Και έπειτα λένε πως τα παιδιά άλλαξαν. Φυσικά και άλλαξαν. Ανατρέχοντας στη δική μου εποχή, που δεν είναι δα και τόσο μακρινή, τα παιδιά άλλαξαν. Μικροί και παρεξηγημένοι ήρωες, εάν μου επιτρέπετε.
Ο Άγγελος θα μείνει στο σπίτι μου απόψε το βράδυ. Δεν είναι μεγαλύτερος από 12 ετών. Τον άφησε πάλι η μητέρα του για να βγει για ένα ποτό. Σωστό μικρομέγαλο, θα τον χαρακτήριζα.
Μπήκε στο σπίτι βιαστικά, με χαιρέτισε με μια φιλική χειρονομία και χύθηκε πάνω στον καναπέ με άνεση. Λες και ήταν εξοικειωμένος με αυτή την κατάσταση. Κάθε φορά έχει την ίδια ασχολία. Είναι βαθιά προσηλωμένος στο τάμπλετ του. Τις περισσότερες φορές μάλιστα, κάνει τόση ησυχία, που είναι σχεδόν εκκωφαντική.
Κάποια απογεύματα τυχαίνει να επιστρέφουμε στο σπίτι σχεδόν ταυτόχρονα. ΄Ερχεται φουριόζος με το ποδήλατό του και είναι αδύνατον να μην τον προσέξεις. Ντύνεται με την τελευταία λέξη της μόδας. Φωσφορίζουν τα αθλητικά του παπούτσια και γυαλίζουν τα πετάλια του ποδηλάτου του μέσα στη νύχτα. Κάποιες φορές έχω την αίσθηση πως μου φωνάζει από μακριά «Πρόσεξέ με, είμαι τόσο μοδάτα μόνος!».
Δεν έχει περάσει πάνω από μια ώρα που είναι σπίτι και φαίνεται να βαριέται αφόρητα. Πήγα λίγο από πίσω του και έσκυψα προσεχτικά από πάνω του. Τοποθέτησα μαλακά τις παλάμες μου στους ώμους του και τον ρώτησα.
«Πεινάς Άγγελε; Θέλεις να σου μαγειρέψω κάτι;»
«Όχι, ευχαριστώ. Έχω φάει καλό πρωινό!»
Πρωινό. Σωστά, το πρωινό του τον κρατάει μέχρι το βράδυ. Κάθε πρωί καταβροχθίζει αμέτρητους σπόρους για πουλιά, που του σερβίρονται απλόχερα, χωρίς όμως να του έχει μάθει κανείς να ανοίγει τα φτερά του. Παράξενο πουλί…
Χαζεύει ξανά και ξανά μια πληθώρα φωτογραφιών του. Ανανεώνει συνεχόμενα την ίδια σελίδα στο διαδίκτυο, περιμένοντας από εκείνη κάτι καινούργιο. «Τι είναι το καινούργιο για σένα Άγγελε;», σκέφτηκα να τον ρωτήσω. Δεν το έκανα. Απλά, αναρωτήθηκα «Δε προβληματίζει κανέναν αυτή η εικόνα;»
«Σου αρέσει αυτή η φωτογραφία μου Γεώργιε;», με ρώτησε απότομα. «Η μαμά πιστεύει, πως θα μπορούσα να γίνω μοντέλο ή ηθοποιός όταν μεγαλώσω.»
«Αλήθεια; Θα σου άρεσε να γίνεις κάτι τέτοιο;», τον ρώτησα χαμογελαστά.
«Φυσικά! Δεν έχεις δει τις φωτογραφίες των άλλων γι’ αυτό ρωτάς. Οι δικές μου είναι εξαιρετικά καλές!»
“Αχ, αυτή η μαμά”, σκέφτηκα, “πόσο αγώνα πρέπει να κάνεις για να κερδίσεις την αποδοχή της και να ανατρέψεις την απουσία της”.
Κι όντως, τώρα που το σκέφτομαι, τα καταφέρνει περίφημα, διότι έχει και τη βοήθειά της σ’ αυτό. Εάν ανατρέξω στις στιγμές που έχω μοιραστεί μαζί με όλη του την οικογένεια, μια οικογένεια που τολμώ να πω πως αγαπάω βαθιά, φαίνεται πως η μητέρα του έκανε ό,τι μπορούσε για να του ενισχύσει την εικόνα του εαυτού του και στο τέλος, τον έπεισε πως δεν είναι ένα συνηθισμένο παιδί και πως του αρμόζει ειδική μεταχείριση.
Είναι αναμφισβήτητο πως στις μέρες μας, οι γονείς αναγκάζονται να εργάζονται όλο και περισσότερες ώρες και όλο και πιο σκληρά. Πραγματικά δε μπορώ να τους κατηγορήσω, διανύουμε δύσκολους καιρούς και αναγνωρίζω τις προσπάθειές τους. Πρέπει να είναι αφόρητα δύσκολο γι’ αυτούς, όταν έχουν αφιερώσει όλη τους την ενέργεια σε μια αχόρταγη και άπληστη εποχή, ν’ ακούσουν τις διαθέσεις του παιδιού τους, την ανάγκη του για επαφή, για χρόνο, για όρια. Σαν η σχέση να μετατρέπεται σε άλλο ένα βάρος γι’ αυτούς και φορές να θυμίζει απειλή προς την ίδια τους την ύπαρξη. Μέσα σε ένα τέτοιο πλαίσιο, για να διατηρήσουν την αυτο-εικόνα και την ισορροπία τους και για να είναι συνεπείς με τις αντοχές τους, η γονεϊκή σχέση πολλές φορές μπαίνει σε δεύτερη μοίρα και οι γονείς παίρνουν αποστάσεις από τα παιδιά τους. Η όλη αυτή διαδικασία και το μοιρασμένο αυτό παράπονο φέρνει εντάσεις και θυμούς. Θυμούς τόσο δυνατούς, που κάποια στιγμή σώπασαν, μιας και όσο ανέβαιναν οι τόνοι τόσο δεν τους άκουγε ποτέ κανείς.
Στον παιδικό σταθμό που εργάζομαι βλέπω καθημερινά αμέτρητα παιδιά και από την αγάπη μου γι’ αυτά, δε μπορώ να μην τιμήσω και τα παιδικά ζευγάρια παπούτσια τους, που δείχνουν τόσο μόνα. Σαν ενήλικας αντιλαμβάνομαι, πως μερικές φορές μου είναι ιδιαίτερα δύσκολο να χωρέσω μέσα σε αυτά, όμως εάν βρω ένα τρόπο να το καταφέρω, τότε ο κόσμος που βλέπω είναι πραγματικά αφιλόξενος. Καταδικάστηκαν να περνούν τις περισσότερες ώρες της ημέρας μόνα τους, χαζεύοντας βίντεο στο διαδίκτυο, προβάλλοντας με όσο πιο περίτεχνο τρόπο την εικόνα τους στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και ανεβάζοντας το προσωπικό τους πήχη όλο και πιο ψηλά. ΄Εμαθαν να είναι μόνα τους και ταυτόχρονα να επιβραβεύονται γι’ αυτό και να στολίζονται καθημερινά με εντυπωσιακά επίθετα και χαρακτηρισμούς από τους γονείς τους, όπως «είσαι το εξυπνότερο παιδί του κόσμου!», «μη στεναχωριέσαι, εσύ μια μέρα θα διαπρέψεις», «δεν πειράζει που δεν σε κάλεσε στο πάρτυ του, εσύ αξίζεις καλύτερους φίλους».
Θα ήθελα στο σημείο αυτό, να αναφέρω ότι δε θεωρώ πως τα παιδιά δε πρέπει να έχουν εμπιστοσύνη στον εαυτό τους, ίσα – ίσα το να μάθει ένας γονέας στο παιδί του να μπορεί να πατάει στα πόδια του και να τιμά τα παπουτσάκια του, ακόμα κι εάν μερικές φορές μπορεί να είναι λασπωμένα, είναι για μένα ό,τι πιο αξιοκρατικό μπορεί να του προσφέρει.
Όμως, ποια είναι η διαφορά ανάμεσα στην αυτό-εκτίμηση και το ναρκισσισμό και σε ποιο σημείο ξεπερνιούνται τα όρια;
Η αυτό-εκτίμηση χαρακτηρίζει ένα άτομο που αξίζει το ίδιο με άλλους ανθρώπους, ενώ ο ναρκισσισμός ένα άτομο που νομίζει πως είναι καλύτερο από τα υπόλοιπα. Στο μικρό Άγγελο συγκεκριμένα, με ανησυχούσε κυρίως η στάση του, γιατί ξέρω πως οι συνέπειες για τα παιδιά αυτά μπορεί να είναι πολύ επώδυνες. Οι νάρκισσοι χαρακτηρίζονται από χαμηλή ενσυναίσθηση και κατανόηση προς τους άλλους, κάτι που μπορεί να τα δυσκολέψει να συσχετιστούν στη ζωή τους, να αφουγκραστούν τους “συνταξιδιώτες” τους και να μπορέσουν να σταθούν συντροφικά δίπλα τους.
΄Ετσι λοιπόν φαίνεται πως όταν ο γονέας μπορεί να προσφέρει στο παιδί του απλόχερα τη σχέση, μπορεί να του μάθει πως να συνδέεται με τιμή και ισότητα με τους γύρω του. Όμως η σχέση δε μπορεί να ανθίσει χωρίς ποιότητες όπως προσοχή, αφοσίωση, συναίσθημα και χρόνο. Όταν αυτές δε βρίσκουν το απαραίτητο έδαφος για να ευδοκιμήσουν, τότε η “άνευ όρων αγάπη” των γονέων μπορεί να θυμίζει “άνευ ορίων σχέση”. Το να μάθουμε στα παιδιά μας να αγαπάνε τον εαυτό τους και να σέβονται τον κόσμο γύρω τους είναι, κατά τη γνώμη μου, ένα πραγματικό δώρο διότι η στάση που θα αναπτύξουν προς τους άλλους θα είναι πάντα συγγενική με την στάση που θα αναπτύξουν με τον ίδιο τους τον εαυτό.
Ο Άγγελος έχει πλέον κουραστεί. Κουλουριασμένος στον καναπέ κοιμάται γαλήνιος. Πήγα στη ντουλάπα, έβγαλα την αγαπημένη του κουβερτούλα και τον σκέπασα για να μη κρυώσει. Τράβηξα το τάμπλετ από τα χέρια του. Ήταν ακόμα ανοιχτό στις φωτογραφίες του και προς έκπληξή μου, ήταν σε όλες μόνος.
«Σε ευχαριστώ μαμά, μας μεγάλωσες και τους δυο καλά! Τώρα… θα έχω παρέα όταν με εγκαταλείπεις.»
____
Προτεινόμενη Βιβλιογραφία
Brummelmana, E. & Thomaes, S. & Nelemansd, S. A. & Orobio de Castrob, B. & Overbeeka, G. & Bushmane, B. J. (2015). Origins of narcissism in children. Princeton University.
Γεώργιος Φραγκάκης
Ψυχολόγος – Σύμβουλος Ψυχικής Υγείας
Ψυχολόγος – Σύμβουλος Ψυχικής Υγείας
Πηγή: animartists.com
