Τα ανθρώπινα δικαιώματα είναι «βασικά δικαιώματα και θεμελιώδεις ελευθερίες που δικαιούνται όλοι οι άνθρωποι», τα οποία περιλαμβάνουν αστικά και πολιτικά δικαιώματα όπως το δικαίωμα στη ζωή και την ελευθερία, την ελευθερία σκέψης και έκφρασης, καθώς και την ισότητα ενώπιον του νόμου.
Στα ανθρώπινα δικαιώματα περιλαμβάνονται, επίσης, κοινωνικά, πολιτιστικά και οικονομικά δικαιώματα, όπως το δικαίωμα της συμμετοχής στον πολιτισμό, το δικαίωμα στην τροφή, την ιατρική περίθαλψη, το δικαίωμα στην εργασία, την εκπαίδευση και το δικαίωμα στην παροχή στέγης.
“Όλοι οι άνθρωποι γεννιούνται ελεύθεροι και ίσοι στην αξιοπρέπεια και τα δικαιώματα. Είναι προικισμένοι με λογική και συνείδηση, και οφείλουν να συμπεριφέρονται μεταξύ τους με πνεύμα αδελφοσύνης.” -1ο Άρθρο της Οικουμενικής Διακήρυξης για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα του Ο.Η.Ε
Το ιστορικό των ανθρωπίνων δικαιωμάτων: Στην αρχαία Μεσοποταμία μαρτυρούνται από το 2350 π.κ.ε. περίπου οι αρχαιότεροι νομικοί κώδικες οι οποίοι περιλάμβαναν σε κάποιο βαθμό την έννοια του δικαιώματος. Ο αρχαιότερος νομικός κώδικας που σώζεται ως σήμερα είναι ο νεοσουμερικός Κώδικας του Ουρ-Ναμμού (περ. 2050 π.κ.ε.)
Στη γνωστότερη σειρά νόμων, τον Κώδικα του Χαμουραμπί (περ. 1780 π.κ.ε.) περιέχονται κανόνες —και ποινές σε περίπτωση παραβίασης των κανόνων— που ρυθμίζουν μια σειρά από ζητήματα όπως τα δικαιώματα των γυναικών, των παιδιών και των δούλων. (εικ1)
Στους προλόγους αυτών των κωδίκων γίνεται επίκληση στους Μεσοποτάμιους θεούς με σκοπό την θεϊκή επικύρωση. Η προέλευση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων στις κοινωνίες συχνά πήγαζε από θρησκευτικά ιερά κείμενα. Οι Βέδες, η Βίβλος, το Κοράνι και τα Ανάλεκτα του Κομφούκιου είναι μεταξύ των αρχαίων γραπτών πηγών που πραγματεύονται με ζητήματα όπως τα καθήκοντα, τα δικαιώματα και οι υποχρεώσεις του ατόμου. Παρόμοια, ποικίλες φιλοσοφικές ιδέες περιλάμβαναν αντιλήψεις που θα μπορούσαν να θεωρηθούν ως ανθρώπινα δικαιώματα.
Αξιοσημείωτη θέση στο ιστορικό των ανθρωπίνων δικαιωμάτων έχει ο Κύλινδρος του Κύρου του 539 π.κ.ε. ο οποίος έχει περιγραφεί ως «η πρώτη διακήρυξη ανθρωπίνων δικαιωμάτων» της ιστορίας.
Τα Ήδικτα (Διατάγματα) του αυτοκράτορα Ασόκα της Ινδίας (272-231 π.κ.ε.) αποτελούν κοινωνικές και ηθικές εφαρμογές αρχών του Βουδισμού.
Το Σύνταγμα της Μεδίνας του 622 κ.ε. το οποίο συντάχθηκε από τον Μωάμεθ, αποτέλεσε επίσημη συμφωνία μεταξύ των φυλών που ζούσαν στη Μεδίνα και περιλάμβανε Μουσουλμάνους, Εβραίους και παγανιστές.
Η αγγλική Magna Carta του 1215 έπαιξε ιδιαίτερα σημαντικό ρόλο στην ιστορία της αγγλικής νομοθεσίας, αλλά και στη σύγχρονη διεθνή και συνταγματική νομοθεσία.
Πολλοί από τους σύγχρονους νόμους και οι περισσότερες από τις σύγχρονες ερμηνείες περί ανθρωπίνων δικαιωμάτων προέρχονται από την σχετικά πρόσφατη ιστορία. Η αγγλική Διακήρυξη των Δικαιωμάτων (Bill of Rights) του 1689 καθιστούσε παράνομες μια σειρά καταπιεστικών κρατικών ενεργειών στο Ηνωμένο Βασίλειο.
Δύο σημαντικές επαναστάσεις έλαβαν χώρα κατά τη διάρκεια του 18ου αιώνα, η μία στις Ηνωμένες Πολιτείες το 1776 και η άλλη στη Γαλλία το 1789, οι οποίες οδήγησαν στην υιοθέτηση της Διακήρυξης της Ανεξαρτησίας των Ηνωμένων Πολιτειών της Αμερικής και της Διακήρυξης των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου και του Πολίτη αντίστοιχα, κατοχυρώνοντας ορισμένα βασικά δικαιώματα. Επιπρόσθετα, η Διακήρυξη των Δικαιωμάτων της Βιρτζίνια του 1776 καθιέρωσε κάποια θεμελιώδη δικαιώματα και ελευθερίες.
Ακολούθησε η πρόοδος στη φιλοσοφία περί ανθρωπίνων δικαιωμάτων από φιλοσόφους όπως ο Αμερικανός Τόμας Πέιν, ο Άγγλος Τζον Στιούαρτ Μιλ και ο Γερμανός Γκέοργκ Χέγκελ κατά τη διάρκεια του 18ου και του 19ου αιώνα.
Ο όρος «ανθρώπινα δικαιώματα» ήρθε σε ύπαρξη πιθανώς στην περίοδο μεταξύ του έργου Δικαιώματα του Ανθρώπου του Πέιν και των κειμένων του Γουίλιαμ Λόιντ Γκάρισον στην εφημερίδα The Liberator ο οποίος έγραψε ότι προσπαθούσε να στρατεύσει τους αναγνώστες του «στο μεγάλο αγώνα των ανθρωπίνων δικαιωμάτων».
Στην Ελλάδα τα ανθρώπινα δικαιώματα είναι κατοχυρωμένα σύμφωνα με το σύνταγμα (άρθρα 4 έως 25), αλλά και στο Αστικό Δίκαιο (άρθρα 281-286).
@Γιάννης Παύλου για το edwhellas.gr / 2013
Στήλη με τον Κώδικα του Χαμουραμπί
 |
Η Διακήρυξη των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου και του Πολίτη, η οποία κυρώθηκε από την Γαλλική Εθνοσυνέλευση στις 26 Αυγούστου 1789.
