενστικτώδης αντίδραση που δεν μπόρεσες να τη συγκρατήσεις, προερχόμενη από την κοινωνικά διαμορφωμένη αντίληψη και όχι από τη δική σου αντίληψη για την ιδανική κοινωνία. Αντέδρασες με ζωικά ένστικτα γιατί ως τέτοια μας θεωρούν, μας θέλουν και μας διαμορφώνουν οι ίδιες μας οι κοινωνικές μάζες (έχουμε δηλαδή και εμείς ως μονάδες τις ευθύνες μας).
Αυτό που έχει σημασία όμως είναι η επόμενη αντίδρασή σου. Αυτή που θα ενεργοποιηθεί από τη δεύτερη σκέψη. Θέλει λίγο χρόνο παραπάνω, αλλά θα είναι πιο ουσιαστική και θα στηρίζεται σε μια περισσότερο ορθολογική προσέγγιση που καθοδηγείται από εσένα και όχι από τους άλλους. Θα είναι η στιγμή που θα δεις τον άνθρωπο ως έννοια και τότε θα τον δεχθείς και ως όψη και ως άποψη και ως στάση και ως επιλογή.
Θα δεις μέσα στην ψυχή του και θα νοιάζεσαι μονάχα για το βαθμό καλοσύνης και ανθρωπιάς του, για το πνεύμα του, τη σκέψη του, την ευφυία του, τη γνώση του, την ίδια την ατομικότητά του, με όποια διαφορετικότητα αυτός ο άνθρωπος συνοδεύεται και συνυπάρχει. Αντέδρασε σαν βρέφος, συμπεριφέρσου ως άνθρωπος!
Του Αντώνη Γαβαλά, MSc – Σύμβουλος Διοίκησης Ανθρώπων, Συγγραφέας
via
